Có nên chặt bỏ hồ tiêu trồng sầu riêng?

Bỏ hồ tiêu, trồng sầu riêng

Là một trong những hộ chặt tiêu trồng sầu riêng, anh Nguyễn Sơn (ngụ TX.Buôn Hồ, Đắk Lắk) kể: "Cách đây 6 năm, thời điểm cây tiêu đang sốt giá, tôi cùng gia đình gom hết vốn liếng mở rộng diện tích trồng 1.000 trụ tiêu. 4 năm sau, dù đã cố gắng chăm sóc nhưng hồ tiêu chỉ thu hoạch được 2 lần, khoảng 5 tấn, rồi tiêu chết sạch. Hiện nay tôi đã chuyển diện tích sang trồng sầu riêng, mới 2 năm chưa thu hoạch nên chưa biết hiệu quả thế nào nhưng hiện nay trái sầu riêng đang "hot", hy vọng sẽ giữ giá được để có tiền trả nợ".

Cây tiêu đã từng được mệnh danh là vàng đen của vùng Tây nguyên khi nhiều gia đình chỉ qua vài vụ tiêu đã trở thành tỉ phú. Hệ quả là nhiều người bất chấp khuyến cáo của ngành chức năng, dồn hết vốn liếng, vay ngân hàng để nhà nhà trồng tiêu, người người trồng tiêu làm cho nguồn cung dư thừa, hồ tiêu rớt giá, rơi vào tình cảnh điêu đứng vì nợ nần. Bắt đầu từ mức giá 100.000 đồng/kg vào năm 2010, lần lượt tăng lên 190.000 đồng/kg vào các năm tiếp theo và lên mức 230.000 đồng/kg vào năm 2015. Đến năm 2018, giá tiêu bắt đầu giảm sút do sản lượng tăng mạnh. Năm 2020, dịch bệnh Covid-19 hoành hành và đến nay tình hình chiến sự trên thế giới khiến nhu cầu tiêu thụ hồ tiêu tiếp tục bị hạn chế. Giá hồ tiêu trồi sụt từ mức 80.000 đồng/kg đầu năm 2022 đã rớt mạnh xuống mức 56.000 - 58.000 đồng/kg ở thời điểm hiện tại.

Trong khi tiêu rớt giá thảm thì sầu riêng lên ngôi từ việc Trung Quốc mở cửa với loại trái cây này. Từ trước tết, giá sầu riêng đã tăng mạnh, mang lại doanh thu cao cho nhiều người. Đó là lý do người trồng tiêu, cà phê và không ít loại nông sản cũng "chặt - trồng" theo thị trường.

Anh Trương Ngọc, chủ vườn tại Gia Lai, tâm sự: "Trước đây tôi trồng cà phê, nhưng giá cà phê thấp quá, không đủ trả công đi hái. Khi tôi chặt cà phê trồng tiêu cũng chỉ thu hoạch được 2 năm, thu đủ vốn chăm sóc thì giá tiêu giảm. 2 năm nay tôi đã chặt tiêu chuyển sang trồng sầu riêng, đây là cây lâu năm, hiện nay thấy nhiều người bán được giá, đến lúc tôi thu hoạch thì không biết thế nào. Nhưng dù sầu riêng rớt giá cũng không thể dưới 20.000 đồng/kg được".

Đó cũng là nỗi lòng của nhiều người. Tại H.Chư Pưh (Gia Lai), lúc cao điểm có hơn 2.800 ha hồ tiêu, đến thời điểm hiện tại các hộ trồng tiêu dường như đã phá sản hoàn toàn. Trước đây, Chư Pưh là vùng đất mới nên trồng tiêu khá dễ. Giờ đây, đất bị ô nhiễm, cây tiêu dễ bị nhiễm bệnh cộng với việc tiêu rớt giá thảm hại nên nhiều hộ dân rơi vào cảnh nợ nần dẫn đến trắng tay, phá sản.

Hiệp hội Hồ tiêu Chư Sê (Gia Lai) cho biết, so với giá thành sản xuất của nông dân, giá tiêu đã chạm tới mức "nguy hiểm". Bởi giá thành sản xuất tiêu bình quân hiện nay ở khu vực Tây nguyên đã tăng lên trên 60.000 đồng/kg do chi phí sản xuất tăng. Có thể thấy thị trường hồ tiêu VN sắp tới phải đứng trước thách thức, nguy cơ rất cao giá tiêu rơi vào mức thấp nhất trong 50 năm qua.

