Cái nhìn đa chiều về chiến tranh

GS Quân hiện đang giảng dạy chuyên ngành văn học Mỹ tại ĐH Montana (Mỹ). Ông vừa ra mắt tuyển tập 12 truyện ngắn đặc sắc của nhà văn Bảo Ninh mà ông đã dịch sang Anh ngữ. Sách có tựa đề Hà Nội at Midnight (Hà Nội lúc 0 giờ) do NXB Đại học Texas Tech (Mỹ) xuất bản.

Tuyển tập chọn lọc những tác phẩm mà Bảo Ninh viết về chiến tranh chống Mỹ, hậu quả của nó để lại sau khi chiến cuộc tàn, và sự trăn trở, day dứt của những người may mắn sống sót qua bom đạn nhưng luôn bị ám ảnh bởi sự tàn khốc của chiến tranh, cũng như cái chết, hy sinh của những người tham gia cuộc chiến bất luận phe nào.

Bìa 2 cuốn sách

L.H

GS Quân cho biết NXB Đại học Texas Tech rất ủng hộ tuyển tập truyện ngắn của Bảo Ninh vì năm 2005, Bảo Ninh lần đầu tiên sang Mỹ và Đại học Texas Tech là trường đại học đầu tiên ông ghé thăm. Dịp đó, Trung tâm lưu trữ tài liệu về chiến tranh Mỹ - Việt Nam tại trường đã có cuộc phỏng vấn với Bảo Ninh về cuốn Nỗi buồn chiến tranh của ông. Hơn nữa, với tuyển tập Hà Nội at Midnight, NXB Đại học Texas Tech muốn thúc đẩy sự hiểu biết đa chiều về cuộc chiến.

GS Quân ví von: “Dịch thuật văn học là một hành động can thiệp chính trị”. Ông cho rằng các nước thực dân và đế quốc không bao giờ nhìn nhận những gì họ đã làm khi họ đem quân đi xâm chiếm một quốc gia khác. Ví dụ trong các cuộc chiến tranh mà Mỹ đã tham gia, thì cuộc chiến tại Việt Nam là dài nhất, bị lên án và gây tranh cãi nhiều nhất. Tuy nhiên, sách giáo khoa hay giáo trình lịch sử cho học sinh, sinh viên Mỹ thì thường chỉ nhắc đến cuộc chiến này rất ít. Theo GS Quân, lịch sử Mỹ luôn nhấn mạnh con số 58 ngàn binh lính Mỹ chết trong chiến tranh Việt Nam, nhưng hiếm khi nhắc đến hàng triệu người Việt đã mất mạng vì bom đạn Mỹ. “Chúng ta phải luôn nhắc cho họ nhớ những gì họ cố tình quên lãng”, ông nhấn mạnh. Tức là, thông qua văn học dịch, ông muốn phơi bày những tổn thất về thể xác, tinh thần, những đau thương, mất mát mà người Việt đã phải gánh chịu và dư âm của nó không thể bị vùi trong lãng quên.

Trước đó, hai tuyển tập khác của GS Quân cũng được ra mắt độc giả nước ngoài, gồm Other Moons: Vietnamese Short Stories about the American War and Its Aftermath (Những vầng trăng khác: Truyện ngắn Việt Nam về chiến tranh chống Mỹ và thời hậu chiến) xuất bản ở Mỹ năm 2020 và Luminous Nights (Đêm sáng trăng) xuất bản ở Pháp năm 2021. Luminous Nights bao gồm 16 truyện ngắn viết trong giai đoạn 1930 - 1954 của các tác giả tên tuổi như Nguyễn Công Hoan, Vũ Trọng Phụng, Thạch Lam, Nhất Linh, Nam Cao, Tô Hoài, Nguyễn Tuân, Kim Lân, phản ánh cuộc sống lầm than của người dân Việt dưới ách đô hộ của thực dân Pháp.

GS-TS Hà Mạnh Quân sinh năm 1979 tại Đà Lạt và tốt nghiệp thủ khoa ngành ngôn ngữ Anh tại ĐH Đà Lạt năm 2000. Sau đó, ông được học bổng và tu nghiệp 10 năm ở Mỹ, hoàn thành 3 bằng thạc sĩ và 1 bằng tiến sĩ. Ông được phong hàm giáo sư năm 40 tuổi.