Gian nan những bước tìm dầu: Đối mặt với “tàu không lạ”

Cuối tháng 4.2007, PTSC cùng Ủy ban Biên giới quốc gia, Công ty địa vật lý dầu khí Biển Bắc (SMNG, Nga) thực hiện công tác khảo sát địa vật lý tổng hợp phục vụ xác định ranh giới ngoài thềm lục địa VN, ngay sau khi tàu Viện sĩ Polshkov của SMNG kết thúc đề án khảo sát TC-06 (khu vực Tư Chính). Đêm 7.5.2007, khi tàu đang khảo sát tuyến 6 thì phải dừng lại do có sự cản trở của tàu và máy bay quân sự nước ngoài. Sau đó, do nước ngoài can thiệp với Bộ Ngoại giao Nga và chủ tàu Polshkov, hợp đồng khảo sát với nhà thầu SMNG bị chấm dứt.

Cuối tháng 8.2008, Tập đoàn dầu khí VN và Công ty PGS (Na Uy) thực hiện khảo sát địa vật lý tổng hợp khu vực phía đông bể trầm tích Phú Khánh (PKBE08) bằng tàu Northern Explorer. Trong các ngày 11, 12 và 14.9.2008, máy bay quân sự nước ngoài xuất hiện phía trên tàu và gây ảnh hưởng xấu đến công tác khảo sát. Ngày 15.9.2008, tàu phải dừng khảo sát do bị các tàu quân sự nước ngoài cản trở và cắt đôi cáp địa chấn khi đang thực hiện khảo sát tuyến PV08-06. Tính đến lúc dừng, tàu đã thực hiện được 9 tuyến và đoạn tuyến với khối lượng 3.432 km. Tháng 10.2008, Tập đoàn dầu khí VN ký hợp đồng với WaveField (Na Uy) để khảo sát các tuyến PV-08 còn lại bằng tàu Bergen Surveyor, nhưng phía Na Uy chỉ tham gia từ ngày 24 đến 28.10.2008 thì dừng do “thời điểm chưa thích hợp”.

Ông Đỗ Chí Hiếu, nguyên Chủ tịch Công đoàn dầu khí VN, vốn là cán bộ lãnh đạo Công ty địa vật lý và dịch vụ dầu khí, khi kể lại những câu chuyện “bị quấy phá” trên biển, lắc đầu: “Lực lượng quấy rối đều là các tàu và máy bay in sơn cờ Trung Quốc (TQ)”.

Ông Hiếu kể: Lúc 6 giờ ngày 9.6.2011, khi tàu Viking 2 do PVN thuê đang tiến hành thu nổ địa chấn 3D tại lô 136.03, tọa độ 6047’5” bắc, 109017’5” kinh đông khu vực thềm lục địa của VN, tàu cá TQ số hiệu 62226 được sự yểm trợ của 2 tàu ngư chính TQ số hiệu 311 và 303 chạy ngang qua mũi tàu Viking 2, sau đó đổi hướng và tăng tốc độ. Mặc dù phía VN đã phát pháo hiệu cảnh cáo, nhưng tàu 62226 vẫn cố tình lao vào tuyến cáp khảo sát của tàu Viking 2 và bộ phận cắt cáp của tàu 62226 đã mắc vào tuyến cáp, khiến tàu Viking 2 không thể hoạt động bình thường.

Một chuyện nữa cần nhắc lại, bể Tư Chính - Vũng Mây nằm trên thềm lục địa đông nam VN, trong khoảng từ 6030´ đến 9000´ vĩ bắc và 109000´ đến 112030´ kinh đông, bao gồm các lô

157-159 và 133-136 với diện tích khoảng 50.000 km2. Bể này nằm bên trong ranh giới của thềm lục địa (trên vùng chuyển tiếp giữa thềm lục địa và vùng nước sâu). Từ 1972 - 1974, Công ty Western Geophysical (Mỹ) đã thu nổ một số tuyến địa chấn khu vực tại vùng biển sâu tại các lô 122-134. Trong các năm 1985 - 1987, trong khuôn khổ chương trình “ESKATO”, Liên đoàn Địa vật lý Thái Bình Dương (Liên Xô) đã khảo sát địa chấn khu vực ở phía tây nam Biển Đông, trong đó có một số tuyến đi qua bể Tư Chính - Vũng Mây.

Tuy nhiên, ngày 8.5.1992, Tổng công ty dầu ngoài khơi quốc gia TQ (CNOOC) đã ngang nhiên vi phạm chủ quyền VN, tự ý ký hợp đồng thăm dò và khai thác dầu khí với Công ty Crestone Energy của Mỹ (thời gian sau chuyển nhượng cho Công ty Benton, Mỹ) đối với khu vực các lô 133, 134, 158 và một phần các lô 135, 136, 157 của VN. Khu vực họ tự nhận này có diện tích 25.000 km2 và được đặt tên là Wan An Bei (Vạn An Bắc)...

Nhóm tàu hải giám Trung Quốc đe dọa, cắt cáp tàu Bình Minh 02 ngày 26.5.2011

Tháng 5.2009, lần đầu tiên tàu địa chấn 2D - Bình Minh 02 được đưa vào vận hành tại Vũng Tàu và do PTSC điều hành, với nhiệm vụ khảo sát địa chấn trên các lô thuộc thềm lục địa VN. Mỗi chuyến đi biển là mỗi hành trình đấu tranh với tàu TQ.

