Những tỉ phú dưới chân Ngọc Linh

Nắn đường tránh “rừng rốn”

Tu Ton, ngôi làng ở thôn 4, xã Trà Linh, H.Nam Trà My (Quảng Nam), nằm cheo leo bên sườn núi. Nhìn có vẻ rất gần, kỳ thực để đặt chân vào làng, khách phải mất không dưới 2 giờ lội bộ. Bởi vậy, khi nghe chính quyền địa phương triển khai dự án đường giao thông vào vùng sâm, bà con ai cũng khấp khởi. “Có đường thì xe máy, ô tô gì cũng có thể ra vào thuận lợi. Nhưng mở đường, khu “rừng rốn” linh thiêng của làng sẽ bị xẻ đôi. Mà “rừng rốn” thì không thể xâm hại vì đó là nguồn cội của Tu Ton”, già làng Hồ Văn Canh thở dài mở đầu câu chuyện.

Già Canh bảo, người Tu Ton quan niệm rốn của một em bé mới chào đời là phần cơ thể quan trọng, không được chôn mà phải cất giữ ở khu rừng. Rốn sẽ được treo lên ở giữa thân cây xanh tốt với ước nguyện công dân mới sẽ khỏe mạnh như cây rừng. “Khu rừng có từ khi lập làng, trải qua không biết bao đời. Cha ông chúng tôi truyền từ đời này sang đời khác vẫn gìn giữ toàn vẹn, thì nay phải có trách nhiệm bảo vệ”, già Canh nói như đinh đóng cột, “Khu rừng là nơi nhắc mỗi người con của làng dù đi đâu về đâu cũng nhớ đến nơi đang giữ cuống rốn của mình. Đó là nguồn cội của làng”.

Tu Ton có 154 hộ gia đình với 266 nhân khẩu. Với ngần ấy số người được sinh ra trong làng là từng ấy chiếc rốn đã được mang đến khu rừng. Già Canh nhẩm tính, năm 2016, khu rừng đã “đón nhận” khoảng 10 chiếc rốn của trẻ sơ sinh. Năm nay, con số này cũng khoảng chừng ấy. Vì mỗi cuống rốn gắn liền với một cây nên người làng chăm sóc khu rừng rất cẩn thận. Tục làng nghiêm cấm việc chặt hạ cây cối trong rừng.

Tất nhiên càng phạt nặng những ai chặt cây có treo rốn, vì mỗi thân cây như đại diện cho sinh mệnh một con người. Cây khỏe thì người khỏe, ngược lại cây bị chặt hạ hoặc xâm hại thì người ốm đau, thậm chí bị đe dọa tính mạng. Lời nguyền này đã vô tình giúp khu rừng rộng gần 2 ha tồn tại suốt nhiều thế hệ. Việc kết từng cuống rốn trong khu rừng độc đáo cũng khiến người làng Tu Ton đoàn kết hơn.

Chừng ấy lý do đủ khiến già Canh và người làng kiến nghị địa phương bằng mọi cách phải nắn tuyến đường đi tránh “rừng rốn”.

Rốn của người dân Tu Ton được gói bọc cẩn thận treo trong rừng

Người dưới xuôi có thể chưa quen tai với cụm từ "tỉ phú Xê Đăng", nhưng với ông Hồ Văn Thể, Phó chủ tịch UBND xã Ngọc Linh, thì không lạ. “Người ta trồng sâm Ngọc Linh, giá hàng chục triệu đồng một ký. Không là tỉ phú mới là... chuyện lạ”, ông Thể nói vui. Cả 4 thôn ở xã Trà Linh đều trồng sâm. Riêng thôn 3 với 4 nóc Tác Pang, Hy Ló, Tác Tu, Tác Lang thì số hộ dân trồng sâm 100%. Nhà nào ở thôn 3 cũng trồng ít nhất 100 gốc sâm, giá trị trung bình không dưới 100 triệu đồng. Dần dà, những người có chí làm ăn lớn trên mảnh đất sâm sẽ trở thành “đại gia” đúng nghĩa.

