Hoài niệm về chiếc lồng đèn giấy kiếng một thời 8X

>> Định nghĩa hài hước về bánh trung thu

Lồng đèn giấy kiếng gần như trở thành một vật phẩm phù du trước công nghệ vật chất.

Bạn tôi đi đến thăm mấy nhà làm lồng đèn kiếng bóng mùa này, và họ nói năm nay rất ế. Chuyện dễ hiểu là để tiến bộ hơn, người ta đã bắt đầu nghĩ ra những nguyên liệu thần thánh để làm lồng đèn, như nhựa mềm, nhựa cứng, giấy có phủ một lớp chống nước. Thay vì đèn cầy giờ lồng đèn có đèn pin, đèn điện...

Lồng đèn giấy kiếng gần như trở thành một vật phẩm phù du trước công nghệ vật chất. Nó không chống nước được, dội vô coi, rách ngay. Nó không chống lửa được, đốt không cẩn thận cháy luôn đèn. Nó cũng không chống gió được, chỉ cần khuấy tí là đèn lay, rách cánh, nến tắt. Hết phim.

Cuối cùng, như một định mệnh không tránh khỏi, một người hoài cổ như tôi ngờ rằng đến một ngày nào đó, lồng đèn kiếng bóng sẽ vĩnh viễn biến mất vào cổ tích, nơi người ta kể hồi xưa lồng đèn thổi phù cái tắt nến, chứ không như bây giờ, cầm đi chơi hết mùa trung thu, tắm mưa luôn cũng chả sao. Trẻ con quậy có thể cầm lồng đèn quăng quật lung tung cũng không gặp vấn đề gì, pin an toàn, đèn kiên cường và thậm chí thay luôn tác dụng của đèn pin trong đêm tối.

Sẽ không còn những mùa cha đi kiếm được cây tre rõ to về, vót từng thanh tre mỏng, uốn cong vồng, cho ra cái cánh bướm mềm mại hai lớp của lồng đèn bươm bướm. Cha phải gò lưng đạp xe 5km lên chợ huyện, mua cho được mấy mét giấy bóng kiếng và giấy màu, rồi lại tốn thêm một buổi chiều hai cha con ngồi cắt dán từng mảnh giấy hình tam giác bé xíu lên cánh bướm, mà cha bảo là sẽ rất đẹp khi thắp đèn cầy bên trong.

Đã qua rồi ngày cận trung thu, cả trường cấp II xôn xao lên vì một cậu trai nào đó của lớp Bảy có thể chế ra cái lồng đèn kéo quân với 3 vòng tròn quay ngược chiều nhau. Chiếc lồng đèn được trưng ở vị trí cao nhất trên sân khấu, lung linh hình những anh tướng Ngộ Không, Trương Phi cắt bằng giấy, di động trên tường của sân trường, khi các thầy tắt hết đèn đi để chấm giải lồng đèn đẹp nhất.

Buổi chiều cận mùa trung thu trở thành dĩ vãng, cùng lũ bạn hàng xóm ngồi mím môi mím lợi cột cho chặt hai thanh tre vô nhau, xong cãi nhau chí choé làm sao cho cái góc đèn ông sao không "lộ" vết cột to đùng thô lỗ. Đám con gái sẽ ngồi tỉ mẩn trét hồ lên thân đèn, đếm 1-2-3 rồi áp giấy kiếng thật nhanh lên thanh tre, để cánh ông sao được căng phẳng, không dính hồ. Đứa nào khéo nhất sẽ ngồi cắt những mẩu giấy kiếng thừa đi, để lộ ra một chiếc đèn ông sao ngon lành không thua gì ngoài chợ.

Ta hẳn sẽ quên mất trong ký ức từng có anh hàng xóm không những có thể uốn tre cong mềm mại mà còn biết dùng cả kẽm để tạo hình lồng đèn. Cả xóm sẽ hè nhau chạy đến rủ anh rước đèn vì đèn lồng anh làm to nhất, đẹp nhất, làm được cả những bông sen thật to nhiều lớp cánh, hay ra cả chiếc xe hơi bằng tre, giấy kiếng mà có thể đẩy đi trên đường.

