Chiến dịch vận động tái tranh cử của Tổng thống Trump tiếp tục tập trung vào nhiều chính sách từ nhiệm kỳ đầu tiên như chống nhập cư bất hợp pháp, xây dựng an ninh quốc phòng, thúc đẩy kinh tế và việc làm, cam kết bảo vệ quyền sở hữu súng của người Mỹ. Dù ban đầu đạt được những thành tựu đáng kể về phát triển kinh tế, nhưng năm cuối trong nhiệm kỳ đầu tiên của ông Trump đối mặt nhiều thách thức khi làn sóng biểu tình phản đối phân biệt chủng tộc lan rộng trên toàn nước Mỹ cùng với đại dịch Covid-19 chưa có dấu hiệu được kiểm soát.
Đối thủ chính của ông Trump trong cuộc chạy đua vào Nhà Trắng lần này là ứng cử viên đảng Dân chủ, cựu phó Tổng thống Mỹ Joe Biden. Kết quả của hầu hết các cuộc thăm dò dân ý gần đây cho thấy ông Trump xếp sau ông Biden (có lần khoảng cách lên tới 10 điểm). Giới quan sát tỏ ra hoài nghi vì kết quả thăm dò trước cuộc bầu cử năm 2016 cũng cho thấy ông Trump “thua” ứng cử viên đảng Dân chủ Hillary Clinton. Tuy nhiên, cuối cùng một tỉ phú bất động sản - doanh nhân thành đạt Donald Trump vốn không hề có kinh nghiệm chính trị lại giành chiến thắng đầy kịch tính, trở thành tổng thống thứ 45 của nước Mỹ.
Sau nhiều năm gây dựng, thương hiệu Trump gắn liền với nhiều mảng kinh doanh từ khách sạn, sòng bạc, bất động sản cho đến bít tết, hãng hàng không Trump Shuttle (ngừng hoạt động năm 1992), trường đại học (hiện đã đóng cửa) và cả tổng thống của nước Mỹ.
Tổng thống Trump là con thứ tư trong gia đình 5 anh chị em, có cha là trùm bất động sản nổi tiếng ở New York Fred Trump. Lúc còn bé, Donald Trump thường làm thêm công việc vặt tại công ty của cha mình. Năm 13 tuổi, do nghịch ngợm, bố mẹ gửi ông tới Học viện Quân sự New York. Sau khi tốt nghiệp cử nhân Kinh tế tại Đại học Pennsylvania năm 1968, ông tiếp quản công việc kinh doanh của gia đình. Năm 1974, khi mới 28 tuổi, ông lên giữ chức chủ tịch tập đoàn Trump Organization.
Cha là người giúp ông khởi nghiệp ở lĩnh vực bất động sản khi cho ông vay “một khoản nợ nhỏ, 1 triệu USD” vào năm 1975. Theo tờ The New York Times, thực tế khoản vay “nhỏ” này lên tới 60,7 triệu USD (tương đương 140 triệu USD với thời giá hiện nay). Từ đó, ông Trump xây dựng đế chế kinh doanh trên nhiều lĩnh vực. Bắt đầu sự nghiệp với việc cải tổ khách sạn Commodore thành Grand Hyatt, ông liên tục xây dựng các bất động sản nổi tiếng mang thương hiệu Trump.
Ngoài bất động sản, ông Trump xây dựng đế chế trong lĩnh vực giải trí. Ông làm chủ Hoa hậu Hoàn vũ (Miss Universe), cuộc thi hoa hậu lớn nhất toàn cầu trong gần hai thập niên (1996-2015), cùng những cuộc thi sắc đẹp khác như Hoa hậu Mỹ (Miss USA) và Hoa hậu Thiếu niên Mỹ (Miss Teen USA). Bên cạnh đó, ông còn là nhà sản xuất kiêm dẫn chương trình trong chương trình truyền hình thực tế The Apprentice (Nhân viên Tập sự) kéo dài 14 mùa kể từ năm 2003, với câu nói kinh điển: “Bạn bị sa thải”. Dù cá nhân chưa bao giờ nộp đơn phá sản nhưng một số mảng kinh doanh như sòng bài và khách sạn của ông Trump từng tuyên bố phá sản đến 6 lần (1991-2009) do không có khả năng chi trả các khoản vay ngân hàng.
