Giữ cảm giác thiêng liêng ngày khai giảng

Nhớ về những lễ khai giảng trong ký ức tuổi thơ mình, ông Vương Trí Nhàn chia sẻ:

Tôi học cấp 2 (THCS) từ 1955 tới 1958 và cấp 3 (THPT) 1958 - 1961 đều ở Trường Chu Văn An, Hà Nội. Hồi ấy ngày khai giảng diễn ra với đầy đủ ý nghĩa của từ “khai giảng”, nghĩa là sau một thời gian nghỉ hè chúng tôi đến gặp lại các bạn, gặp lại thầy cô và bắt đầu cảm nhận được không khí của một năm học. Vì thế cảm thấy rất hào hứng. Thời gian làm cho mọi thứ đều khác dần đi, cách làm giáo dục hiện nay của ta ở mọi cấp đã khác, cách tổ chức những buổi khai giảng cũng khác. Không biết tôi có hàm hồ không nhưng quả thật cứ cảm thấy bản chất nền giáo dục của mình là ồn ào, phô trương vì thế ngày khai trường cũng mang tính chất đó.

Nhà nghiên cứu Vương Trí Nhàn

Theo ông, tại sao lại có tình trạng đó?

Tôi cho rằng bây giờ khai giảng không phải dành cho giáo viên và học sinh (HS). Nó được làm cốt để biểu dương uy thế của nhà trường. Thời tôi đi học trường sở còn ít lắm, không có chuyện mỗi nhà trường phụ thuộc quá cụ thể vào chính quyền địa phương. Ngày nay khai giảng chủ yếu là lo làm theo những khuôn mẫu mà địa phương quản lý trường đã quy định. Giáo dục đã không còn cái quyền được là mình.

Mấy hôm nay, quan sát việc chuẩn bị khai giảng của một trường gần nhà (ở TP.HCM - PV), tôi nhận thấy người ta phải huy động HS đến trường để chuẩn bị cho khai giảng, quá nhiều ồn ào lộn xộn và cũng mất quá nhiều thời gian. Tôi biết một điều là “cái gì quá nhiều” đều gây phản cảm. Người ta đặt ra yêu cầu quá cao, quá cầu kỳ đối với ngày lễ sắp tới. Người ta quá xem trọng việc phô diễn “năng lực” tổ chức sự kiện của mình thông qua một lễ khai trường, đại để phải làm sao cho trang trọng, cho khí thế... Vậy là sinh ra đủ các tiết mục. Nào là tập các nghi thức, nào là tập chào hỏi đón tiếp quan khách, rồi đủ các thể loại diễn văn và lại còn văn nghệ nữa chứ.

Giờ tôi mới biết ý đó. Nếu thế thì quan niệm của tôi hoàn toàn ngược lại. Tôi muốn trong buổi sáng khai giảng chỉ nên làm phần lễ thôi, đừng làm phần hội. Như cách mà chúng ta làm hiện nay phần lễ dông dài đã đành, mà phần hội cũng rất lích kích, tốn kém thời gian chuẩn bị của HS, mà nhiều khi cũng có ra gì đâu!

Nhưng theo quan niệm của lãnh đạo ngành GD-ĐT, để ngày khai giảng trở thành sự kiện dành cho chính HS thì phần hội mới là quan trọng...

Trong buổi lễ khai giảng, từ hiệu trưởng, giáo viên đến các vị khách, mỗi người hãy nói những điều cảm thấy cần nói và do chính mình nghĩ ra, chứ không phải nói lại những câu những chữ vẫn viết trong các báo cáo hoặc các nghị quyết. Làm như thế mới là tôn trọng học sinh Nhà nghiên cứu Vương Trí Nhàn

Nếu có một buổi liên hoan chào mừng ngày khai giảng thì tổ chức vào lúc khác, chẳng hạn vào một buổi tối sau đó. Đừng trộn lẫn hai cái đó, khiến cho cái nào cũng dang dở. Làm ngắn lại để khỏi biến ngày khai giảng thành một ngày thách thức sự chịu đựng của HS. Thật ra các em cũng háo hức lắm. Các em rất cố gắng để chú ý, nhưng mà làm sao chú ý lâu được khi ở lứa tuổi đó! Chẳng thế mà tiết học chỉ có 35 - 45 phút thôi. Giờ còn đang là đầu thu. Bắt các em ngồi ngoài sân nắng nôi như thế, bàn ghế không có, lại còn phải ngồi đều tăm tắp như thế, chịu sao nổi! Lại cả buổi văn nghệ nữa...