Ta sẽ quên mất có thời mình chạnh lòng đứng nhìn bạn cùng xóm chỉ có mỗi cái ống lon đục lỗ kéo đi theo bao nhiêu cái đèn xanh đỏ. Xong ta thương bạn quá, đưa cho nó cầm cái đèn ông sao của mình, đổi lại mình kéo đèn ống lon của nó kêu loạch xoạch dưới đường. Sau một hồi ta phát hiện đèn ống lon của bạn ngon quá cỡ, đẹp cỡ đèn vũ trường chứ chả chơi nên ta... dụ nó đổi luôn đèn ông sao cho rồi.

Trẻ con sẽ không còn cái thời cả lũ ngồi chụm đầu vào, cố mà đốt cho lên một cây nến trước gió. Xong chưa kịp làm gì gió hắt xì một phát, cái đèn bùng cháy thành tro. Đứa chủ đèn đứng khóc tu tu chẳng biết làm gì, nhưng một hồi lại lau nước mắt lao theo đám bạn đang cầm đèn lấp lánh đi đằng trước.

Sự huyền ảo không toàn vẹn của lồng đèn giấy kiếng tạo ra mớ kỷ niệm hỗn tạp lộn xộn của tuổi kiến tạo - khi không có gì sẵn đấy, nên bố mẹ, thầy cô, mấy anh hướng đạo, anh hàng xóm, lớp trưởng, sẽ bày ra để chúng ta cùng góp tay tạo thành ngày hội ánh đèn.

Lồng đèn giấy kiếng ngày càng thưa thớt - Ảnh: Trâm Phạm

Câu chuyện trung thu giờ liệu có còn kỳ quặc và hài hước theo kiểu: Chị nhớ hồi đó mua nến về, mọi người dặn đúng đêm trung thu mới được đốt nha. Tuân theo luật chơi, chị nhịn thèm khi tất cả chúng bạn đang hè nhau đốt nến tán loạn cả tháng trời. Đúng đêm trung thu, chị lôi cọc nến mẹ mua cho ra đốt. Nhưng rất tiếc, tụi bạn hết sạch nến vì đã lỡ chơi cả tháng rồi. Nên giờ còn có mình chị tự đốt đèn tự chơi.

Hoặc những ký ức vụn vặt không cách gì gỡ bỏ được. Như bạn kể ngồi sau xe của mẹ, khóc la om sòm đòi mẹ mua cho bằng được cái lồng đèn. Cầm trên tay lồng đèn, nước mắt lưng tròng nhưng miệng không giấu được nụ cười... nham hiểm đầy mãn nguyện. Tối đó, đem đèn ra, cắm nến vô, tắm rửa sạch sẽ, cẩn thận dùng quẹt đốt nến cho đèn. Ngắm chưa được 3 giây, lửa liếm qua đèn, sợ quá xông vô dùng chân dùng dép đập lửa tung bừng. Lửa tắt. Cái đèn chỉ còn là một cái khung gãy màu đen. Tức quá bèn... khóc tiếp.

Khi lồng đèn chỉ còn là một món quà khuyến mãi dễ ẹc kèm theo lốc sữa, hoặc cái cục tròn bằng nhựa chỉ cần cáu bẳn - đứa nhỏ chọi vào góc nhà - mà nó vẫn kiên trì sáng và kêu te te tích tích như một vật phẩm hoàn hảo - thì lồng đèn kiếng chỉ còn là một dĩ vãng mơ hồ, yếu ớt, không ai buồn cứu vớt.

Rồi những kỷ niệm tuổi thơ sẽ được tạo hình bằng một cách khác, nơi những người mơ mộng không cần đến nến và giấy bóng kiếng để tạo ra lồng đèn nữa đâu.