Trong thập niên 1980, ông Trump nhiều lần đề cập khả năng tranh cử tổng thống. Tuy nhiên, dư luận cho rằng ông không có quan điểm chính trị vững vàng khi liên tục đổi đảng trong suốt 30 năm cho tới lúc trở thành gia nhập đảng Cộng hòa từ 2012 đến nay. Đến tháng 6.2015, ông Trump chính thức tranh cử tổng thống năm 2016. Với cam kết “Làm nước Mỹ vĩ đại trở lại”, ông hứa sẽ tập trung vào cải thiện nền kinh tế, cùng lúc nỗ lực xóa bỏ di sản người tiền nhiệm Barack Obama, chẳng hạn Obamacare (đạo luật cải tổ y tế dưới thời ông Obama).
Đánh bại đối thủ Hillary Clinton trong cuộc bầu cử năm 2016, ông Trump chính thức tuyên thệ nhậm chức vào ngày 20.1.2017. Trong buổi lễ, ông phát biểu: “Từ ngày hôm nay trở đi, chỉ có nước Mỹ là trên hết. Cùng nhau, chúng ta sẽ quyết định đường lối của nước Mỹ và thế giới trong nhiều năm tới”. Ngay sau khi nhậm chức, ông ban hành một số sắc lệnh hành pháp gây tranh cãi như Giảm “gánh nặng kinh tế” từ Đạo luật Chăm sóc Sức khỏe Hợp túi tiền (Obamacare), xây dựng bức tường ở biên giới giáp Mexico.
Tất cả chính sách ngoại giao của Tổng thống Trump đều được ông tuyên bố hướng về mục tiêu “Nước Mỹ trên hết” vì ông xem các quan hệ đa phương gây bất lợi cho Mỹ nên chỉ tập trung vào phát triển quan hệ song phương và tăng cường chủ nghĩa bảo hộ. Do đó, Mỹ đã từng bước rút khỏi các hiệp ước đa phương như Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP), Hiệp định Paris về biến đổi khí hậu, sửa đổi lại Hiệp định Thương mại Tự do Bắc Mỹ (NAFTA), đe dọa rút khỏi Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) và gần đây là ngừng tài trợ cho Tổ chức Y tế Thế giới (WHO).
Về vấn đề ngoại giao khác, ông Trump trở thành tổng thống đương nhiệm đầu tiên có ba cuộc gặp thượng đỉnh lịch sử với lãnh đạo CHDCND Triều Tiên Kim Jong-un trong nỗ lực buộc Bình Nhưỡng từ bỏ chương trình hạt nhân. Dù vậy, tiến trình đàm phán phi hạt nhân hoá bán đảo Triều Tiên đến nay vẫn bế tắc.
Tại Trung Đông, chính phủ Tổng thống Trump có một số động thái làm leo thang căng thẳng như công nhận Jerusalem là thủ đô Israel, dời đại sứ quán Mỹ từ thành phố Tel Aviv về Jerusalem, gây nên sự phản đối gay gắt từ người Palestine và cộng đồng quốc tế. Ngoài ra, Mỹ cũng góp phần làm khu vực thêm căng thẳng khi tuyên bố rút khỏi thỏa thuận hạt nhân với Iran và tiến hành cuộc không kích giết chết Chỉ huy lực lượng đặc nhiệm Quds của Iran, thiếu tướng Qassem Soleimani hồi tháng 1.2020.
