Ẩn họa phóng xạ cận kề nước Mỹ

Tàu USS Independence đậu tại vịnh San Francisco trước khi bị đánh chìm - Ảnh: Reuters

Hồi cuối tuần, Cục Khí quyển và Đại dương quốc gia Mỹ (NOAA) thông báo đã tìm thấy xác tàu sân bay USS Independence dưới Thái Bình Dương, 64 năm sau khi con tàu bị đánh đắm. Theo tờ San Jose Mercury News, vị trí xác tàu cách mặt nước 800 m và cách bờ biển TP.San Francisco của California khoảng 48 km. Địa điểm này cũng nằm gần bãi rác thải phóng xạ quần đảo Farallon, nơi chính phủ Mỹ từng chôn gần 48.000 thùng chất thải phóng xạ cấp độ thấp trong giai đoạn 1946 - 1970.

Tàu sân bay USS Independence, độ choán nước 10.000 tấn, bắt đầu hoạt động năm 1942 và tham gia nhiều trận chiến lớn chống lại quân Nhật trên Thái Bình Dương trong các năm 1944 và 1945. Đến năm 1946, tàu cùng hơn 90 tàu khác được sử dụng làm mục tiêu cho các cuộc thử nghiệm vũ khí hạt nhân tại đảo san hô Bikini và bị hư hại nặng. Sau đó, USS Independence được sử dụng để thử nghiệm các biện pháp tẩy rửa phóng xạ tại San Francisco trước khi bị hải quân Mỹ dùng ngư lôi đánh chìm ngày 26.1.1951.

Với sự hỗ trợ của Tập đoàn Boeing, các chuyên gia NOAA đã sử dụng thiết bị lặn được trang bị hệ thống sonar tiên tiến có khả năng sản xuất hình ảnh 3 chiều để khảo sát tàu. Những hình ảnh chụp được cho thấy USS Independence “nguyên vẹn tới mức không ngờ”, thậm chí có thể lờ mờ nhìn thấy một máy bay nằm trong khoang chứa.

Tuy nhiên, cũng chính sự nguyên vẹn của USS Independence đã khơi dậy trở lại những tranh cãi về nguy cơ đối với môi trường và sức khỏe khi các hình ảnh từ xác tàu đã hé lộ ít nhất hàng trăm thùng chất thải phóng xạ được cất giấu trên tàu.

Theo tuần báo San Francisco Weekly (SF Weekly), suốt hơn 6 thập niên qua, hải quân Mỹ liên tục từ chối tiết lộ vị trí đánh đắm USS Independence cũng như không bình luận về nghi vấn tàu mang theo chất thải phóng xạ. Trong thập niên 1970, dưới sức ép của dư luận, một số quan chức Lầu Năm Góc chỉ nói tàu “được cho an nghỉ” tại địa điểm cách bờ biển khoảng hơn 320 km. Phát hiện mới nhất của NOAA đã chứng tỏ ổ phóng xạ này nằm gần hơn rất nhiều. Chuyên gia James Delgado thuộc NOAA thừa nhận có rất nhiều thùng chất thải nằm trên tàu. Ông cho biết chưa thể xác nhận số lượng cụ thể nhưng ước tính khoảng vài trăm thùng. Theo NOAA, chúng được trám xi măng và niêm phong trong những căn phòng có tường làm bằng thép dày nên cơ quan này tin rằng không có nguy cơ cho sức khỏe và môi trường.

Tuy nhiên, nhiều chính trị gia và chuyên gia khác đã lên tiếng bày tỏ lo ngại. SF Weekly dẫn lời nhà nghiên cứu W. Jackson Davis thuộc Viện Nghiên cứu quốc tế Monterey nhận định chưa kể tới các thùng chất thải, bản thân USS Independence đã là một ổ phóng xạ khổng lồ. Từng là mục tiêu của ít nhất 2 cuộc thử nghiệm bom hạt nhân cũng như hàng loạt thí nghiệm về tẩy rửa phóng xạ, con tàu bị đánh giá “nhiễm bẩn” nặng tới mức không thể hoạt động trở lại hay bán sắt vụn, theo một biên bản ghi nhớ của hải quân do SF Weekly thu thập được. Ngoài ra, không có gì bảo đảm là sau 64 năm bị nước biển và các vi sinh vật xâm thực, niêm phong của các thùng chất thải vẫn còn nguyên vẹn. Chuyên gia Davis cảnh báo thêm là xác tàu thường thu hút nhiều cá và các loại sò hến, gây nguy cơ nhiễm xạ cho chuỗi thức ăn trong khu vực và sẽ tác động khôn lường đến ngành đánh bắt cũng như sức khỏe con người ở bang California. Thậm chí, một số ý kiến còn cho rằng độ độc hại của tàu USS Independence có thể tương đương toàn bộ lượng chất thải phóng xạ chôn tại bãi Farallon. Vì thế, theo San Jose Mercury News, nghị viên bang California Quentin Kopp hồi cuồi tuần đã kêu gọi mở cuộc điều tra mới về những điểm còn thiếu minh bạch về con tàu và toàn bộ khu vực bãi rác thải phóng xạ quần đảo Farallon.