'Khám phá' cuộc sống nông dân đồng bằng Bắc bộ trước kia

Cách đây hơn chục năm, khi có thời gian rảnh, cô giáo Ngô Thị Khiếu thường rong ruổi ở các làng quê vùng đồng bằng Bắc bộ, tìm mua những thứ người ta bỏ đi như cái mâm đồng, nồi đồng, những vật dụng cũ kỹ của nhà nông. Cô Khiếu tìm mua những thứ đó, đơn giản như là một thú vui của mình, chứ chưa bao giờ cô có ý nghĩ sưu tập để rồi sau này sẽ mở bảo tàng trưng bày. Việc sáng lập Bảo tàng Đồng Quê đến với cô giáo Khiếu như một cái duyên. Trong dịp dự khánh thành trường mầm non xã Giao Thịnh, muốn thôn xóm mình có một thư viện nhỏ để mọi người “ra vào”. Ý tưởng của cô nhận được sự hưởng ứng của nhiều người, có người đề xuất xây khu văn hóa. Chồng cô Khiếu là sĩ quan quân đội được phân đất ở Hà Nội, cô bàn với chồng bán mảnh đất được Nhà nước phân cho, lấy tiền xây bảo tàng. Bảo tàng Đồng Quê được “sinh ra” một cách đơn giản như vậy. Ngày 4.2.2013, Chủ tịch UBND tỉnh Nam Định đã ký quyết định cấp phép hoạt động cho Bảo tàng Đồng Quê.

Trong khuân viên 5000m², người thăm quan bảo tàng được “đắm” mình trong không gian của miền quê vùng đồng bằng Bắc bộ cách đây hàng chục năm.

Ngôi nhà, nếp ở là những đặc trưng tiêu của vùng miền. Bảo tàng Đồng Quê có 5 loại nhà tiêu biểu cho vùng đồng bằng Bắc bộ từ bao đời đến nay: Nhà mái rạ tường đất, đại diện cho tầng lớp bần cố nông; nhà gỗ lợp bổi của tầng lớp trung nông; nhà xây lợp ngói nam đại diện cho tầng lớp địa chủ; nhà gác tường lợp ngói tây tiêu biểu cho nhà vùng nông thôn Bắc bộ thập niên 60 - 70; nhà cao tầng tiêu biểu cho kiểu nhà hiện đại hiện nay.

Nhà của tầng lớp bần nông. Đây là một ngôi nhà nguyên bản được người dân dỡ bỏ để xây nhà mới. Cô Ngô Thị Khiếu mua về dựng lại Ngôi nhà của tầng lớp trung nông Nhà của địa chủ to và tường được làm hoàn toàn bằng vữa và gỗ. Không chỉ khác về hình thức bên ngoài, cách bài trí và các vật dụng trong ngôi nhà này cũng khác hoàn toàn với ngôi nhà của trung nông và bần nông. Trong các ngôi nhà trên, cò đầy đủ đồ đạc, dụng cụ sinh hoạt nguyên bản thể hiện cuộc sống, lao động của các tầng lớp cư dân đồng bằng Bắc bộ từ thời phong kiến cho đến ngày nay

Không chỉ có trẻ em mà cả người lớn ở thành phố cũng rất thích thú khi khám phá các hiện vật trong bảo tàng. Trải qua nửa đời người nhưng nhiều người ở thành phố không biết tên gọi của những nông cụ gắn bó với đời sống người nông dân đồng bằng Bắc bộ xưa kia, hoặc có trường hợp gọi được tên cái quạt - vì nó giống cái quạt nhưng không biết người dân dùng để làm gì. Còn với trẻ nhỏ thì quả là một thế giới lạ lẫm, bởi vì tất cả đều xa lạ với chúng. Nếu có tìm hiểu qua sách báo, các con cũng rất khó hình dung ra được người nông dân trước kia họ sử dụng ra sao.

Các nông cụ từng gắn bó với người nông dân Bắc bộ trước kia. Ngày nay, các nông cụ này đã được thay thế bằng máy móc. Cảnh con trâu đi trước, cái cày theo sau trở lên lạ lẫm với trẻ em ngày nay Để dẫn nước vào ruộng, trước kia người nông dân sử dụng gầu sòng

Sau khi gặt lúa về, người nông dân dùng hòn đá này để tách thóc khỏi bông. Hiện nay, các trẻ nhỏ khó có thể hình dung ra công việc này của người nông dân, vì đã được cơ giới hóa Không chỉ có trẻ em, mà cả người lớn, nhìn chiếc quạt này cũng không biết công dụng của nó. Có người nói là dùng để quạt bếp lò, nhưng thực tế không phải. Đây là chiếc quạt mà người nông dân dùng để tách thóc lép. Một người giơ thúng lên cao, đổ thóc xuống và một người dùng quạt này quạt, thóc lép sẽ bay ra Sau khi tách thóc khỏi bông, người dân dùng cối xay để "biến" thóc thành gạo Sau khi thóc "biến" thành gạo, để gạo trắng hơn, người dân cho vào cối giã

Bảo tàng Đồng Quê dành riêng một tầng để trưng bày các đồ dùng gắn bó với đời sống của người nông dân trước đây. Hiện tại, bảo tàng có bộ sưu tập 200 nồi đồng, 200 mâm đồng, 50 chậu đồng, hơn 100 chiếc đèn cổ... Mỗi chủng loại có đủ kích cỡ, từ nhỏ nhất đến lớn nhất.

Nồi đồng với đủ loại kích cỡ khác nhau