Một số liệu thú vị vừa được UBND H.Nam Trà My cung cấp, đã có khoảng 30 hộ dân “gia nhập” vào hàng tỉ phú trồng sâm. Các tỉ phú này được "xếp hạng" dựa trên bảng tổng sắp thu nhập từ hơn 900 hộ dân tham gia trồng sâm Ngọc Linh ở 7 xã, và cùng mới phất trong vòng vài năm trở lại đây nhờ giá sâm tăng. Nhưng, hóa ra hầu hết các tỉ phú này tập trung ở xã Trà Linh, nơi có điều kiện thổ nhưỡng và khí hậu phù hợp nhất cho việc ươm trồng cây sâm.

Ông Hồ Quang Bửu, Chủ tịch UBND H.Nam Trà My, cho biết sâm Ngọc Linh tăng giá trong 2 năm trở lại đây, nên nhiều tỉ phú trồng sâm “xuất hiện”. “Khi giá sâm lên, đời sống kinh tế của bà con đồng bào cũng lên theo. Lâu nay bà con chủ yếu lo trồng lúa, giờ đã có nhiều thay đổi. Họ trồng rừng, bảo vệ đất dưới tán rừng để trồng sâm nên tự giác ngăn được chuyện đốt rừng làm rẫy”, ông Bửu nói.

Phiên chợ sâm đầu tiên vừa mở hồi đầu tháng 10.2017 đã kích hoạt giao thương của các chủ vườn sâm người Xê Đăng với khách hàng dưới xuôi. Nhưng chỉ với hình thức buôn bán lẻ, riêng năm 2016 đã có đến 2,5 tấn sâm củ được bán ra, thu về hơn 100 tỉ đồng. Chưa kể lá sâm treo giá 4 triệu đồng/kg vẫn không có để bán... Dường như đang có một "cuộc cách mạng sâm" ở hai bên sườn núi Ngọc Linh, khi doanh nghiệp cũng được mời chào. Chính quyền H.Nam Trà My có chủ trương cho thuê dịch vụ môi trường rừng với giá chỉ 200.000 đồng/ha/năm, doanh nghiệp đầu tư vào huyện khó khăn còn được giảm lãi ngân hàng. Nhưng ông chủ tịch huyện không chỉ phấn khởi vì người dân nhiều tiền. Ông khoe thêm chuyện đồng bào vùng cao đang muốn con cái có thêm cái chữ. Ở xã Trà Linh, 100% học sinh được đến trường.

Cán bộ xã dùng iPad xử lý công việc Lần đầu tiên thấy cảnh tượng này tại trụ sở UBND xã Trà Don (H.Nam Trà My, ảnh), chúng tôi ngạc nhiên bởi cán bộ xử lý công việc ở đây quá khác xa so với những huyện miền núi khác. Vừa “chạm” vừa “vuốt” chiếc iPad trên tay, ông Trần Vĩnh Thơ, Chủ tịch UBND xã Trà Don kể cách đây 3 năm, huyện chủ trương khuyến khích cán bộ xã trang bị máy tính bảng để xử lý công việc. Sau nhiều lần tìm hiểu, ông mua một chiếc iPad để sử dụng. “Hằng ngày, tôi chỉ việc mở mạng nội bộ ra là công văn, giấy mời đều được đưa lên. Chỉ cần chạm xem, sau đó cho cán bộ xã triển khai ngay về các địa bàn. Nhờ chiếc iPad mà 3 năm qua, tôi chưa khi nào trễ một cuộc họp khẩn từ huyện. Có mưa bão, tắc đường vẫn nhận được chỉ thị từ cấp trên như thường”, ông Thơ nói. Hiện 7 cán bộ chủ chốt của xã Trà Don cũng đã tự trang bị iPad.