Điểm đáng chú ý trong chính sách của chính quyền Tổng thống Trump là cạnh tranh địa chiến lược với Trung Quốc ngày càng gay gắt và quyết liệt. Căng thẳng Mỹ-Trung trong 4 năm qua đã leo thang trên nhiều lĩnh vực khác nhau từ Biển Đông, Đài Loan, Hồng Kông cho đến thương chiến bùng nổ năm 2018 đến nay vẫn chưa có hồi kết dù hai bên đạt thỏa thuận “giai đoạn 1” hồi đầu năm 2020. Chính phủ Mỹ cũng tăng cường gây sức ép với các tập đoàn công nghệ của Trung Quốc. Một số chuyên gia nhận định ông Trump tăng cường những biện pháp cứng rắn chống lại Trung Quốc một phần nhằm đánh lạc hướng dư luận trong nước về cách chính phủ ứng phó đại dịch Covid-19.
Vài tháng sau khi cuộc điều tra của ông Mueller kết thúc, Hạ viện do đảng Dân chủ kiểm soát tiếp tục tìm cách gây áp lực với vị tổng thống đảng Cộng hòa. Cụ thể, Hạ viện Mỹ cuối năm 2019 tiến hành cuộc điều tra với cáo buộc ông Trump lạm dụng quyền lực và gây cản trở Quốc Hội vì gây áp lực, buộc Ukraine phải tiến hành điều tra nhằm bôi nhọ đối thủ đảng Dân chủ Joe Biden. Cuối cùng, ông Trump được trắng án trong phiên xét xử tại Thượng viện Mỹ vốn do đảng Cộng hòa chiếm đa số.
Trước khi bước sang năm 2020, Tổng thống Trump nắm nhiều lợi thế để có thể tái đắc cử nhiệm kỳ 2. Khi đó, các nhà quan sát đều lo ngại rằng đảng Dân chủ khó lòng có cơ hội thay đổi thế trận sau khi đã điều tra, đòi luận tội nhưng ông Trump vẫn trắng án. Mọi chuyện bắt đầu thay đổi khi một nhân tố mới xuất hiện – Covid-19. Đại dịch không ai mong muốn này đã tác động đến toàn thế giới, nhưng Mỹ lại chính là nước bị ảnh hưởng nặng nề nhất. Tổng thống Trump từ thế cửa trên mau chóng bị phe Dân chủ chỉ trích dữ dội về cách ứng phó với đại dịch, cho rằng ông Trump đã quá chậm trễ và phản ứng sai lầm, đẩy nước Mỹ vào cảnh có số người nhiễm và tử vong vì Covid-19 cao nhất thế giới.
Ông Trump có lẽ cũng đã nhận ra Covid-19 sẽ là con bài quan trọng nhất lúc này để ông một lần nữa thực hiện được tuyên bố của mình. Những tháng vừa qua, nhà lãnh đạo Mỹ đã thay đổi quan điểm, không còn hạ thấp mối đe dọa của Covid-19, phớt lờ tác dụng của khẩu trang và khuyến cáo của giới chuyên gia y tế về biện pháp dập dịch. Thay vào đó, ông Trump cố thuyết phục cử tri về phản ứng của chính phủ đang kiểm soát dần dịch bệnh. Ông đồng thời xúc tiến sớm mở cửa lại nền kinh tế với hy vọng lấy lại lòng tin của cử tri về những thành quả kinh tế mà ông đã đạt được trước khi đại dịch quét sạch tất cả. Bên cạnh đó, ông Trump còn đổ lỗi cho Trung Quốc làm đại dịch lan rộng trên toàn thế giới.
Trên thực tế, hơn hai tháng còn lại của cuộc đua, ông Trump sẽ phải tự đấu với chính mình. Ông có lợi thế là nắm trong tay công cụ điều hành, có đủ diễn đàn để lên tiếng so với đối thủ Joe Biden, khi đại dịch đã và đang cản trở việc vận động trực tiếp. Do đó, nếu làm tốt vai trò của một nhà lãnh đạo, giúp vực dậy nước Mỹ trong tình huống khó khăn như lúc này, sẽ là cơ hội lớn cho ông Trump tiếp tục ở lại Nhà Trắng trong nhiệm kỳ 4 năm tới.
Bài viết: Anh Hoàng - Quỳnh Hoa - Phúc Duy
Đồ họa: Lâm Nhựt
