Chuyện xảy ra vào năm 1964, bộ phim có tên gọi Qui êtes-vous, Monsieur Sorge? (Ngài Sorge, ông là ai?) do Pháp, Tây Đức và Ý hợp tác sản xuất trở nên phổ biến tại Liên Xô sau 3 năm trình chiếu tại phương Tây. Trong phim, nhà tình báo mang hai dòng máu Nga - Đức Richard Sorge do Thomas Holtzmann thủ vai đã trở thành thần tượng của khán giả Xô viết.
Cũng là khán giả của bộ phim ấy, Tổng bí thư Đảng Cộng sản Liên Xô Nikita Khrushchev quay sang hỏi một quan chức cao cấp của KGB: "Cái anh chàng Richard Sorge ấy là có thật không?". Khi được KGB báo cáo là thật, Khrushchev lập tức phong tặng Sorge danh hiệu Anh hùng Liên Xô và bà vợ góa người Nhật của ông - Hanako Ishii - được lĩnh lương hưu của Chính phủ Liên Xô (sau này là LB Nga) cho đến tận khi bà mất vào tháng 7.2000 tại Tokyo.
Trong quyển Perfect Spy (Điệp viên hoàn hảo) của Larry Berman viết về tướng tình báo Phạm Xuân Ẩn có đề cập đến Richard Sorge như là một nhà tình báo bậc thầy của thế giới. Berman so sánh giữa ông Ẩn và Sorge có nhiều điểm giống nhau, cùng là nhà báo - tình báo và chỉ khác biệt một điểm là ông Ẩn sống sót, còn Richard Sorge bị hành quyết vì để lộ tung tích.
Cuộc hành quyết Richard Sorge là một điển tích về sự đau lòng của cuộc chiến. Ba lần tình báo Nhật yêu cầu phía Liên Xô trao đổi Sorge với một tình báo viên Nhật bị Moscow bắt giữ. Cả 3 lần phía Nhật đều nhận được câu trả lời: "Chúng tôi không biết Richard Sorge là ai". Ngày 7.11.1944, ông bị treo cổ sau 3 năm bị giam giữ không khai báo trong trại biệt giam nổi tiếng Sugamo.
 "Tôi kính trọng Sorge như là một trong những điệp viên phi thường nhất trong lịch sử". Ian Flemming, tác giả loạt truyện về James Bond |
|
Tình báo thế giới vinh danh Richard Sorge là một trong những nhà tình báo lỗi lạc nhất trong lịch sử. Từ điển Wikipedia nhận định Sorge là người đã cung cấp cho Hồng quân những thông tin quan trọng về Hiệp ước chống Quốc tế cộng sản, Hiệp ước Đức - Nhật và cảnh báo về cuộc tấn công của quân Nhật vào Trân Châu cảng. Năm 1941, Sorge đã thông báo chính xác đến Joseph Stalin về thời điểm bắt đầu của Cuộc hành quân Barbarossa (22.6.1941). Đây là cuộc hành quân lớn nhất trong lịch sử chiến tranh do phe Trục khởi xướng, huy động 4,5 triệu quân, 600.000 phương tiện chiến tranh cùng 750.000 con ngựa tấn công Liên Xô dọc biên giới kéo dài 2.900 km với mục tiêu nhanh chóng thu phục phần lãnh thổ châu u của Liên Xô. Công tác chuẩn bị cho cuộc hành quân này ngốn mất của Hitler gần một năm trời.
Moscow đáp trả Sorge bằng 2 chữ "cám ơn" ngắn gọn, song theo trang mạng www.hnn.us, Stalin đã phớt lờ thông tin này với lý do "không thể tin được một thông tin quan trọng như thế lại do một phóng viên Đức làm việc tại Nhật cung cấp".
Trong phân tích của giáo sư sử học Mỹ Gordon Pranges - tác giả của nhiều sách viết về Đệ nhị thế chiến - thì nguồn tin giúp Sorge có thể tiên định được ngày quân Đức bắt đầu hành quân xuất phát từ những thông tin thu nhặt từ trung tá Friedrich von Schol - tùy viên quân sự Đức tại Tokyo (theo quyển Materials on modern history, the Sorge incident - 1962). Tờ Pravda ngày 4.9.1964 còn dẫn những thông tin tình báo quan trọng kèm theo nhận định Sorge gửi về cho Moscow ngày 14.9.1941, rằng Nhật sẽ không tấn công Liên Xô trừ phi:
- Đức chiếm được Moscow.
