Cuộc chiến vì công lý của bà Trần Tố Nga

Cụ thể, Tòa phúc thẩm Paris (Pháp) dự kiến ngày 7.5 (theo giờ địa phương) mở phiên điều trần về vụ kiện dân sự giữa đương đơn là bà Trần Tố Nga, một trong những nạn nhân chất độc da cam/dioxin, và các tập đoàn hóa chất liên can trong chiến dịch Mỹ rải chất độc da cam/dioxin giai đoạn chiến tranh VN.

Không từ bỏ

Thông tin về phiên tòa được thông báo trong cuộc họp mới đây tại trụ sở Hội người VN tại Pháp ở Paris, do bà Trần Tố Nga cùng nhóm luật sư và các hội đoàn ủng hộ phối hợp tổ chức, theo TTXVN. Bà Trần Tố Nga cho biết đã theo đuổi vụ kiện từ năm 2009, sau khi đứng ra làm chứng tại "Tòa án công luận quốc tế vì nạn nhân da cam/dioxin VN" ở Paris.

Trước tòa án công luận, bà kể lại câu chuyện bi thương của bản thân và gia đình. Những năm từ 1966 - 1970, thời điểm là phóng viên Thông tấn xã Giải phóng, bà Nga làm việc dưới những vùng bị rải chất độc da cam/dioxin nặng nề nhất VN như Củ Chi, Bình Long, đường mòn Hồ Chí Minh… Sau đó, bà Nga có 3 con gái đều bị ảnh hưởng chất độc da cam/dioxin, điều sau này bà mới biết.

Reuters

Người con đầu tiên sinh năm 1968 chỉ sống được 17 tháng trước khi tử vong vì dị tật tim bẩm sinh. Con thứ 2 bị dị tật đốt sống cổ, con thứ 3 bị dị tật bẩm sinh thông liên nhĩ. Và đến khi thế hệ thứ 3 được sinh ra, bà Nga mới phát hiện cơn ám ảnh mang tên chất độc da cam/dioxin vẫn chưa dừng lại. Cháu ngoại của bà bị dị tật hồng cầu (theo như lời bà từng chia sẻ cùng Thanh Niên).

Câu chuyện của bà Nga thu hút sự chú ý của một trong các luật sư có mặt tại tòa khi ấy là ông William Bourdon thuộc Hội Luật sư Paris. Khi biết bà Nga có quốc tịch Pháp, ông đề nghị bà tiến hành vụ kiện và cam kết dồn toàn lực giúp đỡ bà. Tuy nhiên, thời điểm đó, luật dân sự của Pháp chưa cho phép các thẩm phán nước này tiến hành quy trình tố tụng quốc tế.

Dù vậy, với sự giúp đỡ của các luật sư, gồm ông Bourdon, ông Bertrand Repolt, bà Amélie Lefebvre, và tổ chức liên quan, bà dành 4 năm thu thập những bằng chứng y khoa cho thấy bà và con cháu trực hệ bị ảnh hưởng chất độc da cam/dioxin. Bản thân bà mắc 5 trong số 17 bệnh, tật, dị dạng, dị tật có liên quan đến phơi nhiễm với chất độc da cam/dioxin theo danh mục được quy định bởi Liên bộ Y tế - LĐ-TB-XH VN.

AFP

Đến năm 2013, các quyền hạn về luật quốc tế của tòa án Pháp được tái lập, theo đó luật sư được quyền thực hiện các vụ kiện quốc tế bảo vệ công dân Pháp chống lại một nước khác đã làm hại mình. Tháng 5.2013, Tòa đại hình Evry, nơi bà Nga sinh sống ở vùng ngoại ô Essonne, phía nam Paris, tiếp nhận đơn kiện 26 công ty hóa chất Mỹ, trong đó có Monsanto và Dow Chemical. Tháng 4.2014, tòa mở phiên đầu tiên, chỉ 19 công ty từng sản xuất chất độc hóa học sử dụng trong chiến tranh VN có mặt vì nhiều công ty còn lại đã sáp nhập hoặc giải thể.

Ngày 25.1.2021, Tòa đại hình Evry tổ chức phiên điều trần với sự có mặt của đại diện 14 công ty hóa chất. Đến ngày 10.5.2021, tòa ra phán quyết không thụ lý đề nghị của bà Nga đối với các công ty trên. Nội dung phán quyết nêu rõ các công ty hóa chất đã sản xuất chất độc hóa học theo lệnh của chính phủ Mỹ, vì thế tòa án Pháp không có đủ thẩm quyền để xét xử vụ việc. Bà Nga và các luật sư tuyên bố kháng án.

Trả lời Đài DW tháng 5.2021, bà Trần Tố Nga chia sẻ về những nạn nhân của chất độc màu da cam đã "bị mất chân, bàn chân và cánh tay", chịu nhiều vết thương trên khắp cơ thể. "Nhưng họ dũng cảm, rất dũng cảm. Điều duy nhất họ muốn là sống có phẩm giá", bà kể về những nạn nhân của chất độc màu da cam mà bà đã gặp tại VN.

Phiên tòa quan trọng

Ngày 7.5, trùng với kỷ niệm 70 năm chiến thắng Điện Biên Phủ, phiên tòa xử phúc thẩm sẽ được mở tại Paris. Bà Nga nhấn mạnh cuộc chiến pháp lý mà bà kiên trì theo đuổi không chỉ nhằm chống lại việc sử dụng chất độc da cam/dioxin, mà còn tạo ra nền tảng mới cho các cuộc đấu tranh khác vì môi trường.

Theo AFP, bà Nga đến nay là dân thường đầu tiên và duy nhất đâm đơn kiện 14 công ty hóa chất đa quốc gia đã sản xuất và bán chất độc da cam được quân đội Mỹ sử dụng trong chiến tranh VN.

Có mặt tại cuộc họp báo được truyền phát trực tuyến, luật sư Bourdon và đồng nghiệp Repolt cho biết thời gian qua họ đã thu thập nhiều thông tin từ các luật sư, những cựu chiến binh Mỹ. Tất cả đều cho thấy những công ty hóa chất Mỹ đã không hành động theo đúng như những gì họ cam kết vào thời điểm nhận thầu từ chính phủ Mỹ. "Đây là một biểu hiện của sự lừa dối. Chúng tôi hy vọng sẽ đạt kết quả trong cuộc đấu tranh lần này để nạn nhân chất độc da cam/dioxin VN được bồi thường", theo phía luật sư.

Chia sẻ thêm, luật sư Bourdon hy vọng rằng với những bằng chứng mạnh mẽ và có tính thuyết phục, tòa án phúc thẩm sẽ xem xét trách nhiệm của các công ty hóa chất Mỹ trong việc sản xuất chất độc da cam/dioxin. Phiên tòa sắp tới sẽ mang tính quyết định để thay đổi quan điểm của tòa án, trong đó có việc bồi thường cho nạn dân chất độc da cam/dioxin.

Theo Reuters, đến nay, chỉ có các cựu chiến binh từ Mỹ và các quốc gia đồng minh tham chiến đã giành được tiền bồi thường về chất độc da cam.