Nhiều tác động khó lường

Ngược lại, sầu riêng thời gian gần đây đã thực sự lên cơn sốt. Hiện tại sầu riêng được các vựa thu mua nâng giá lên mỗi ngày: sầu riêng Dona (Thái Lan) loại 1 (từ 2 - 6 kg/trái) giá từ 170.000 - 175.000 đồng/kg, loại 2 từ 150.000 - 155.000 đồng/kg, loại 4 giá từ 70.000 đồng/kg. Sầu riêng Ri6 loại 1 cũng đang có giá từ 130.000 - 135.000 đồng/kg, loại 2 từ 115.000 đồng/kg… Giá sầu riêng các tỉnh miền Đông Nam bộ về chợ đầu mối Bình Điền (TP.HCM) cũng đang ở mức 50.000 - 60.000 đồng/kg. Giá bán cao khiến nhiều hộ nông dân ở các tỉnh ĐBSCL lẫn khu vực Tây nguyên đổ xô đi trồng sầu riêng, đẩy giá bán cây giống lên cao. Trên các chợ online, cây giống sầu riêng cơm vàng hạt lép ở một số cơ sở bán giống đã tăng mạnh, lên mức 110.000 - 120.000 đồng/cây. Các giống sầu riêng thường cũng tăng trung bình 20.000 lên 55.000 đồng/cây.

Trao đổi với Thanh Niên, ông Đặng Phúc Nguyên, Tổng thư ký Hiệp hội Rau quả VN, nhận định: "Sầu riêng là loại cây có giá trị cao, không chỉ tiêu thụ tốt trong nước mà còn xuất khẩu, đặc biệt sau khi Trung Quốc ký kết đưa sầu riêng vào mặt hàng xuất khẩu chính ngạch, tạo ra cú hích lớn cho người sản xuất lẫn doanh nghiệp. Tuy nhiên, việc đổ xô đi trồng sầu riêng sẽ mang lại nhiều tác động khó lường. Cây sầu riêng phải trồng ít nhất 5 năm mới có quả ổn định. Trong khi đó, việc cấp mã số vùng trồng để xuất sang Trung Quốc phải được giám sát chặt chẽ, không được trồng xen canh. Ngoài ra, đối thủ của VN là Thái Lan cũng đang mở rộng diện tích để trồng sầu riêng, áp lực cạnh tranh sẽ rất lớn nếu tiếp tục mở rộng diện tích".

Đại diện Cục Bảo vệ thực vật (Bộ NN-PTNT) cho biết: "Đến nay VN được Trung Quốc cấp tổng cộng 113 mã vùng trồng và cơ sở đóng gói. Con số này dự báo sẽ tiếp tục tăng trong thời gian tới, bởi hiện có khoảng 300 mã đang trong quá trình kiểm tra trực tuyến để hoàn thiện nốt thủ tục chờ Trung Quốc cấp phép. Nếu Trung Quốc chấp thuận tất cả, nguồn cung sầu riêng của VN cho nước bạn rất dồi dào. Do vậy, Cục Bảo vệ thực vật khuyến cáo người dân và địa phương không nên mở rộng diện tích nữa mà cần tập trung duy trì mã số vùng trồng, mã số cơ sở đóng gói, nâng cao hơn nữa chất lượng, vệ sinh an toàn thực phẩm cho sản phẩm. Thay vì tìm cách tăng diện tích, sản lượng, ngành hàng sầu riêng nên xây dựng thương hiệu, nâng cao giá trị gia tăng, chuẩn hóa quy trình sản xuất từ lúc canh tác, thu hoạch đến chế biến, vận chuyển, phân phối".

Bộ NN-PTNT cũng yêu cầu các địa phương chỉ đạo rà soát diện tích sầu riêng, chanh leo trên địa bàn, xây dựng đề án, kế hoạch phát triển sản xuất theo vùng tập trung; gắn với đầu tư cơ sở hạ tầng, cơ sở đóng gói, sơ chế, chế biến. Các địa phương khuyến cáo nông dân không tự phát mở rộng diện tích sầu riêng, chanh leo tại các vùng có điều kiện đất đai, tưới tiêu nước không phù hợp; không tự phát chặt phá các loại cây trồng khác để chuyển sang trồng mới sầu riêng; không tự phát chuyển đổi vườn cà phê trồng xen sầu riêng, hồ tiêu ở Tây nguyên có hiệu quả sang trồng thuần cây sầu riêng.