Có thể thấy, đây không phải lần đầu các chuyên gia lên tiếng về thực trạng này, và thực tế thời gian qua đã cho chúng ta không ít bài học cay đắng về việc chọn nhầm nhà thầu TQ kém năng lực. Bên cạnh sự đình đốn DA gây ảnh hưởng đến kế hoạch, thì việc chọn nhầm nhà thầu TQ còn kéo theo hàng loạt lao động phổ thông TQ tràn vào VN, do đó bỏ phí nguồn nhân công tại chỗ vốn rất dồi dào của chúng ta. Khoảng 4 - 5 năm trước, hàng loạt DA thủy điện, nhiệt điện đều chọn nhà thầu TQ vì giá rẻ và đến nay đa phần bắt đầu nếm nhận “trái đắng”. Tương tự, hàng loạt DA hạ tầng quy mô lớn (cầu Cần Thơ, Vệ sinh môi trường TP.HCM...) cũng gặp trục trặc vì nhà thầu TQ thi công bê bối, chây ì.
Việc nhiều nhà thầu TQ lợi dụng quy định chưa kín kẽ của pháp luật đấu thầu để bỏ giá thật rẻ nhằm trúng thầu, sau đó cố tình chây ì, dây dưa để đưa ra các “yêu sách”, đòi tăng vốn… là có thật. Tuy nhiên, vấn đề đặt ra ở đây là, trách nhiệm của chủ đầu tư (CĐT) các DA đến đâu. Bởi, có thể thông cảm CĐT lọt bẫy thầu giá rẻ của nhà thầu TQ một vài lần, chứ đến lần thứ n thì không thể đổ thừa là do lọt bẫy được nữa. CĐT thường cho rằng quy định VN không khống chế giá sàn nên không thể loại nhà thầu bỏ giá rẻ. Song thực tế, nếu đủ năng lực và làm một cách công tâm, CĐT hoàn toàn có đủ thẩm quyền để yêu cầu nhà thầu giải trình mức giá rẻ được đưa ra trên cơ sở nào, và có quyền bác bỏ nếu thấy nó không hợp lý. Quan trọng nhất, nếu ràng buộc chặt chẽ các điều khoản trong hợp đồng và có hình thức chế tài nặng theo tiến độ và chất lượng thì có lẽ không nhà thầu nào tính đến chuyện cố tình chây ì và bê bối. Hoặc giả nhà thầu có chây ì thì CĐT vẫn “nắm đằng cán” khi đã giữ tiền bảo lãnh hợp đồng trong tay để cấn trừ khi nhà thầu chậm tiến độ. Còn thực tế hiện nay, CĐT nhiều DA cho thấy thái độ nhân nhượng, nếu không nói là nhu nhược một cách khó hiểu trước nhà thầu chây ì, trong khi thực chất giữa CĐT và nhà thầu là quan hệ ông chủ - người làm thuê. Như một bạn đọc đã từng đặt câu hỏi trên Báo Thanh Niên: Phải chăng CĐT “có gì” với nhà thầu hay sao mà không dám mạnh tay?
Phải khẳng định, quan điểm của chúng ta là không kỳ thị nhà thầu đến từ bất kỳ quốc gia nào, song khi những hậu quả do nhà thầu TQ gây ra đã mang tính hệ thống, và như các chuyên gia từng đánh giá, để nhà thầu TQ ồ ạt trúng thầu và chây ì ở nhiều DA, trước hết, chúng ta cần phàn nàn chính mình! Nếu không kịp thời rà soát các quy định pháp luật, minh bạch trong khâu đấu thầu, nâng cao năng lực và đạo đức của CĐT, có giải pháp hỗ trợ nhà thầu nội… thì chắc chắn chúng ta sẽ còn nếm nhiều “trái đắng” từ nhà thầu TQ.
Phương Thanh
Bình luận (0)