Lê Duy Loan xứng đáng với danh hiệu nữ kỹ sư ngành điện toán số một trong cộng đồng người Việt tại Hoa Kỳ, chị được cả giới IT biết đến như một nhà sáng chế có năng suất phi thường. Cho đến nay, Lê Duy Loan sở hữu khoảng gần 30 sáng chế trong lĩnh vực nghiên cứu bộ nhớ máy tính. Từng là cựu sinh viên xuất sắc của Đại học Texas ở Austin, nữ kỹ thuật gia 43 tuổi này đang nắm giữ chức vụ Senior Fellow, vị trí ủy viên cấp cao tại Công ty Texas Instruments (TI), công ty sớm sản xuất đại trà thiết bị bán dẫn silicon trên thị trường.
Lê Duy Loan đến Mỹ lúc mới 12 tuổi. Tiếng Anh một chữ bẻ đôi không biết và thiếu người đàn ông trụ cột làm điểm tựa trong gia đình (cha chị còn ở Việt Nam), Loan gặp vô vàn khó khăn để thích nghi với môi trường sống mới. Trong những ngày tháng cơ cực ấy, lúc nào chị cũng nhớ đến cha và nghĩ nhiều đến lời răn dạy của ông: "Bằng mọi giá, phải học hành đến nơi đến chốn".
Loan tự hứa với mình sẽ theo đuổi đến cùng giấc mơ đổi đời bằng con đường học vấn. Tố chất thông minh và sự kiên trì đã giúp chị hoàn thành chương trình cử nhân tại đại học Texas chỉ trong 3 năm. Chỉ mới 19 tuổi, Lê Duy Loan đã tự hào đăng đàn phát biểu bài diễn văn tốt nghiệp trước những bạn đồng môn lớn tuổi hơn. Liền sau đó, chị khởi nghiệp tại Công ty Texas Instruments bằng vị trí kỹ sư thiết kế những thanh nhớ DRAM, một thiết bị quan trọng giải quyết hiệu quả vấn đề "nút cổ chai" của bộ nhớ máy tính thời điểm đó. Loan vừa học vừa làm để hoàn thành văn bằng thạc sĩ ở Đại học Houston. Sau đó chị lần lượt cho ra đời các sáng chế quan trọng để nâng cao khả năng làm việc của bộ nhớ máy vi tính. Năm 1981, nỗ lực ấn tượng của Loan đã trở thành cảm hứng cho một bài viết trên tờ nhật báo Houston Chronicle ca ngợi cô gái Việt Nam tài năng là "Kỳ quan học thuật". Loan vinh dự nhận học bổng dành cho những tài năng xuất chúng "Scholarship Winner Out Of The Ordinary" của Đại học Texas.
Hãng TI đã "chọn mặt gửi vàng" khi chọn cô gái tác phong làm việc sáng tạo, độc lập và quyết đoán vào vị trí thành viên cao cấp của Hội đồng Kỹ thuật vào năm 1993. Kể từ đó, Lê Duy Loan ngày càng khẳng định vị trí của mình trong bộ phận "đầu não" của TI. Năm 1997, Loan vinh dự trở thành người phụ nữ đầu tiên nhận danh hiệu Thành viên Danh dự do Hội đồng Kỹ thuật TI trao tặng. Chưa đến 5 năm sau, chị là người phụ nữ đầu tiên và cũng là người châu Á đầu tiên bước lên vị trí Phó chủ tịch hội đồng này. Dưới sự dẫn dắt của Lê Duy Loan, Texas Instruments luôn khẳng định ưu thế vượt trội trong lĩnh vực thiết bị xử lý tín hiệu số DSP và analog. Vai trò xuất sắc của chị đã được giới CNTN ghi nhận bằng việc Công ty National Instruments - một thành viên quan trọng trong thị trường chứng khoán Nasdad mời chị vào ghế thành viên Hội đồng quản trị hồi tháng 8/2002. Trước đó một năm, cái tên Lê Duy Loan đã được lưu danh trong "Women in Technology International Hall of Fame". Điều đó đồng nghĩa với việc một phụ nữ Việt Nam được đứng trong hàng ngũ những nữ kỹ thuật gia nổi tiếng nhất của thế giới.
