Ngăn chặn giới trẻ tiếp cận thuốc lá làm nóng: các nước làm như thế nào?

Mặc dù cho phép các sản phẩm thuốc lá làm nóng được phép kinh doanh, nhưng các quốc gia như Mỹ, Anh, Nhật, Đức,… đều có giải pháp kiểm soát chặt chẽ đối với các sản phẩm này nhằm hạn chế khả năng tiếp cận của giới trẻ.

Theo luật định tại các nước này, việc kiểm soát nói trên đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ của các công ty thuốc lá. Để thuốc lá làm nóng tiếp cận đúng đối tượng là những người hút thuốc lá trưởng thành, quy trình thương mại sản phẩm được thiết kế để có thể kiểm tra độ tuổi của khách hàng ở tất cả các khâu tương tác, truyền thông sản phẩm và bán hàng (cả trực tuyến và không trực tuyến).

Cụ thể, việc khai báo và xác minh độ tuổi bằng giấy tờ tùy thân khi truy cập trang web, mua hàng và nhận hàng là bắt buộc. Chỉ những người thỏa điều kiện về độ tuổi mới tiếp cận được vào thông tin sản phẩm. Quá trình kiểm soát này được thực hiện hầu hết ở các nước đang thương mại hóa thuốc lá làm nóng, có thể có điều chỉnh tùy từng quốc gia.

Nhiều hội thảo được tổ chức nhưng đến nay thuốc lá làm nóng vẫn chưa được đưa vào quản lý

Đồng thời, chính phủ cũng cảnh báo những tác động lên sức khỏe của các sản phẩm không khói lẫn thuốc lá điếu và khuyến khích cai bỏ thuốc lá. Tại Mỹ, Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm (FDA) cho phép một sản phẩm thuốc lá làm nóng duy nhất được kinh doanh với chỉ định là giảm thiểu phơi nhiễm so với thuốc lá điếu. Cơ quan này cũng phân loại sản phẩm nêu trên là thuốc lá không đốt cháy (non-combustible cigarettes) để phân biệt với thuốc lá điếu thông thường (có đốt cháy) và thuốc lá điện tử. Trên bao thuốc của sản phẩm này vẫn có phần cảnh báo sức khỏe tương tự như thuốc lá theo luật Liên bang. Theo đó, có các cảnh báo sức khỏe được sử dụng luân phiên bao gồm: hút thuốc lá gây ung thư phổi, bệnh tim, khí phế thũng và có thể gây biến chứng trong thai kỳ; cai hút thuốc lá ngay bây giờ sẽ làm giảm đáng kể những nguy cơ nghiêm trọng đối với sức khỏe; việc hút thuốc lá ở phụ nữ mang thai có thể gây tổn thương thai nhi, dẫn đến tình trạng sinh non và trẻ sơ sinh nhẹ cân.

Tỷ lệ tiếp cận của giới trẻ vẫn có nhưng thấp, thậm chí một số nước ghi nhận những người trẻ sử dụng các sản phẩm không khói thế hệ mới đều là những người đã từng sử dụng các sản phẩm thuốc lá trước đó. Một nghiên cứu năm 2018 tại Nhật Bản cho thấy chỉ 0,1% học sinh sử dụng sản phẩm thuốc lá làm nóng hằng ngày trong cả 2 cấp trung học cơ sở và trung học phổ thông và đều từng sử dụng thuốc lá điếu trước đó. Hiện tại Nhật Bản vẫn chưa có số liệu ở chiều ngược lại cho thấy giới trẻ hút thuốc lá làm nóng sau đó sẽ chuyển sang sử dụng thuốc lá điếu.

Trong khi đó, Thụy Sĩ ghi nhận có tỷ lệ thanh thiếu niên 15 tuổi từng sử dụng thuốc lá làm nóng nhưng thấp hơn rất nhiều lần so với thuốc lá điếu. Theo khảo sát HBSC 2018 với hơn 11.000 thanh thiếu niên từ 11-15 tuổi, tỷ lệ từng hút thuốc lá điếu cao gấp gần 20 lần so với nhóm từng sử dụng thuốc lá làm nóng.

Số liệu khảo sát của HBSC, Thụy Sĩ thực hiện năm 2018

Dữ liệu này cũng tương đồng với nghiên cứu về khả năng thu hút giới trẻ của thuốc lá làm nóng mà FDA Hoa Kỳ đã thực hiện. Tiến sĩ Priscilla Callahan-Lyon từ cơ quan FDA Hoa Kỳ cho biết, nguy cơ giới trẻ sử dụng thuốc lá làm nóng là không đáng kể, vì giá thành của thiết bị này từ 90 -100 đô la. Ngoài ra, loại thuốc lá điếu đặc chế này chỉ có hai mùi hương, nguy cơ hấp dẫn giới trẻ vì mùi hương đa dạng đã được loại trừ.

Các sản phẩm thuốc lá làm nóng hiện có ở Việt Nam đều từ nguồn xách tay hoặc buôn lậu

Đến nay, các sản phẩm không khói trong đó có thuốc lá điện tử, thuốc lá làm nóng đã hiện diện tại Việt Nam trong gần 4 năm qua theo các con đường xách tay, buôn lậu. Hiện vẫn chưa ghi nhận được số liệu tác động đến giới trẻ của các sản phẩm thuốc lá làm nóng nhập lậu. Trong khi đó, Viện Chiến lược chính sách Y tế tại Hà Nội vừa công bố có tới 5,2% thanh thiếu niên chưa hút thuốc bao giờ nhưng lại hút thuốc lá điện tử. Trước tình trạng trên, cơ quan y tế đã phối hợp cùng với các cơ quan ban ngành khác thực hiện việc tuyên truyền tác hại của các loại sản phẩm thuốc lá nói chung, trong đó cũng bao gồm các sản phẩm không khói.

Tuy nhiên, các sản phẩm không khói vẫn chưa có khung pháp lý và nằm ngoài Luật phòng, chống tác hại thuốc lá hiện hành. Do vậy, sẽ thiếu các luật chế tài nghiêm minh bên cạnh việc kêu gọi ý thức và sự tự giác tránh xa mọi sản phẩm thuốc lá gây hại của người dùng và cộng đồng. Xã hội cũng như các cơ quan thực thi pháp luật đang trong tình trạng trông đợi các hướng dẫn cụ thể để có biện pháp răn đe hơn đối với các nhóm tội phạm buôn lậu các sản phẩm thuốc lá nhằm tránh tình trạng “bắt cóc bỏ dĩa”.