Đạo diễn Martin Scorsese - Bậc thầy phim Gangster

Điều đầu tiên lướt qua đầu bạn khi bạn nghe đến cái tên Martin Scorsese là những cảnh bạo lực trong các phim Mean Streets, Taxi Driver, Raging Bull, GoodFellas, Casino của ông. Rất trung thực, gọn gàng, táo tợn và đáng sợ. Bạn chỉ có thể mắt mở mắt nhắm khi xem cảnh nhân vật Nicky Santoro do diễn viên Joe Pesci thủ vai kẹp đầu một gã khác bằng một chiếc ê-tô trong Casino.

Scorsese cũng làm các thể loại phim khác. Hài có The King of Comedy, After Hours, chính kịch có The Last Temptation of Christ, tình cảm có The Age of Innocence, về các nhân vật có thật có The Aviator, Kundun, hình sự có The Departed. Ông làm cả phim tài liệu về các nhân vật như ca sĩ Bob Dylan, ca sĩ Frank Sinatra, nhóm nhạc Rolling Stones. Nhưng chỉ trong các phim gangster, bạo lực, Scorsese mới là chính ông.

Scorsese trườn giữa các con phố nhớp nháp, dơ dáy của New York như một gã tọc mạch để khám phá đời sống phức tạp của những tên gangster. Không có người hùng hay tội đồ trong phim của ông, chỉ có con người với tâm lý bất ổn, cảm giác bị cô lập và từ đó dẫn đến thiên hướng dùng bạo lực để giải quyết những chuyện phiền muộn.

Martin Scorsese Sinh ngày: 17-11-1942 Là diễn viên, đạo diễn, biên kịch Vào nghề năm 1963 Có 5 đời vợ: Laraine Brennan, Julia Cameron, Isabella Rossellini, Barbara De Fina, Helen Morris và 3 con gái Từng nghiện cocaine trong giai đoạn 1977-1979

Scorsese sử dụng bạo lực như một chất xúc tác để lái cốt truyện theo ý mình muốn và công cụ để thử nghiệm phẩm chất của các nhân vật. Kể cả trong phim hài như After Hours, ông cũng dùng bạo lực để dẫn dắt cốt truyện. Cũng vì phong cách này nên các nhân vật nữ trong phim của Scorsese rất mờ nhạt.

Nhiều người coi phim The Godfather của đạo diễn Francis Ford Coppola chuyển thể từ tiểu thuyết của nhà văn Mario Puzo là phim gangster kinh điển. Thực ra, các nhân vật trong The Godfather được tán dương như những người hùng, những kị sĩ bóng đêm, nó không thật như các nhân vật gangster trong các phim của Scorsese: lạnh lùng, tàn nhẫn, man rợ.

Người đàn ông được nhiều nhà phê bình đã nhận xét là bậc thầy của bạo lực là một người nhỏ bé, khiêm tốn và có nụ cười rất ấm áp. Ông sinh ra trong một gia đình người Ý nhập cư ở New York. Gia đình Martin Scorsese sống ở khu Little Italy với các con phố tối tăm, nhớp nhúa, những băng đảng, những cảnh bạo lực mà Martin có thể thò cổ ra ngoài ban công chứng kiến hàng ngày. Chính vì lớn lên ở New York nên thành phố này thường được lấy làm bối cảnh trong các phim của ông: Taxi Driver, Mean Streets, New York New York, Gangs of New York, GoodFellas, The Age of Innocence… 

Nhưng cậu bé Martin không trực tiếp tham gia vào những trò chơi bạo lực ở khu Little Italy vì bị bệnh hen suyễn từ nhỏ. Hàng tuần, cậu được cha và anh trai dẫn đến rạp phim 3-4 lần. Sau những buổi xem phim, cậu chìm đắm vào thế giới riêng của mình là tấm bảng đen, trên đó cậu vẽ lại những cảnh phim được xem dựa theo trí nhớ của mình. Nếu không trở thành đạo diễn, có lẽ Scorsese sẽ là một họa sĩ.

