Hóc dị vật, những sơ ý tai hại

Trong tháng 8.2012, khoa tiêu hóa Bệnh viện Nguyễn Tri Phương có đến ba lần tiếp nhận các bệnh nhân sơ ý uống thuốc còn nguyên vỉ có cạnh rất sắc.

Mới đây ngày 27.8, bà Lưu Thị C. 75 tuổi, nhập viện sau gần một ngày sơ ý uống viên thuốc còn nguyên vỉ. Tuy nhiên, khi bệnh nhân đến bệnh viện địa phương được chụp X-quang không phát hiện gì lạ, hi vọng vỉ thuốc sẽ tự đào thải ra ngoài.

>> Hóc dị vật: khai một đằng, hóc một nẻo!
>> Cứu sống một trẻ bị hóc dị vật đường thở

Một ca hóc dị vật đang được điều trị tại Bệnh viện Nguyễn Tri Phương, TP.HCM - Ảnh: Hữu Nhân

Hóc đủ mọi thứ

Bà C. về nhà nhưng sau đó thấy đau ngực, nhất là khi nuốt nên đến khoa tiêu hóa Bệnh viện Nguyễn Tri Phương TP.HCM khám bệnh và được phát hiện vỉ thuốc đã cắm vào đoạn thực quản dưới, bắt đầu gây loét, rỉ máu tươi. Trong thực tế làm việc của mình, chúng tôi từng gặp các dị vật kẹt lại trong thực quản và dạ dày của bệnh nhân (cả những bệnh nhân là người trưởng thành, trên 18 tuổi) đến khó tin: tăm xỉa răng, bàn chải đánh răng, chai dầu gió, nắp bia, cục gân bò to, hạt ôliu, hạt mít, chìa khóa, đồng tiền xu, cây viết bi và bây giờ là thuốc còn trong vỉ có cạnh sắc nhọn.

Ngoài những bệnh nhân tâm thần không ý thức được hoặc do cố tình tự tử không nhiều, phần lớn trường hợp chúng tôi gặp là do sơ ý tự gây ra cho mình khi ăn hoặc uống thuốc.

Dấu hiệu nhận biết

Các dị vật sắc nhọn thường kẹt lại và cắm vào thành thực quản gây loét làm đau ngực, nuốt khó, nuốt vướng, nuốt đau, thậm chí ói ra máu hoặc nặng hơn là thủng thực quản rồi lan sang các bộ phận nằm gần thực quản như: thủng cung động mạch chủ gây mất máu ồ ạt và tử vong nhanh chóng. Hoặc làm tràn khí màng phổi gây khó thở, thậm chí tràn vào trung thất (khoang nằm trong lồng ngực giữa hai lá phổi) gây ápxe trung thất, là một biến chứng rất nặng và dễ tử vong. Nếu dị vật may mắn không kẹt ở thực quản mà xuống dạ dày, ruột non và ruột già, rất dễ gây thủng dạ dày, thủng ruột làm trào dịch trong dạ dày hay trong ruột ra ngoài ổ bụng gây viêm nhiễm màng bụng, cần phẫu thuật.

Trong khi đó các dị vật không sắc nhọn thường kẹt lại ở thực quản do kích thước to nhưng ít gây loét và thủng, chủ yếu chèn ép các bộ phận ở gần thực quản. Triệu chứng chủ yếu là nôn ói, sợ ăn, ăn uống có cảm giác nghẹn nặng ngực, trào ngược. Nếu chèn ép vào khí quản thì sẽ có triệu chứng ho, khó thở khò khè giống hen suyễn hay viêm phế quản, nếu chèn ép vào tim sẽ gây loạn nhịp tim, tức ngực hồi hộp, thậm chí khó thở phải gối đầu cao giống suy tim. Các bệnh nhân này rất dễ bị chẩn đoán lầm vì thường bệnh nhân không nhớ, bác sĩ cần hỏi kỹ, thăm khám kỹ và cho nội soi dạ dày để phát hiện. Nếu không phát hiện những loại dị vật này, để chèn ép thực quản lâu ngày cũng có thể gây lở loét và thủng thực quản song với tỉ lệ rất thấp. Nếu dị vật lọt qua khỏi thực quản xuống dạ dày và ruột non sẽ dễ gây tắc ruột làm đau bụng dữ dội, căng chướng bụng cần phải phẫu thuật cấp cứu.

Với phương tiện nội soi bằng ống mềm qua đường miệng, bác sĩ sẽ phát hiện dị vật và có các dụng cụ để hỗ trợ gắp dị vật ra ngoài không cần phẫu thuật, thậm chí nếu đã có biến chứng loét hoặc chảy máu, bác sĩ vẫn có thể vá lại bằng kẹp qua nội soi, rồi sau đó dùng thuốc chích hỗ trợ giúp lành loét. Thông thường trong 24 giờ sau khi gắp dị vật, bệnh nhân nên được uống sữa lạnh và ăn cháo nguội để tránh loét thực quản.

Cách phòng tránh dị vật thực quản - Nên ăn chậm, nhai kỹ, nhất là người già. - Thận trọng khi ăn thức ăn có xương (cá, xương gà...), trái cây có hạt. - Nên ăn ở tư thế ngồi, đầu cao và tập trung khi ăn. - Tránh nói chuyện khi đang nhai và nuốt. - Không nên ăn quá khô, thiếu canh. - Không nên ăn và nuốt miếng thức ăn quá to. - Khi uống thuốc cần thận trọng xem kỹ từng loại thuốc, bóc vỏ cẩn thận. - Nên uống từng viên thuốc một. - Tránh uống cùng một lúc 3-4 loại thuốc. - Bệnh nhân bệnh tâm thần cần được khám bệnh, theo dõi định kỳ và uống thuốc đầy đủ. Khi nuốt nhầm dị vật: - Nếu không nhớ rõ, cần khai với bác sĩ rõ các triệu chứng bắt đầu và diễn tiến thật chi tiết. - Nếu biết rõ thì nên nhanh chóng đến bệnh viện có đủ điều kiện để được nội soi gắp ra càng sớm càng tốt, tránh các biến chứng nặng nề. - Không nên chữa mẹo, hay cố gắng làm nôn ói ra vì không có lợi mà chỉ dễ gây biến chứng và làm chậm trễ thời gian đến bệnh viện. Cần biết rằng: - Chụp X-quang chỉ phát hiện được các dị vật kim loại như sắt, đồng, thép, kẽm, vàng... - Nội soi tiêu hóa qua đường miệng là phương pháp tốt nhất để chẩn đoán và xử lý dị vật. - Phẫu thuật là biện pháp cuối cùng, đặc biệt khi có biến chứng.

Theo ThS. BS Trần Ngọc Lưu Phương/ Tuổi Trẻ