Bên cạnh vai trò kiến tạo nước Mỹ, cả ba nhà tài phiệt trên cũng gây ra nhiều tranh cãi, bởi trên con đường làm giàu của họ dẫn đến nhiều hệ lụy bi thảm mà cộng đồng phải gánh chịu.
Bóc lột tàn tệ
Sức ép cạnh tranh và tham vọng tăng cao lợi nhuận đã khiến cho các nhà tư bản Mỹ cuối thế kỷ 19 đã bất chấp mọi thứ. Vì thế, giới tư bản sẵn sàng cắt giảm lương, duy trì điều kiện làm việc tồi tệ để giảm chi phí khiến công nhân phải mưu sinh một cách bi thảm. Trong khi đó, số lượng người nhập cư đến Mỹ ngày càng tăng nhanh với khoảng 5,5 triệu người vào thập niên 1880 và 4 triệu người vào thập niên 1890. Điều này đồng nghĩa với việc số lượng lao động tăng cao, việc làm trở nên khó kiếm hơn, nên giới doanh nghiệp có cơ hội làm khó người lao động.
Hơn thế nữa, kinh tế xứ cờ hoa vào cuối thập niên 1880 và đầu thập niên 1890 rơi vào cảnh suy thoái, gây ảnh hưởng không nhỏ đến hoạt động kinh doanh ngay cả của 3 “vị vua”. Theo các tài liệu lịch sử do Đài PBS tổng hợp, giá thép đã rớt từ mức 35 USD/tấn vào năm 1890 xuống còn 22 USD/tấn vào năm 1892. Thế nhưng, theo tài liệu lịch sử được Đại học bang Pennsylvania (Mỹ) lưu trữ, lợi nhuận mà Carnegie có được vẫn rất cao, cụ thể năm 1890 là 3,54 triệu USD, năm 1891 là 4,3 triệu USD, năm 1892 là 4 triệu USD.
Kết quả này đến từ việc Carnegie tăng cường tiết giảm chi phí, bắt công nhân phải làm 12 giờ mỗi ngày suốt 6 ngày mỗi tuần nhưng không hề có một biện pháp an toàn nào. Ngành đường sắt của J.P Morgan cũng không khá hơn. Điều kiện làm việc tồi tệ đến mức chỉ trong năm 1889, khoảng 22.000 công nhân bị thương, thậm chí mất mạng trong lúc làm việc.
Không chỉ cắt giảm chi phí, bộ ba trùm tư bản còn không ngừng thâu tóm những công ty gặp khó khăn để mở rộng đế chế của mình. Mỗi người lại độc quyền trong lĩnh vực của mình nên đã giàu càng giàu thêm.
Cứ như vậy, xã hội ngày càng phân hóa, đối mặt với số rất ít những người siêu giàu là hàng triệu người sống đói khổ. Các hội đoàn công nhân ngày càng mâu thuẫn với giới tư bản. Hàng loạt cuộc bãi công, đụng độ đã xảy ra giữa giới chủ và công nhân. Trong đó cao trào là vụ bạo động ở Nhà máy thép Homestead (Pennsylvania) vào năm 1892 khi lực lượng an ninh tư nhân Pinkerton tiến vào nhà máy giành lại quyền kiểm soát từ tay công nhân đang chiếm đóng. Hậu quả, 9 công nhân thiệt mạng và 11 công nhân bị thương, còn bên an ninh tư nhân có 3 người chết và 12 người bị thương. Đến nay, bên nào nổ súng trước trong vụ đụng độ trên vẫn là một câu hỏi chưa được giải đáp chính xác.
Các tài phiệt góp công lớn để ông McKinley trở thành chủ nhân Nhà Trắng
|
“Mua” tổng thống
Dù sự bất mãn trong xã hội ngày càng tăng cao, nhưng đế chế của các trùm tư bản vẫn vững chắc. Ngay cả đạo luật Chống độc quyền Sherman được Quốc hội Mỹ thông qua vào năm 1890 cũng chẳng thể đụng đến Rockefeller, Carnegie và Morgan, vốn có quan hệ sâu rộng với giới chính trị gia.
Tuy vậy, chính sự thống trị của 3 ông trùm đã tạo điều kiện cho hạ nghị sĩ của tiểu bang Nebraska là William Jennings Bryan nhanh chóng thu hút sự ủng hộ của dân chúng nhờ thông điệp tuyên chiến với các tài phiệt. Trong cuộc bầu cử Tổng thống năm 1896, nghị sĩ Bryan đại diện đảng Dân chủ đứng ra tranh cử với cam kết nếu thắng lợi, ông sẽ quét sạch đế chế của Rockefeller, Carnegie và Morgan. Sự bất mãn trong dân chúng tăng cao giúp cho cơ hội để nghị sĩ Bryan trở thành chủ nhân Nhà Trắng càng rõ ràng hơn. Viễn cảnh 3 vị vua đánh mất đế chế ngày càng hiện hữu.
Trước tình thế trên, ba nhà tài phiệt dù vốn không thiện cảm với nhau, cũng phải liên kết lại để chống nghị sĩ Bryan. Giải pháp duy nhất chính là ứng viên đảng Cộng hòa William McKinley - Thống đốc bang Ohio - phải thắng trong cuộc bầu cử.
