Cơ hội chiêm ngưỡng siêu trăng năm 2020 vào đêm nay: Siêu trăng là gì?

Trong năm 2020, hội những người yêu thiên văn đã có cơ hội ngăm siêu trăng vào rạng sáng 9.2. Đêm nay và rạng sáng mai sẽ là lần thứ hai siêu trăng của năm lại xuất hiện. Ai cũng biết khi có hiện tượng siêu trăng thì mặt trăng sẽ lớn hơn và sáng hơn so với bình thường. Vậy siêu trăng là gì?

Trao đổi với phóng viên, thầy Đoàn Văn Xuân (giáo viên Địa lý trường THPT chuyên Lê Quý Đôn ở Nha Trang, Khánh Hòa, đã nghỉ hưu) cho biết, siêu trăng (super moon) là hiện tượng trăng cận điểm rất hiếm gặp khi trăng tròn trong địa lý.

Thời gian chuyển động trung bình của mặt trăng quanh trái đất là 29,5 ngày. Hiện tượng trăng tròn trong tháng thường xuất hiện vào ngày 15 âm lịch khi trái đất và mặt trăng cùng hướng về phía mặt trời trên một đường thẳng, ở vị trí sóc vọng. Sóc vọng là vị trí của mặt trăng hoặc một hành tinh nào đó giao hội hoặc xung đối với mặt trời.

Người dân đến cầu Thủ Thiêm ngắm siêu trăng vào tối 14.11.2016 Ảnh: Phạm Hữu

"Hiện tượng siêu mặt trăng xảy ra do sự thay đổi quỹ đạo di chuyển của mặt trăng xung quanh trái đất. Đó là hiện tượng trăng tròn khi mặt trăng ở vị trí cận điểm so với trái đất, cách trái đất khoảng 360.000 km. Siêu mặt trăng lớn hơn khoảng 14% và sáng hơn 30% so với trăng tròn bình thường”, thầy Xuân giải thích

Thầy Xuân cũng cho biết thêm, hiện tượng trăng tròn xuất hiện mỗi tháng 1 lần, nhưng siêu trăng chỉ thấy nhiều nhất chỉ vài lần trong năm, trong năm 2020 này là 4 lần vào các ngày 9.2, 10.3, 8.4 và 7.5. Hiện tượng siêu trăng của mỗi năm về cơ bản không khác nhau nhiều giữa độ lớn và độ sáng so với thông thường. Nhưng cũng rất khó để phân biệt siêu trăng và trăng tròn thông thường, thời điểm lý tưởng để chiêm ngưỡng hiện tượng thiên văn hấp dẫn này là khi mặt trăng mọc thấp, gần đường chân trời.

Trong lần siêu trăng này, mặt trăng sẽ đạt kích thước lớn nhất vào lúc 0 giờ 47 phút ngày 10.3.

- Trăng non: là trăng lưỡi liềm vào đầu tháng âm lịch, thường nhìn thấy vào buổi chiều và sau lúc chạng vạng.

- Trăng già: là trăng lưỡi liềm vào cuối tháng âm lịch, thường nhìn thấy vào trước lúc bình minh và buổi sáng.

Những người mê trăng háo hức chờ đón sự kiện siêu trăng Ảnh: AFP

- Trăng xanh: là thuật ngữ tiếng Anh dùng để gọi hiện tượng trăng tròn hai lần trong một tháng chứ không phải mặt trăng phát ra ánh sáng màu xanh. Trên thực tế, tên gọi Trăng xanh không liên quan gì đến màu sắc của mặt trăng.

Lý giải về trăng xanh, thầy Xuân nói: "Trên thực tế "trăng xanh" mà mọi người nhìn thấy sẽ có màu xám trắng. Hiện tượng thiên văn kỳ thú này xảy ra vào năm Âm lịch có 13 tháng. Theo lý giải, mỗi năm sẽ có 12 kỳ trăng tròn tương ứng với 12 tháng. Tuy nhiên, do mặt trăng quay quanh trái đất trong 29,5 ngày mà các tháng Dương lịch có 30 hoặc 31 ngày, nên mỗi năm Dương lịch có nhiều hơn 11 ngày so với năm Âm lịch. Như vậy, sau khoảng 2 - 3 năm sẽ có một năm Âm lịch có 13 tháng".

- Trăng máu: là một cách gọi khác của hiện tượng nguyệt thực. Đây là hiện tượng thiên văn xảy ra khi mặt trời, trái đất và mặt trăng nằm trên một đường thẳng. Mặt trăng đi vào vùng bóng tối của trái đất. Lúc này ánh trăng sẽ bị mờ đi và mặt trăng sẽ có màu đỏ đồng hoặc màu cam sẫm.

Có hai dạng nguyệt thực là nguyệt thực toàn phần và nguyệt thực một phần. Trong đó, nguyệt thực toàn phần mặt trăng thường hiện ra dưới màu đỏ nhạt. Thời gian tối đa của nguyệt thực toàn phần khoảng 104 phút. Nguyệt thực một phần: ánh trăng sẽ bị mờ đi và mặt trăng bị khuyết đi một phần. Có thể nhìn thấy bóng của trái đất màu đen (hoặc màu đỏ sẫm) đang che khuất mặt trăng. Nguyệt thực một phần kéo dài khoảng 6 giờ.

Hiện tượng trăng xanh

- Trăng đen (Black moon): Trăng đen chỉ đơn giản là lần xuất hiện kỳ trăng mới thứ hai trong tháng âm lịch.

Theo các nhà khoa học, hiện tượng "Trăng đen" xảy ra khi các phần được mặt trăng chiếu sáng rơi vào bóng của trái đất khiến cho người ta không thể quan sát được.

Dù hiện tượng mặt trăng đen không quan sát được bằng mắt thường nhưng nhiều người lại cho rằng đây là một dịp tuyệt vời để ngắm sao.

- Trăng rằm Trung thu: Hiện tượng trăng tròn vào dịp Trung thu, vào ngày 15 tháng 8 (ngày rằm tháng Tám âm lịch hàng năm), mặt trăng lúc này tròn hơn và sáng hơn.

- Nhật thực: Nhật thực là hiện tượng mặt trời bị che khuất bởi mặt trăng khi nhìn từ trái đất. Nhật thực xảy ra khi mặt trăng đi qua giữa trái đất và mặt trời và quan sát từ trái đất, lúc đó mặt trăng làm che khuất hoàn toàn hay một phần mặt trời. Nhật thực chỉ có thể xảy ra trong kỳ trăng mới.