Một điều nữa ảnh hưởng đến cách làm phim của Scorsese là ông rất sùng đạo, muốn trở thành linh mục từ nhỏ. Nếu không thi trượt môn tiếng Latin ở trường Cathedral College thì ông đã là thầy tu rồi. Lớn lên giữa môi trường gangster và thầy tu nên phim của Scorsese luôn cân bằng các yếu tố thiện và ác, tội lỗi và sự chuộc lỗi, tình bằng hữu và sự phản bội. Những gã lưu manh hoang dã có thể là người đàn ông tử tế với gia đình hắn, những linh mục đáng kính có thể bị tha hóa.

Thay vì học trường dòng, Scorsese đi học điện ảnh ở ĐHTH New York. Năm 1965, cậu trai 23 tuổi này đứng trước cửa văn phòng của đạo diễn từng đoạt 2 giải Oscar Elia Kazan, thần tượng của mình: “Tôi có thể tham gia vào phim The Arrangement của ông như một người quan sát?”, “Không, không được”, Kazan trả lời. “Tôi có kịch bản phim này và tôi đã viết ra kịch bản phân cảnh. Ông có thể đọc qua nó chứ?”, Scorsese năn nỉ.

“Không, tôi đang viết kịch bản phân cảnh, tôi không muốn đọc của bất kỳ ai trong khi đang viết”, Kazan trả lời. Họ nhìn nhau chằm chằm trước khi Kazan chúc Scorsese may mắn và quay gót. Về sau, họ là bạn của nhau. Nhưng lúc đó Scorsese nghĩ: “Nếu mình ở vị trí đó, mình sẽ tạo cơ hội cho những người trẻ”. Ông là một người như thế khi đã nổi tiếng, bởi ông biết điều đó có ý nghĩa lớn thế nào với những người mới vào nghề.

Người hợp tác với Scorsese nhiều nhất là diễn viên gạo cội Robert De Niro. Họ cùng làm việc với nhau 9 phim, bắt đầu từ phim Mean Streets khi đạo diễn Brian De Palma giới thiệu De Niro cho Scorsese. De Niro đã giành tượng vàng Oscar cho vai nam chính trong phim Raging Bull, tên tuổi của ông gắn chặt với những vai trùm mafia. Người sau này gắn với Scorsese là Leonardo Di Caprio khi họ hợp tác với nhau trong 4 phim, mới đây nhất là phim Shutter Island sẽ công chiếu trong năm nay.

Scorsese được 6 đề cử Oscar đạo diễn xuất sắc nhất trong sự nghiệp qua các phim Raging Bull, The Last of Temptation of Christ, GoodFellas, Gangs of New York, The Aviator, The Departed. Nhưng Oscar mãi lảng tránh ông cho đến năm 2006, khi The Departed được vinh danh.

Tại sao một đạo diễn tiên phong cùng thời với Coppola, Spielberg, De Palma, George Lucas như Scorsese lại chờ Oscar lâu đến hơn 3 thập niên như vậy? Có lẽ hiện thực ông đưa vào các phim của mình trần trụi, ảm đạm, đáng sợ quá mà những người bỏ phiếu bầu thích sự ấm áp, nhân đạo, có hậu kiểu như Forrest Gump, Rain Man, A Beautiful Mind... hơn.

Phim mang đến cho Scorsese giải Oscar là The Departed, một phim hình sự, nó không xuất sắc bằng các phim gangster ông làm trước đó. Kể cả những phim như Gangs of New York với 10 đề cử Oscar hay The Aviator với 11 đề cử Oscar cũng không bằng các phim trước.

Ông làm những phim này để phục vụ các nhà sản xuất ở Hollywood hơn là làm cho chính mình. Gangs of New York đề cập đến lịch sử hình thành New York hơn là đi sâu vào nội tâm nhân vật. The Aviator nói về cuộc đời của tỷ phú Howard Hughes phù hợp với những đạo diễn chuyên về sử thi như Oliver Stone hơn. “Ngôi nhà” thật sự của Scorsese là những khu phố New York tối tăm, nhớp nhúa.

Đinh Hiệp