Rockefeller, Carnegie và Morgan cùng một nhà tài phiệt khác đã chi tổng cộng 1 triệu USD để ủng hộ cho quỹ tranh cử của Thống đốc McKinley. Đó là chưa kể số tiền đút lót cho báo giới, cùng nhiều nhân vật có ảnh hưởng khác để lên tiếng ủng hộ ứng viên đảng Cộng hòa. Bryan gần như bị phong tỏa cơ hội để tiếp cận dân chúng. Vũ khí chủ lực của ông chỉ còn là những cuộc vận động tranh cử đến các địa phương. Không những vậy, đến ngày bầu cử, các tài phiệt còn chỉ đạo những quản đốc tìm cách thúc ép công nhân bỏ phiếu cho ứng viên McKinley.
Tháng 11.1896, cuộc bầu cử có kết quả và phần thắng thuộc về giới tài phiệt: McKinley thắng cử với tỷ lệ phiếu bầu 51% so với 47% của đối thủ. Đế chế của 3 vị vua tạm an toàn thêm 4 năm.
tin liên quan
Các tài phiệt Mỹ ngoại hạng: Ba vị vuaNgười tính không bằng trời tính
Suốt 4 năm dưới thời Tổng thống McKinley, những bất ổn xã hội không được khắc phục là bao và đối thủ Bryan tiếp tục nuôi tham vọng trở thành Tổng thống Mỹ để đánh đổ Rockefeller, Carnegie và Morgan. Thế nhưng sức ảnh hưởng của ông Bryan không còn lớn dù tiếp tục đại diện đảng Dân chủ chạy đua vào Nhà Trắng trong cuộc bầu cử năm 1900.
Các tài phiệt tiếp tục tự tin tổng thống đương nhiệm sẽ chiến thắng. Tuy nhiên, một mối nguy khác đang trỗi dậy chống lại 3 vị vua. Đó là việc Theodore Roosevelt, một ngôi sao đang lên trong đảng Cộng hòa nhưng có quan điểm muốn các trùm tư bản phải có trách nhiệm hơn với xã hội. Xuất thân từ gia đình danh giá lại là anh hùng trong cuộc chiến tranh với Tây Ban Nha vào năm 1898, khi trở về quê nhà ông nhanh chóng đắc cử Thống đốc New York.
Để vô hiệu hóa Roosevelt, các trùm tư bản lập tức tác động để biến nhân vật này thành ứng viên Phó Tổng thống của Tổng thống McKinley. Lúc bấy giờ, vị trí Phó Tổng thống Mỹ không có nhiều quyền lực, chủ yếu làm công tác giao tế. Kế hoạch này của các tài phiệt thành công. Tháng 11.1900, ông McKinley tái đắc cử khiến cho 3 vị vua tin rằng đế chế của mình tiếp tục vững chắc.
Thế nhưng người tính không bằng trời tính, nhiệm kỳ thứ 2 của Tổng thống McKinley kéo dài chẳng được bao lâu. Tháng 9.1901, ông bị thiệt mạng trong một vụ ám sát. Kết quả Roosevelt trở thành Tổng thống ở tuổi 42 - chủ nhân Nhà Trắng trẻ nhất trong lịch sử cho đến nay (ông John Kennedy đắc cử Tổng thống Mỹ ở tuổi 43, và là Tổng thống trẻ tuổi nhất được bầu - NV).
Nỗi lo sợ của các nhà tư bản trở thành hiện thực dù bao toan tính tưởng đã thành công. Nắm quyền trong tay, Roosevelt lập tức tiến hành hàng loạt biện pháp để hạn chế tình trạng độc quyền trong kinh doanh. Trong 3 vị vua, Carnegie sớm nhẹ gánh nhờ việc bán Công ty thép Carnegie cho Morgan vào năm 1901. Phần đời còn lại, Morgan tập trung làm từ thiện, đóng góp phần lớn tài sản cho từ thiện, xây dựng hàng trăm thư viện, ủng hộ hàng loạt trường học như một cách để giảm nhẹ cảm giác tội lỗi về những hậu quả từng gây ra trong quá trình làm giàu.
Ông J.P Morgan phải dùng vô số cách thức mới hạn chế ảnh hưởng từ việc chống độc quyền. Morgan phát huy thế mạnh về quyền lực trong giới tài chính để bảo vệ đế chế. Còn vua dầu mỏ Rockefeller thì phải liên tục di chuyển để né trác của tòa. Nhưng rồi, đế chế của vị vua này cũng bị chia nhỏ vào năm 1911, thành 34 công ty nhỏ hơn. Hai năm sau, Morgan qua đời để lại di sản lớn cho ngành tài chính Mỹ. Một số công ty có nguồn gốc liên quan đế chế của ông đến nay vẫn là những tập đoàn hàng đầu thế giới như GE, Chase Morgan…
Dường như định mệnh luôn giúp nước Mỹ có những nhân vật xuất hiện đúng lúc để giải quyết các bất ổn xã hội và chuyển biến theo hướng ổn định hơn. Sau thế hệ của ba ông trùm độc quyền tư bản là thế hệ tỉ phú tiếp theo, có trách nhiệm xã hội hơn. Đó là thế hệ của Henry Ford, William Wrigley Jr., Milton S. Hershey… đưa nước Mỹ phát triển sâu rộng, tiến bộ và công bằng hơn nhờ chính sách an sinh xã hội tốt hơn. Vì thế, Mỹ đã có nền tảng vững chắc để bứt phá sau Thế chiến 2.
Bình luận (0)