Theo tôi, nếu nói có cái gì các em cần nhất ở ngày khai giảng thì chính là cái cảm giác thiêng liêng của một sự bắt đầu. Cái thiêng liêng đó mất đi rất nhanh, không ai duy trì được lâu. Chúng ta cần giúp các em giữ gìn cái cảm giác thiêng liêng đó trước khi nó bị những phản cảm đánh bật.

Tôi biết nhiều trường hiện nay bắt đầu năm học mới trước, rồi mới làm lễ khai giảng. Những buổi học ấy sẽ chán như nhai cơm nguội. HS thừa biết lúc này chỉ là học chiếu lệ. Mà khi ngày khai giảng tới thì các em lại dửng dưng. Thành thử nên bắt buộc các trường chỉ tổ chức việc học sau ngày khai giảng. Nói cách khác, ngày khai giảng phải là ngày đầu tiên của năm học.

Tôi chỉ muốn nói với các vị phụ trách khai giảng một điều là hãy thử bắt đầu nghĩ chuyện làm khác cái cách mà từ nhiều năm nay ta vẫn làm. Trong lúc chưa khác được, thì hãy cố gắng làm thật ngắn gọn để đỡ lộ ra những nhược điểm vốn có. Trong buổi lễ khai giảng, từ hiệu trưởng, giáo viên đến các vị khách, mỗi người hãy nói những điều cảm thấy cần nói và do chính mình nghĩ ra, chứ không phải nói lại những câu những chữ vẫn viết trong các báo cáo hoặc các nghị quyết. Làm như thế mới là tôn trọng HS.

Mỗi nước mỗi kiểu Ở Mỹ, lễ khai giảng không tổ chức rình rang. HS lên trường vào cuối tháng 7 đầu tháng 8, nghe giáo viên dặn dò trong khoảng thời gian ngắn và sau đó bắt đầu năm học mới. Phụ huynh Úc dẫn con đến trường và cùng dự lễ khai giảng. Đại diện ban giám hiệu sẽ trò chuyện, dặn dò HS trong thời gian chưa đầy 10 phút, sau đó HS hát quốc ca, trở về lớp bắt đầu học. Tại Pháp, lễ khai giảng diễn ra vào đầu tháng 9. Phụ huynh cùng con tham quan khuôn viên trường học, rồi thưởng thức những bữa tiệc nhẹ. Sau 30 phút, HS về lớp và bắt đầu năm học. Ở Bulgaria, các hoạt động trong ngày khai giảng chủ yếu là vui chơi, giải trí, văn nghệ. Ở Nga, lễ khai giảng diễn ra vào ngày 1.9. HS sẽ mặc những bộ đồ đẹp nhất đến trường tặng hoa cho giáo viên, tham gia các hoạt động văn nghệ, giải trí. Còn tại Nhật Bản, lễ khai giảng được tổ chức vô cùng đơn giản vào đầu tháng 4. Không có những thủ tục rườm rà, không có sự xuất hiện của đại biểu. Hiệu trưởng dặn dò HS tuân thủ sự an toàn giao thông, phải lễ phép, cần có ước mơ và sau đó HS vào lớp học. Lễ khai giảng ở Ba Lan tổ chức đơn giản vào ngày 1.9 và diễn ra ngay tại lớp học, giáo viên trò chuyện và phổ biến nội quy với HS. Những hoạt động này diễn ra khoảng 30 phút. Một trong những nước tổ chức khai giảng quy mô nhất là Ả Rập Xê Út. Hoạt động này diễn ra vào cuối tháng 8, và kéo dài đến 3 ngày. Xuân Phương (tổng hợp)

