Làng 'con rơi' ở Nghệ An

Xí nghiệp chè Thanh Mai (gọi tắt là Xí nghiệp, ở xã Thanh Mai, H.Thanh Chương) ra đời từ những năm 70 của thế kỷ trước. Ban đầu là một nông trường quy tụ bộ đội xuất ngũ, thanh niên xung phong… từ nhiều địa phương đến để trồng cỏ nuôi bò sữa, trồng cam, chè.

Đến năm 1990, hình thức khoán ra đời, cây chủ lực còn lại được lựa chọn là cây chè. Các hộ gia đình nhận khoán đất để trồng chè, cung cấp nguyên liệu cho xí nghiệp chế biến thành sản phẩm chè.

Bà Nguyễn Thị Ngọ, một cựu công nhân của xí nghiệp này, cho biết vợ chồng bà gia nhập nông trường năm 1974. Khi xí nghiệp chè chuyển sang hình thức khoán, vợ chồng bà nhận 0,3 ha đất để trồng chè. Cuộc sống gắn với cây chè ở đây cũng thăng trầm theo giá chè thị trường. Năm 2014, Xí nghiệp Chè Thanh Mai giải thể, hơn 300 hộ dân là công nhân của xí nghiệp rơi vào cảnh bơ vơ.

Chị Trần Thị Lan, một cựu công nhân Xí nghiệp chè Thanh Mai, cho biết khi xí nghiệp còn tồn tại, các đoàn thể thanh niên, phụ nữ, người cao tuổi, cựu chiến binh… đều hoạt động rất tích cực. Người đứng đầu các đội sản xuất có vai trò như một xóm trưởng, được xí nghiệp trả chế độ để điều hành các hoạt động trong xóm. Nhưng, từ khi xí nghiệp giải tán, các đoàn thể này cũng tan rã, không còn hoạt động, quyền lợi của người dân bị thiệt thòi.

“Ngày 8.3; 20.10, ngày hội đoàn kết toàn dân,… các xóm bên cạnh người ta tổ chức linh đình, vui tươi, còn ở đây vẫn lặng ngắt, chị em cảm thấy rất tủi thân”, chị Lan kể. Do chưa phải là đơn vị hành chính có tên chính thức trong bản đồ của xã, nên đường đi vẫn chưa được đổ bê tông, đất chưa được cấp sổ đỏ, một số chính sách, chế độ không đến được với người dân.

“Bố mẹ chúng tôi ở đây hơn 40 năm rồi, nhưng đất ở lẫn đất sản xuất đều không được cấp sổ đỏ vì trên danh nghĩa, đất vẫn là của xí nghiệp. Muốn thế chấp để vay ngân hàng lấy vốn làm ăn, ngân hàng cũng rất ngại cho vay, hoặc có thì cũng cho vay rất ít. Người dân cứ như bị trói tay trói chân. Chúng tôi đã nhiều lần kiến nghị tại các buổi tiếp xúc cử tri của đại biểu HĐND huyện, tỉnh, Quốc hội tại địa phương, nhưng 7 năm rồi, xóm vẫn chưa được thành lập”, chị Lan nói.

Để tạo mối dây liên lạc giữa dân với chính quyền, mấy năm nay, chị Lan được UBND xã Thanh Mai hỗ trợ mỗi tháng 900.000 đồng, nhưng chị lại phải hoạt động như một xóm trưởng. “Việc chi cũng đến mình. Từ thông báo chủ trương mới, phòng chống dịch bệnh, đến anh ninh trật tự, chuyện tang lễ… tôi đều phải lo. Tổ này có 125 gia đình, dân ở thưa, 1 cái loa không thể phát cho cả tổ nghe được, nên phải đến từng nhà để thông báo. Nhiều lúc cũng muốn xin nghỉ, nhưng nghỉ thì không ai làm, nên thôi cũng phải cố mà vác”, chị Lan nói.

Cùng cảnh ngộ, sau khi Xí nghiệp chè Ngọc Lâm (gọi tắt là Xí nghiệp Ngọc Lâm; ở xã Thanh Thủy, H.Thanh Chương) giải thể, từ năm 2018 đến nay, 228 hộ dân là “con em” của xí nghiệp này cũng trở nên bơ vơ.

Ông Hồ Văn Dương, Bí thư Chi bộ thôn Ngọc Lâm, cho biết gọi là thôn “cho sang” chứ trên thực tế, ở đây chưa có thôn. Sau khi Xí nghiệp chè Ngọc Lâm giải thể, các đoàn thể cũng không còn người phụ trách nên bị tan rã, ông Dương được xã nhờ “ôm” luôn nhiệm vụ của xóm trưởng, dù chỉ được hỗ trợ mỗi tháng 500.000 đồng.

“Dân rất thiệt thòi vì sổ đỏ chưa được cấp, không có xóm, nhiều quyền lợi không đến được với người dân. Chúng tôi mong tỉnh sớm thành lập xóm để người dân được hưởng các chính sách như những người dân khác”, ông Dương nói.

Ông Hà Quang Thắng, Chủ tịch UBND xã Thanh Mai, cho biết xã cũng rất “sốt ruột” khi gần 300 hộ dân của xí nghiệp “bơ vơ” nhiều năm qua. Các đoàn thể không còn hoạt động, không có xóm trưởng và các chức danh khác nên xã rất khó quản lý, điều hành. Người dân ở đây cũng bị thiệt thòi quyền lợi khi chính sách hỗ trợ để phát triển kinh tế, hỗ trợ mất mùa do thiên tai không đến được với họ.

“Chúng tôi đã làm tờ trình gửi UBND huyện và HĐND xã để thành lập đơn vị hành chính xóm, nhưng hiện vẫn đang phải chờ”, ông Thắng nói.

Ông Thắng cũng cho biết, do toàn bộ diện tích đất ở và đất sản xuất của người dân thuộc xí nghiệp quản lý nên về mặt thủ tục, xã đang phải chờ xí nghiệp thanh lý hợp đồng thuê, mượn đất với người dân để chuyển về cho xã quản lý, sau đó mới làm thủ tục giao lại cho dân để được cấp sổ đỏ. “Chúng tôi đã làm việc với đại diện Công ty Chè Nghệ An từ giữa tháng 3 vừa qua, nhưng đến nay, họ vẫn chưa làm thủ tục thanh lý”, ông Thắng nói.

Ông Lê Đình Thanh, Phó chủ tịch UBND H.Thanh Chương, cho biết hồ sơ để thành lập các xóm ở 3 xí nghiệp chè đã giải thể (xã Thanh Mai, Thanh Thủy, Hạnh Lâm) đã được chuyển xuống tỉnh và đang chờ HĐND tỉnh Nghệ An họp để thông qua. “Có vướng mắc gì hay không thì cũng chưa rõ, huyện rất muốn sớm hoàn thiện thủ tục để thành lập các xóm này”, ông Thanh cho hay.