Độc môn ám khí

Khởi từ hoạt động săn bắn từ thời tiền sử, ám khí không ngừng được cải tiến và phát triển để tính sát thương ngày càng hiệu quả. Từ xa xưa, những người săn thú đã biết sử dụng “phi thạch sách”, tức dùng một đầu dây  buộc viên đá, đầu kia quay trong tay lấy đà quăng viên đá vào đầu mãnh thú. Những thổ dân ở Úc, người Tạng… thường sử dụng phương pháp này, dần dần biến thành lối quăng dây để bắt hoặc thuần phục ngựa, thú và cả trong chiến đấu với đồng loại.

Trong “Hán thư - Lữ Quang truyện” chép rằng Lữ Quang tấn công Tây Vực, trong quân có tướng sử dụng dây quăng vào địch mà bắt, trúng rất nhiều người”.

Người Trung Hoa thời Tiên Tần trong các hoạt động vui chơi đã có môn “đầu hồ”-ném tên ngắn vào mục tiêu. Thời Chiến quốc, những câu chuyện nổi tiếng về hiệp sĩ Chuyên Chư sử dụng “Ngư trường kiếm” - kiếm giấu trong ruột cá để ám sát Ngô Vương, hay Kinh Kha dùng chủy thủ - loại gươm ngắn cực sắc ám sát Tần Thủy Hoàng… đều là những ví dụ sinh động về chiêu thức sử dụng ám khí thời cổ.

Thời Tam Quốc có môn “thủ kích” tức phóng kích rất lợi hại mà Đổng Trác đã từng phóng Lữ Bố khi nghi ngờ có quan hệ với Điêu Thuyền, may mà Bố chạy thoát. “Thủ kích” rất nhỏ, mũi kích nhọn có ngạnh, cán buộc dây nhỏ, dùng một tay ném ra, uy lực rất mạnh. Danh tướng Đông Ngô là Tôn Sách cũng rất tinh thông môn này.

Ám khí phát triển mạnh nhất là vào thời Tống, Nguyên về sau. Các dân tộc du mục như Nữ Chân, Khiết Đan khi chiến đấu với quân Tống, vì cưỡi ngựa nên sử dụng binh khí dài bất tiện, do đó mới phát minh ra các loại ám khí sử dụng ngay trên mình ngựa như lê hoa thương, phi trảo, bối nỗ (nỏ gắn sau lưng). Người Mông Cổ giỏi trong việc sử dụng các loại ám khí đoản tiêu thương, phi đao, càn khôn quyện… Những loại ám khí này được dùng rộng rãi và là nỗi kinh hoàng của các chiến binh châu Âu cũng như Trung Á vốn sở trường về trường thương, đại đao.

Trong “Thủy Hử” tả Hổ Tam Nương sử dụng “Hồng cẩn sáo sách”(dải lụa đỏ mềm) làm công cụ bắt đối thủ. Từ cơ sở đó môn ám khí: binh khí phi qua, phi chùy, lưu tinh chùy hình thành và phát triển. “Võ bị chí” chép rằng: “Môn phi qua bằng sắt, giống như vuốt chim ưng vậy. Dùng dây dài xuyên qua một đầu, dùng người có sức ném vào đối phương rồi kéo về”. Phi chùy tức lưu tinh chùy, chia làm hai loại là cứu mệnh chùy và chính chùy. Lưu tinh chùy sử dụng trong chiến đấu là dùng sợi dây dài 15-17 thước, 2 đầu dây có buộc 1 quả cầu bằng đồng hoặc sắt cỡ quả trứng vịt, giữa dây và quả chùy có chuôi tròn, thắt sợi màu. Có loại đơn lưu tinh chùy thì chỉ buộc một quả ở 1 đầu dây.

Phương pháp sử dụng lưu tinh chùy có các động tác chính là vung, quay, ném, quét. Điều quan trọng là phải khéo léo sử dụng kình lực trong vận động quán tính, các động tác thường theo đường tròn. Khi thâu vào có thể tùy ý cho chùy cuốn vào quanh cổ, thân, chân mà không cần dùng tay hỗ trợ, đạt đến mức “thâu phóng tự như” (phóng ra, thâu vào tùy ý). Thuộc loại binh khí mềm, lưu tinh chùy bề ngoài mềm yếu nhưng bên trong dũng mãnh, trong nhu có cương, lực điểm chính xác, rất lợi hại.

Đời Minh, Thanh, võ thuật Trung Hoa đạt đến giai đoạn tối thịnh, môn ám khí từ thực tế chiến trận bắt đầu du nhập vào dân gian. Đặc biệt đời Thanh, ám khí rất thịnh hành, sĩ nông công thương đều chuộng ám khí. Ám khí đời Thanh có 4 loại chính là thủ trịch (ném bằng tay), cơ xạ (chế bộ phận bắn), sách ty (dây mềm) và dược phún (ống phun thuốc). Loại ném bằng tay nổi tiếng có tiêu thương, phi tiêu, phi đao, càn khôn quyện. Tiêu thương hay ném thương cũng là môn vũ khí thời cổ Hy Lạp, La Mã thường dùng. Có điều, tiêu thương Trung Hoa nhỏ, nhẹ hơn nhiều và thường chế bằng tre gọi là “lăng tiêu”. Người Mông Cổ sử dụng đoản tiêu thương, cán gỗ mũi sắt, dài hơn 1m, thường giắt nhiều cây bên hông ngựa, lúc giáp trận hiệu quả hơn cả cung nỏ vì giương cung chậm, lại phải dùng hai tay

Phi tiêu cũng thường được sử dụng. Phi tiêu có kim tiền tiêu, thoát thủ tiêu 3 cạnh, 7 cạnh, thường dài khoảng 10cm, nặng khoảng 250g.

Thường được sử dụng hơn cả trong các loại ám khí là phi đao. Phi đao có nhiều loại, thủ pháp sử dụng cũng khác nhau, trong đó liễu diệp phi đao thường gặp nhất. Liễu diệp phi đao có 2 lưỡi, hình như lá liễu, thân đao dài 20cm, cán dài 4cm, sống đao dày, lưỡi cực sắc, thường cặp 12 đao thành 1 túi. Ai đã từng đọc truyện kiếm hiệp của Cổ Long hẳn không thể quên nhân vật “Tiểu Lý phi đao” Lý Tầm Hoan với ngón phóng phi đao thần sầu quỷ khốc, bách phát bách trúng.

Hàn Phong