Tại sao TP.HCM trên mưa, dưới ngập?

Rất cần thiết người dân TP.HCM để ý đến tính tình thời tiết nơi mình sống để có thể có những sinh hoạt thích ứng trong mùa mưa ngập. Phân tích thống kê số liệu của những trận mưa diễn ra tại TP.HCM ghi nhận từ 11 trạm đo đặt rải rác khắp thành phố, cho thấy hơn 75% những cơn mưa xảy ra vào chiều tối.

Cụ thể quan sát giai đoạn 2011-2016, chúng ta thấy 49%  -71% mưa rơi vào lúc chiều (12 giờ – 18 giờ) và 23% – 36% lúc tối (18 giờ – 24 giờ) trên toàn bộ những trận mưa ghi nhận được. Nếu xét trong giờ cao điểm tan sở (16 giờ – 19 giờ) thì những trận mưa diễn ra thời điểm này chiếm đến ~40%. Điều này phù hợp với kết luận của các nhà khoa học Nhật Bản khi nghiên cứu cho khu vực bán đảo Đông Dương (Indochina).

Lý giải cho điều này là mưa TP.HCM mang đặc điểm nổi trội của mưa đối lưu (convective rain) rất phổ biển của hệ thống nhiệt đới gió mùa châu Á. Nó có xu hướng to nặng hạt vào buổi chiều là do ban ngày tích nhiệt.

Thật vậy, vị trí địa lý của TP.HCM rất thuận lợi cho việc hình thành những cơn mưa đối lưu, đó là: địa hình đồng bằng duyên hải, bầu khí quyển ẩm ướt và không ổn định đặc biệt trong những tháng hè. Trong điều kiện như vậy, quá trình mây - mưa đối lưu rất dễ xảy ra. Nó được hình thành khi bề mặt mặt đất bị mặt trời đốt nóng làm gia tăng nhiệt độ của một khu vực nào đó cao hơn so với môi trường xung quanh, làm cho khối không khí ẩm bốc hơi (giãn nở) và và bay lên cao, tạo ra sự hội tụ ở một độ cao tương đối thấp. Khi lên cao (nhiệt độ và áp suất ngày càng thấp), hơi nước sẽ bị ngưng tụ và giải phóng nhiệt.

Càng lên cao thì tiếp tục xu hướng gây bất ổn cho khối khí và do đó nó bị kích hoạt chuyển động lên phía trên, hình thành mây đối lưu. Quá trình hình thành mây đối lưu cứ tiếp tục cho đến khi hơi nước ngưng tụ đạt đến độ bão hòa, mưa đối lưu sẽ xuất hiện. Cùng lúc đó sự hội tụ của khối khí ẩm được tăng cường vào lúc chiều có liên quan đến gió từ biển thổi vào thành phố mạnh lên, vì sự chênh lệch nhiệt độ lớn vào lúc này giữa đất liền và biển. Sự đối lưu ngày càng mạnh mẽ khi đô thị hóa - bê tông hóa diễn ra nhanh chóng ở TP. HCM làm nền nhiệt tăng cao.

Tuy gần đây xuất hiện những kiểu mưa khác nhau tại TP.HCM, nhưng mưa đối lưu vẫn giữ ưu thế chủ đạo. Đặc trưng của kiểu mưa này là cường độ thay đổi nhanh chóng trong thời gian tương đối ngắn (vài giờ và mưa to lúc đầu) và thường giới hạn trên một phạm vi nào đó (mưa cục bộ). Có thêm những kiến thức cơ bản về mưa địa phương, người dân TP không chỉ giải đáp thắc mắc thời tiết tự nhiên, mà còn có thể điều chỉnh công việc, đi lại để thích ứng với vấn đề mưa ngập đô thị (hạn chế kẹt xe, mắc ngập).