 Thầy trò của ngôi trường mới do Sunflower Mission xây tặng |
Trả lời phỏng vấn của tạp chí Witi dành riêng cho các phụ nữ trong ngành CNTT, Loan tiết lộ chị luôn tuân thủ nghiêm khắc phương châm sống "Tiết kiệm thời gian bằng mọi cách có thể". Chị nói: "Đừng ngần ngại nếu có thể dùng tiền "mua" thời gian". Chị thuê người cắt cỏ, lau rửa xe hơi… và chọn giải pháp đặt thức ăn ở nhà hàng thay việc bếp núc. Chồng Loan - anh Đào Nhật Tuấn cùng hai con trai Quý Dân và Quý Đôn rất thông cảm với điều đó. Cả ba cha con muốn chị dành thời gian, sức lực cho các dự án nghiên cứu. Tuy nhiên, dù bận bịu đến đâu, chị cũng sắp xếp về nhà trước giờ đi ngủ của hai chú nhóc. Khi hai cậu bé đã leo lên giường, Loan lại tiếp tục bật máy tính lên làm việc. Chị cũng tạo sự gần gũi với chồng trong lúc làm việc bằng cách "nối mạng" từ phòng ngủ của mình sang căn phòng nơi anh xem ti vi hay đọc sách mỗi tối. Một lối sống đặc biệt trong gia đình của một người phụ nữ đặc biệt.
Không chỉ đảm đương tốt hàng núi công việc ở TI, nữ kỹ sư kiêm võ sĩ đai đen môn taekwondo này còn là nhà từ thiện tích cực. Chị sáng lập nên tổ chức phi chính phủ và phi lợi nhuận Sunflower Mission để quyên tiền xây trường cho các học sinh nghèo ở nông thôn Việt Nam. Lê Duy Loan tâm niệm sự học cũng giống như hoa hướng dương luôn hướng đến ánh sáng mặt trời. Trẻ em nghèo nếu được hướng theo ánh sáng tri thức sẽ thoát khỏi tương lai tăm tối. Từ khi cùng chồng thành lập Sunflower Mission vào năm 2002 cho đến nay, tổ chức này đã vận động xây mới nhiều phòng học khang trang ở các ngôi trường ở Phú Mỹ, Mỹ Quý (Đồng Tháp), Thành Thới A - Thành Thới B (Bến Tre), Bình Phú (An Giang), Phước Hậu ở Tuy Hòa (Phú Yên)… Quỹ khuyến học Đào - Lê trực thuộc Sunflower Mission đã trao học bổng cho gần 500 sinh viên - học sinh. Trong những năm qua, với tư cách cựu sinh viên ưu tú của Đại học Texas, Loan được tạo mọi điều kiện để biến Sunflower thành chiếc "cầu nối" đưa hàng chục nhóm sinh viên Mỹ từ đại học này sang Việt Nam tham gia các chiến dịch từ thiện dưới hình thức workcamp. Trong năm nay, Sunflower tập trung vào xây mới phòng học tại hai tỉnh Kiên Giang và An Giang.
Đối với Lê Duy Loan, Sunflower Mission là đứa con tinh thần vô giá. Chị đã dành bao tâm huyết cho nó để tưởng nhớ đến người cha của mình, người có ảnh hưởng lớn nhất đến cuộc đời chị. Chị muốn truyền lời khuyên đó cho hai đứa con nhỏ của mình và giúp chúng gắn bó với Việt Nam bằng những chuyến đưa con về thăm lại mảnh đất quê hương.
Hiện Lê Duy Loan vẫn miệt mài tìm kiếm các chương trình hợp tác giáo dục đại học và thương mại phục vụ cho dự án "Bringing Technology Back to Viet Nam" nhằm vận động đem giải pháp công nghệ tiên tiến của thế giới về ứng dụng tại mảnh đất cố hương. Cô muốn mình là một đóa hướng dương…
Quỳnh Như
Bình luận