Theo Suddeutsche Zeitung, từ tháng 2.2010, nhà toán học 31 tuổi này đã tiếp cận được hàng triệu số liệu thuế nhờ vào một số thủ thuật đơn giản khi phát hiện lỗ hổng trên website của cơ quan thuế. Sau đó, ông đã cung cấp thông tin cho giới truyền thông cũng như đăng tải lên trang Twitter. Từ đó, người dân Latvia biết được nhiều quan chức cao cấp tiếp tục nhận lương bổng hậu hĩnh trong khi đất nước đang lao đao vì khủng hoảng kinh tế. Latvia hiện phải thắt chặt ngân sách, giảm hàng loạt chi tiêu theo yêu cầu của EU và Quỹ Tiền tệ quốc tế.
Ilmars Poikans đã bị phát hiện và bắt giữ hôm 11.5.2010. Ông chính là tin tặc có biệt danh Neo, lấy theo tên của nhân vật chính trong loạt phim The Matrix (Ma trận). Poikans đã khiến báo chí tốn rất nhiều giấy mực vì ông không phải là bọn tin tặc “thường thường bậc trung” mà là người có vị trí cao trong xã hội: làm việc tại phòng nghiên cứu trí thông minh nhân tạo thuộc Đại học Riga và đang thực hiện kế hoạch số hóa ngôn ngữ Latvia. Truyền thông Latvia đã gọi ông là “Robin Hood thời hiện đại”.
Công khai điều công chúng cần biết
Khác với các gián điệp - hacker khác thường được trả hàng triệu euro để cung cấp tài liệu cho các cơ quan, tổ chức, Ilmars Poikans tuyên bố chỉ muốn “vạch trần bộ mặt đạo đức giả của nhiều quan chức”. AFP dẫn lời phát biểu của Poikans ngay sau khi được tại ngoại: “Tôi biết sớm muộn gì cũng sẽ bị bắt. Nhưng tại sao tôi lại e ngại việc công khai những tài liệu mà công chúng cần được biết?”.
Từ những tài liệu thu thập được, Poikans đã tiết lộ mức thu nhập “cao cấp” của các quan chức. Lương của người lãnh đạo Cơ quan Năng lượng Nhà nước Latvenergo hồi đầu năm 2008 là 17.300 euro/tháng, đến cuối năm 2009 vẫn trên 4.000 euro/tháng. Cũng nhờ Poikans, cảnh sát Latvia biết được cấp trên của họ nhận lương 2.800 euro/tháng, cao gấp 6 lần một cảnh sát bình thường. Ngoài ra, tháng 3.2009, một cơ quan dịch vụ công cộng đã chi khoản tiền thưởng 22.500 euro cho một người quản lý. Trong khi đó, một giáo viên bình thường ở Latvia có mức lương khoảng 375 euro/tháng, và một người hưu trí phải xoay xở trong tầm 150 euro/tháng. Tờ Suddeutsche Zeitung nhận định Neo đã phơi bày sự thật mà dư luận vẫn hoài nghi: chương trình cắt giảm ngân sách của Thủ tướng Valdis Dombrovskis đè nặng lên giới hưu trí, nhân viên hoặc công chức “loại nhỏ”, trong khi tầng lớp quyền cao chức trọng không bị ảnh hưởng nhiều.
Sự phẫn nộ sau những tiết lộ của Ilmars Poikans lại càng dâng cao khi tình trạng thất nghiệp tại đất nước 2,4 triệu dân này đã lên đến 20,4%. Cơ quan tài chính lớn nhất nước, Ngân hàng Parex đã phải quốc hữu hóa để tiếp tục tồn tại nhưng “Robin Hood” phát hiện những nhà lãnh đạo của Parex vẫn giữ được mức lương “5 số” trong khi thu nhập của nhân viên thì bị cắt giảm.
Tội phạm hay người hùng?
Suddeutsche Zeitung dẫn lời kinh tế gia Morten Hansen thuộc trường Kinh tế Stockholm (Thụy Điển) đánh giá: “Chúng ta cần phải tôn trọng luật pháp nhưng Neo đã chạm đến điều còn thiếu tại xã hội Latvia: sự minh bạch”. Bào chữa cho Ilmars Poikans trong phiên tòa sắp tới là luật sư nổi tiếng Aleksejs Loskutovs. Đến năm 2007, Loskutovs vẫn còn đứng đầu cơ quan chống tham nhũng Latvia và hiện đang đấu tranh chống lại sự lãng phí của công chức nhà nước. Luật sư Loskutovs cho rằng thân chủ của ông không thực hiện tội ác vì chỉ tiếp cận lượng thông tin khoảng 1,4 Gb nhờ “len lỏi” vào lỗ hổng bảo mật của cơ quan thuế. Poikans thì kể lại trên AFP rằng ông chỉ thực hiện thao tác đơn giản là “sao chép/dán” địa chỉ đường dẫn nguồn tài liệu vào một công cụ tìm kiếm, sau đó có thể vào xem mà không cần mật mã.
Dù có thể bị phạt đến 10 năm tù nhưng “Robin Hood” đang nhận được rất nhiều sự ủng hộ. Số lượng bạn bè trên các tài khoản mạng xã hội của ông tăng vọt từ vài tháng qua.
Poikans quyết định hành động để “cảnh báo chính quyền” và ông đã thành công. Sau vụ việc, Tổng thống Valdis Zatlers đã ra lệnh kiểm nghiệm toàn bộ hệ thống bảo mật của các website, cơ sở dữ liệu nhà nước. Cũng trong tháng 5, Quốc hội Latvia đã thông qua điều luật bắt buộc các cơ quan của chính phủ công khai mức lương công chức ở mọi ngạch bậc.
Nguyễn Ngọc Lan Chi
Bình luận (0)