- Cơ số quân Quan Đông đông gấp 3 lần cơ số của Hồng quân ở Viễn Đông.
- Nội chiến bùng nổ ở Siberia.
Từ thời gian này đến hết tháng 9.1941, Sorge chụp được các bản tài liệu cho thấy Nhật sẽ không tấn công Liên Xô ở mặt trận phía đông trong giai đoạn cuối năm 1941 và đầu năm 1942. Những bản chụp này được gửi về Moscow đã giúp Stalin không phải căng quân ở cả hai mặt trận, đồng thời cho phép Hồng quân điều động 26 sư đoàn (có nguồn tin là 40 sư đoàn) từ mặt trận phía đông về phía tây và giúp Moscow không bị quân Đức chiếm giữ.
Một thông tin quan trọng nữa được Sorge chuyển tải về Moscow trong lúc diễn ra cuộc chiến Stalingrad - sau này được xem là cuộc chiến lớn nhất, đẫm máu nhất lịch sử và là điểm xoay của Đệ nhị thế chiến, là Nhật sẽ chỉ tấn công Liên Xô từ phía đông trong trường hợp Đức chiếm được thành phố Volga và cắt được nguồn cung cấp dầu từ Baku cũng như nguồn cung cấp thực phẩm, đạn dược từ quân đồng minh qua cửa ngõ vịnh Persia thông qua Iran, Azerbaijan và sông Volga. Những nhận định này được đánh giá là đầy giá trị, bất kể đến năm 1942, Nhật thay đổi chiến thuật chuyển quân xuống phía đông và phía nam thay vì dồn quân lên hướng bắc.
| Sinh ngày 4.10.1895 ở Baku, Azerbaijan, Sorge là con trai út trong số 9 người con của một kỹ sư mỏ người Đức và người vợ Nga. Cha Sorge đưa cả gia đình trở về Berlin sau khi ông mãn hạn hợp đồng làm việc với Công ty dầu mỏ Caucasian. Tháng 10.1914, Sorge tình nguyện tham gia Đệ nhất thế chiến và bị gãy 2 chân, mất 3 ngón tay ở mặt trận phía tây. Ông được trao tặng Huân chương Thập tự sắt và xuất ngũ với quân hàm hạ sĩ. Trong thời gian xuất ngũ, Sorge đọc các tác phẩm của Marx và bắt đầu bị chinh phục bởi tư tưởng cộng sản. Nhận bằng thạc sĩ khoa học chính trị năm 1919 tại Đại học Hamburg, ông gia nhập Đảng Cộng sản Đức, được chiêu mộ làm tình báo cho Liên Xô dưới vỏ bọc là phóng viên của nhật báo Đức Deusche Getreide Zeitung (sau là Frankfurter Zeitung), có nhiệm vụ gầy dựng mạng lưới điệp viên tại Trung Quốc (1930) và Nhật Bản (1933) với bí danh Ramsay. Cũng thời gian này, Sorge âm thầm "tình nguyện" gia nhập đảng Quốc xã của Hitler. Nhờ khả năng uống bia mạnh "đô" nên đã vượt qua được nhiều bài thử bia của Cơ quan Mật vụ Gestapo và tạo được vỏ bọc ngầm "tình báo Đức" trong mắt các cơ quan mật vụ Ý, Nhật và thậm chí cả Đức. Khi Đệ nhị thế chiến lên cao trào, tần số chuyển tin của điện đài cũng tăng theo đã giúp lực lượng phản gián Nhật phát hiện ra "có đường dây tình báo tại Tokyo". Họ chặn được các bức điện Sorge gửi và bắt giữ Ozaki - tình báo viên người Nhật do Sorge tuyển mộ, ngày 14.10.1941. Sau 4 ngày thẩm vấn Ozaki, phản gián Nhật bắt tiếp Sorge. |
Lê Huỳnh Lê
Bình luận (0)