Đậu nành là nguồn đạm thực vật quan trọng của thế giới. Văn hóa ẩm thực của người Á Đông có rất nhiều món ăn ngon được chế biến từ đậu nành. Trong số này, không thể vắng mặt một loại thực phẩm quan trọng là sữa làm từ hạt đậu nành.

Trung Quốc là nước tiêu thụ đậu nành và các sản phẩm làm từ đậu nành lớn nhất thế giới. Đó cũng là lý do Công ty Sữa đậu nành Việt Nam (Vinasoy) xác định đây là thị trường quan trọng trong hành trình chinh phục thế giới. Đến thời điểm hiện tại, Vinasoy đã có mặt trong 3 chuỗi siêu thị có tầm ảnh hưởng lớn tại đất nước tỉ dân này. Đầu tiên là siêu thị Beiguo Hà Bắc với 58 cửa hàng lớn ở Bắc Kinh, Thiên Tân và Hà Bắc. Tiếp đến là siêu thị Wushang Merchant với 70 cửa hàng tại Vũ Hán và Hồ Bắc. Đặc biệt là siêu thị Vanguard thuộc sở hữu nhà nước, là chuỗi siêu thị có ảnh hưởng nhất ở Trung Quốc với 48 cửa hàng. Chỉ sau thời gian ngắn, chưa tới 1 năm, sản phẩm sữa đậu nành "made in Vietnam" đã tiếp cận, làm quen với không ít người tiêu dùng và hứa hẹn cuộc "bùng nổ" trong thời gian sắp tới.

Đáng chú ý hơn, trước đó sữa đậu nành Fami đã phủ sóng gần như hầu hết lãnh thổ Nhật Bản. Tại nước này, sản phẩm sữa đậu nành Fami đã có mặt tại các cửa hàng và siêu thị trải dài khắp 45/47 tỉnh thành, mới nhất là chuỗi siêu thị DonQuijote. Bên cạnh đó, Fami còn góp mặt ở gần 200 cửa hàng châu Á tại Mỹ, các chuỗi cửa hàng tiện lợi của người Việt tại Seoul (Hàn Quốc). Đây là những tín hiệu tích cực, tạo bước đà phát triển kênh phân phối quốc tế cho hệ sinh thái các sản phẩm dinh dưỡng thực vật của Vinasoy trong thời gian tới.

Xác định hướng phát triển bền vững, từ năm 2013, Vinasoy thành lập Trung tâm Nghiên cứu ứng dụng đậu nành Vinasoy (VSAC) để nghiên cứu và ứng dụng đậu nành, từ phát triển vùng nguyên liệu, nghiên cứu và phát triển sản phẩm đáp ứng nhu cầu đa dạng của thị trường. Trọng tâm của trung tâm này là phát triển đậu nành không biến đổi gen, thơm ngon, giàu dinh dưỡng. Các chuyên gia của VSAC đã bỏ nhiều tâm sức sưu tập 1.533 dòng/giống đậu nành quý, thuần chủng từ khắp thế giới. Đây là nền tảng vững chắc để Vinasoy chủ động về nguồn vật liệu lai tạo, phát triển giống đậu nành mới, phù hợp với các dòng sản phẩm và vùng nguyên liệu, tạo lợi thế cạnh tranh trên thị trường.

Với nguồn gen quý, các chuyên gia của VSAC ứng dụng công nghệ di truyền phân tử trong chọn tạo giống đậu nành. Cụ thể, Vinasoy ứng dụng chỉ thị sinh học phân tử trong việc xác định con lai, giúp rút ngắn thời gian chọn tạo giống từ 8 - 10 năm xuống còn 4 - 5 năm. Từ đó, chọn được nhiều giống mới có phẩm chất tốt, trên nguồn vật liệu và phương pháp không biến đổi gen (non - GMO), phát triển thành công 2 giống đậu nành mới VINASOY 01-CT và VINASOY 02-NS được Bộ NN-PTNT cấp bằng bảo hộ giống cây trồng. Đặc biệt giống đậu nành VINASOY 02-NS được Bộ NN-PTNT cấp phép lưu hành sản xuất đại trà tại miền Trung, Tây nguyên, Đồng bằng sông Hồng và Đồng bằng sông Cửu Long nhờ có phổ thích nghi rộng, cho năng suất cao (từ 2 - 3,5 tấn/ha). Đến nay, Vinasoy đã thành lập được Câu lạc bộ 3 tấn với những nông dân trồng đậu nành và đạt năng suất cao từ 3 tấn trở lên tại Cư Jut, tỉnh Đắk Nông. Mô hình đang được tiếp tục phát triển và mở rộng, tạo động lực cho nông dân các vùng nguyên liệu khác trên cả nước.

Nhưng có hạt đậu nành chất lượng cao là chưa đủ, trong những năm qua Vinasoy đã đầu tư mạnh vào lĩnh vực chế biến bằng các công nghệ hiện đại theo chuẩn quốc tế. Đến thời điểm hiện nay, Vinasoy sở hữu 3 nhà máy sản xuất sữa đậu nành với công suất 390 triệu lít/năm. Nhà máy sữa đậu nành Vinasoy thuộc Top 5 Công ty sản xuất sữa đậu nành lớn nhất thế giới 4 năm liên tiếp từ năm 2018 - 2021, theo Global Data.

TS Andrea Glenn, Đại học Harvard (Mỹ) dẫn các nghiên cứu thực nghiệm cho biết: Thay thế một số loại đạm động vật trong khẩu phần ăn bằng nguồn đạm thực vật giúp ngăn ngừa và kiểm soát các bệnh về tim mạch. Bên cạnh đó, chế độ dinh dưỡng thực vật lành mạnh giúp ngăn ngừa béo phì, bệnh đái tháo đường tuýp 2 và nguy cơ mắc bệnh tim mạch. "Những thay đổi nhỏ trong việc cung cấp dinh dưỡng hằng ngày như việc sử dụng nhiều thực phẩm có nguồn gốc thực vật lành mạnh hơn có thể tác động tích cực hơn", TS Andrea Glenn khuyến cáo.

Trong số các loại thực vật thì đậu nành được xem là loại cung cấp nhiều dưỡng chất quan trọng, đặc biệt là đạm. TS Mark Messina, Giám đốc Nghiên cứu dinh dưỡng đậu nành, Viện Dinh dưỡng đậu nành toàn cầu (Mỹ), khẳng định: "Đậu nành có chứa hàm lượng đạm cao hơn các loại đậu phổ biến khác và đáp ứng đủ nhu cầu đạm của cơ thể. Đạm đậu nành phân lập có chất lượng tương đương đạm động vật. Nguồn đạm từ đậu nành có nhiều lợi ích với sức khỏe như giảm cholesterol máu, tăng sức mạnh cơ bắp, giúp phục hồi sau tập luyện, chống teo cơ".

Bà Trezelene Chan, Giám đốc phát triển bền vững tại Kantar Singapore (một công ty nghiên cứu thị trường), cho biết: Xu hướng tiêu dùng mới trên thế giới là sử dụng nhiều hơn các sản phẩm có nguồn gốc từ thực vật. Chính vì vậy, thị trường thực phẩm có nguồn gốc từ thực vật trên phạm vi toàn cầu sẽ tăng trưởng nhanh chóng từ 29 tỉ USD năm 2021 lên tới 162 tỉ USD vào năm 2030. Riêng tại Việt Nam, phân khúc thị trường này ước tính sẽ đạt gần 250 triệu USD vào năm 2027.