Trưa nay nhật thực, thử điểm lại những hiện tượng nhật thực nổi tiếng trong lịch sử

Những hiện tượng nhật thực đầu tiên được người xưa ghi nhận và truyền lại đến đời nay trên các tấm bảng bằng đất sét. Hiện tượng này diễn ra khi Mặt trời, Mặt trăng và Trái đất theo thứ tự cùng nằm trên một đường thẳng. Trong nhật thực toàn phần, đĩa mặt trời bị che khuất hoàn toàn. Còn nhật thực một phần hoặc nhật thực hình khuyên chỉ tình trạng đĩa mặt trời chỉ bị che khuất một phần.

Nhật thực toàn phần có thể kéo dài suốt vài giờ, nhưng thời điểm mặt trời bị che khuất hoàn toàn chỉ dao động từ vài giây đến 7 phút rưỡi. Hiện tượng nhật thực toàn phần dài nhất trong thế kỷ 21 diễn ra vào ngày 22.7.2009 với độ dài 6 phút 39 giây.

Người thời xưa không rõ nguyên lý của nhật thực, và vì thế hiện tượng tuyệt vời của tự nhiên này bị liệt vào nhóm điềm gở hoặc không may.

Sau đây là những hiện tượng nhật thực nổi tiếng trong lịch sử

Một trong những hiện tượng được ghi nhận sớm nhất là nhật thực Ugarit, kéo dài 2 phút 7 giây vào ngày 3.5 năm 1375 trước Công nguyên, theo kết quả phân tích một bảng đất sét được tìm thấy vào năm 1948. Tuy nhiên, sau đó báo cáo trên chuyên san Nature vào năm 1989 cho rằng ngày diễn ra nhật thực phải vào ngày 5.3 năm 1223 trước Công nguyên, dựa trên các yếu tố khác. Ugarit hiện là thành phố cảng ở miền bắc Syria.

Tàn tích ở Ugarit Shutterstock

Vào năm 763 trước Công nguyên, đế quốc Assyria kiểm soát khu vực giờ đây là Iraq, và nhật thực đã diễn ra, kéo dài 5 phút. Người thời đó cho rằng đây là điềm báo cho cuộc nổi dậy ở thành Ashur (hiện là Qal’at Sherqat, Iraq).

Năm 1302 trước Công nguyên, các sử gia Trung Quốc ghi nhận một hiện tượng gây chấn động: nhật thực toàn phần kéo dài 6 phút 25 giây. Theo quan niệm người xưa, mặt trời là biểu tượng của hoàng đế, vì thế đây là lời cảnh báo nhằm vào nhà lãnh đạo. Sau khi nhật thực kết thúc, vị vua phải ăn chay nhiều ngày và thực hiện những nghi thức nhằm giải cứu mặt trời, theo báo cáo đăng trên chuyên san Astronomical History and Heritage năm 2003.

Nhật thực toàn phần ở Hạ Môn, 20.5.2012 Shutterstock

Kinh thánh của đạo Thiên Chúa giáo có ghi lại bầu trời tối sầm nhiều giờ sau khi Chúa Jesus chịu khổ nạn trên thập tự giá. Sau đó, các sử gia đã dùng dữ liệu thiên văn học từ hiện tượng này để xác định thời điểm Chúa Jesus lìa thế. Một số sử gia liên hệ vụ hành hình với thời điểm xảy ra nhật thực toàn phần, kéo dài 1 phút 59 giây vào năm 29 của thế kỷ thứ nhất. Còn những người khác lại liên kết với sự kiện nhật thực thứ hai, kéo dài 4 phút 6 giây vào năm 33 với cái chết của Chúa Jesus.

Kinh Koran đề cập đến một sự kiện nhật thực diễn ra trước khi nhà tiên tri Mohammed chào đời. Và các sử gia sau đó cho rằng đó là hiện tượng nhật thực toàn phần kéo dài 3 phút 17 giây vào năm 569. Mặt trời cũng biến mất 1 phút 40 giây sau cái chết của Ibrahim, con trai của nhà tiên tri của Mohammed.

Đài quan sát Ulugh Beg ở Samarkand, Uzbekistan, được xây dựng từ thập niên 1420, là một trong những đài thiên văn lớn nhất của thế giới Hồi giáo Shutterstock

Khi vua Henry I của Anh qua đời vào năm 1133, trùng hợp là nhật thực toàn phần cũng xảy ra, kéo dài 4 phút 38 giây. Sau khi vị vua qua đời, nước Anh rơi vào cảnh tranh giành quyền lực và chìm vào cuộc khủng hoảng và nội chiến dữ dội.

Nhật thực của Einstein Public Domain

Trong khi người xưa thường gọi nhật thực là những hiện tượng siêu nhiên mang điềm báo của Thượng đế, các nhà vật lý học xem sự kiện năm 1919 là chiến thắng của khoa học. Trong quá trình mặt trăng che mặt trời vào năm đó, khiến mặt trời biến mất 6 phút 51 giây, các nhà nghiên cứu tiến hành đo đạc hiện tượng ánh sáng từ các ngôi sao bị bẻ gẫy trong lúc di chuyển gần mặt trời. Phát hiện thu được đã xác nhận thuyết tương đối rộng của thiên tài Albert Einstein, theo đó mô tả bản chất của lực hấp dẫn là sự uốn cong của không gian và thời gian.