Khai giảng thực sự vì HS Trong văn bản hướng dẫn tổ chức khai giảng năm học 2016 - 2017, Bộ GD-ĐT ấn định tất cả các trường trong cả nước tổ chức vào 7 giờ 30 ngày 5.9. Lễ khai giảng gồm hai phần: Phần lễ được tổ chức ngắn gọn nhưng đảm bảo trang nghiêm với các nghi thức: chào cờ, hát Quốc ca (không dùng băng lời bài hát), đọc thư của Chủ tịch nước... Phần hội tổ chức các hoạt động vui chơi tập thể, lành mạnh, ấn tượng để ngày khai trường là một ngày trọng đại và thiêng liêng đối với tất cả HS, nhất là đối với HS đầu cấp. Một số địa phương đã có những chỉ đạo cụ thể về tổ chức lễ khai giảng để buổi lễ này thiết thực và ý nghĩa hơn với học trò. Sở GD-ĐT TP.HCM yêu cầu tổ chức lễ trên tinh thần ngắn gọn, tiết kiệm, không mời lãnh đạo các cấp phát biểu tại buổi lễ. Các sở GD-ĐT như Đà Nẵng, Bắc Giang thì yêu cầu các đơn vị tổ chức lễ khai giảng trang trọng, ngắn gọn, không quá 45 phút. Đà Nẵng còn yêu cầu các trường mầm non tổ chức khai giảng ngắn gọn hơn các cấp học khác; Hiệu trưởng phát biểu chào mừng trong vòng 3 - 5 phút. T.Nguyễn

Ý kiến: Nên hạn chế đọc diễn văn Tôi mong muốn nhà trường tạo cho con một ngày khai giảng đúng nghĩa. Nếu có thể thì nên hạn chế việc đọc diễn văn mà thay vào đó là những lời tâm tình, câu chuyện để tạo động lực cho HS bước vào năm học mới. Trần Quế Lan  (phụ huynh HS Trường THPT Lê Quý Đôn, Q.3, TP.HCM) Muốn trở thành một phần của lễ khai giảng Năm trước trường con có tổ chức nhảy điệu dân vũ, cả trường nhảy rất vui và tổ chức các trò chơi dân gian nhưng con chưa được tham gia lần nào. Năm nay con rất muốn được cùng tham gia những trò chơi này cùng các bạn. Khi được tham gia những hoạt động cùng lớp, con thấy mình là một phần của lễ khai giảng. Trần Thanh Lâm  (HS Trường THCS Quang Trung, Q.Gò Vấp) Cảm thấy ấm áp khi nhớ về Em mong trường sẽ tổ chức ngày khai giảng đúng nghĩa là ngày hội của HS và giáo viên để chúng em có thể mỉm cười và cảm thấy ấm áp mỗi khi nhớ về. Trần Hồng Liên  (Trường THPT Trần Đại Nghĩa, Q.1, TP.HCM) Không nên quá khuôn phép Lễ khai giảng không nên làm quá khuôn phép. Việc hết hiệu trưởng rồi tới khách mời phát biểu... sẽ rất dễ gây nhàm chán. Lễ khai giảng nên tổ chức nhiều hoạt động vừa mang tính giáo dục nhưng cũng là dịp để giáo viên và HS cùng nhau vui chơi. Trần Văn Đúng  (giáo viên Trường THPT Lương Thế Vinh, Q.1, TP.HCM) Hãy để ngày khai giảng là một kỷ niệm đẹp Không thể thiếu những nghi thức trang trọng nhưng thời gian phần lễ nên sắp xếp phù hợp, không nên để HS ngồi mệt mỏi dưới sân trường. Bên cạnh đó cũng nên tổ chức các hoạt động giao lưu giữa HS với nhau để các em có cảm giác đây là ngày vui thực sự của mình. Hãy để ngày khai giảng là một kỷ niệm đẹp của mỗi năm học để các em háo hức mong chờ. Nguyễn Hà Thành  (phụ huynh ở Q.Tân Phú, TP.HCM) Phụ huynh cũng nên tham dự Nên tổ chức ngày khai giảng vừa trang nghiêm, vừa ý nghĩa với đầy đủ các bước nhưng cần ngắn gọn và súc tích. Đặc biệt, các bậc phụ huynh sẽ được nghỉ làm để đưa con đến trường và cùng dự ngày hội này. Nguyễn Thị Bích Vân   (giáo viên Trường tiểu học Ninh Giang, Hải Dương) Lam Ngọc - Bích Thanh (ghi)