Sáng sớm 26.5.2011, tàu Bình Minh 02 đang làm nhiệm vụ thăm dò khảo sát địa chấn bằng phương pháp thu nổ tại vùng biển ngoài khơi tỉnh Khánh Hòa, cách mũi Đại Lãnh khoảng 116 hải lý thì 3 tàu hải giám TQ số hiệu 17, 72, 84 lao đến áp sát cáp địa chấn. Tình thế bất ngờ khiến các tàu bảo vệ (Vạn Hoa 739, Đông Nam 01, Bình An 01) không kịp xoay xở và chỉ sau vài phút tàu hải giám số 84 của TQ đã cắt đứt cáp địa chấn tại vị trí Bird số 6, khiến hơn 2/3 chiều dài cáp địa chấn (khoảng 6 - 7 km) bị đứt rời lại phía sau. Sau đó, nữ phát ngôn viên TQ trên tàu hải giám 84 ngang ngược gọi loa thông báo: “Tàu Bình Minh 02 đã xâm phạm chủ quyền TQ thực hiện công việc khảo sát trái phép và phải rời khỏi khu vực này”. Thuyền trưởng Bình Minh 02 lập tức bác bỏ: “Chúng tôi đang khảo sát trên vùng biển thuộc chủ quyền nước CHXHCN VN” và thông báo: “Tàu hải giám TQ đã cắt đứt thiết bị khảo sát của Bình Minh 02. Yêu cầu tạo điều kiện cho chúng tôi thu hồi lại thiết bị khảo sát”… Sau nhiều lần đấu khẩu, các tàu hải giám TQ không đuổi theo Bình Minh 02 nhưng chạy vòng quanh với thái độ đe dọa.

Nhật ký hành trình tàu Bình Minh 02 ghi: Ngày 21.4.2013, khi đang thu nổ tại lô 130 thì 2 máy bay TQ bay sát đe dọa; 24.4.2013, tại lô 156 phát hiện 2 tàu hải giám TQ chạy phía xa thăm dò; liên tục từ 21 - 24.7.2013, tàu hải giám TQ số hiệu 568 đi song song, theo dõi thu nổ tuyến PVN-R008 và PVN-R026…

Đặc biệt, ngày 22.3.2014, tàu Bình Minh 02 tác nghiệp ở khu vực tiếp giáp lô 120 và 143, cách đảo Lý Sơn khoảng 90 hải lý. Lúc 15 giờ, phát hiện 3 mục tiêu di chuyển tốc độ cao về phía Bình Minh 02, trong đó có tàu hộ vệ tên lửa số hiệu 545 thuộc Hạm đội Nam Hải, TQ cắt ngang đường đi và vặn vẹo trên kênh VHF Ch16: “Đây là vùng nước TQ, tàu Bình Minh 02 phải rời đi”. Gần 10 tàu bảo vệ tích cực ngăn cản và thuyền trưởng Bình Minh 02 cảnh cáo: “Tàu đang hoạt động trong vùng biển VN, yêu cầu tàu TQ không gây cản trở công tác khảo sát của chúng tôi”, tàu chiến TQ tăng tốc chạy vòng về phía phao đuôi định phá cáp. Sau khi riết róng “ra lệnh” cho tàu Bình Minh 02 thu cáp rời xa khu vực khảo sát, tàu chiến TQ định áp sát gây sự nhưng bị các tàu bảo vệ VN quyết liệt ngăn cản, phía TQ phải chuyển hướng rời xa khu vực.

Mới đây nhất, lúc 10 giờ ngày 24.3.2017, tàu Bình Minh 02 đang thu nổ tuyến R72 theo hướng tây nam thì tàu hộ vệ tên lửa 525 của Hạm đội Đông Hải, TQ lại gần cách 8 hải lý. Tàu Bình Minh 02 và các tàu bảo vệ đã phát tín hiệu cảnh báo chuyển hướng. Chiều 5.4.2017, tàu Bình Minh 02 đang thả cáp trên vùng biển ngoài khơi Bình Thuận thì tàu trinh sát điện tử 855 của Hạm đội Đông Hải, TQ tiến lại gần cách 11 hải lý. Tàu Bình Minh 02 đã cố gắng liên lạc với tàu TQ qua radio yêu cầu đổi hướng. Trưa 25.4.2017, phát hiện 1 máy bay nước ngoài bay trinh sát phía trên tàu Bình Minh 02 và các tàu bảo vệ khoảng 30 phút. Thời điểm này tàu Bình Minh 02 đang thu nổ tuyến R47 theo hướng đông nam, gần đảo Phú Quý (Bình Thuận)...

Nói chuyện với chúng tôi trên tàu Bình Minh 02 tại Cảng PTSC Vũng Tàu, đội trưởng thu nổ địa chấn bảo: “Mỗi chuyến đi, tuy vất vả khó khăn đủ bề nhưng là mỗi lần thêm vững vàng. Về bờ có sóng điện thoại, mới biết là người thân quá lo lắng”; và anh tự tin: “Chủ quyền biển đảo của mình thì có gì phải lo sợ. Hàng vạn đồng nghiệp đã và đang khẳng định chủ quyền trên các tàu, giàn khoan. Có ai rời bỏ đội ngũ đâu?”. Chúng tôi cũng tin điều ấy là thật, thật đỏ thắm như màu cờ Tổ quốc trên giàn khoan Chim Sáo, Sông Đốc, các tàu dịch vụ dầu khí, bao năm nay bất khuất ngoài biển, gian lao để làm giàu cho đất nước...