Dự thảo Bộ luật Dân sự mà Quốc hội đang bàn thảo nhắc lại một quy định trong Hiến pháp, rằng mọi người dân có quyền tự do đi lại, tự do cư trú. Điều này cũng có nghĩa rằng, mọi người Việt Nam được quyền chọn cư trú ở bất kỳ đâu trong đất nước hình chữ S và được thực hiện đầy đủ các quyền nhân thân - không phụ thuộc vào "hộ khẩu". Nhưng trên thực tế, chắc chắn câu chuyện không đơn giản như vậy khi mà thói quen quản lý con người bằng sổ hộ khẩu đã ăn sâu vào tiềm thức không chỉ của cán bộ quản lý mà ngay cả người dân, những người hơn ai hết thấy rõ sự phi lý của nó. Bạn có thể đã sinh sống 10 năm, thậm chí 20 năm ở một thành phố như Hà Nội chẳng hạn, nhưng nếu bạn không có hộ khẩu thì bạn vẫn không thể đứng tên chủ sở hữu một ngôi nhà; nếu muốn kết hôn, bạn sẽ phải về quê xin "xác nhận hộ khẩu" và tình trạng hôn nhân (mặc dù có thể ở đó chẳng ai còn biết bạn là ai) và con cái bạn đi học nhất thiết phải trả tiền học trái tuyến...
Việc quản lý con người bằng hộ khẩu đã từng rất thích ứng với thời chiến tranh và cả thời bao cấp nhưng nó trở nên hết sức phiền hà và đáng buồn cười ở một xã hội phát triển năng động, đặc biệt khi chúng ta đang khuyến khích dịch chuyển lao động nông thôn sang khu vực công nghiệp và dịch vụ. Không thể có "tự do cư trú" trọn vẹn nếu chế độ "sổ hộ khẩu" vẫn còn được áp dụng. Các đại biểu Quốc hội cũng đã lên tiếng, thậm chí có đại biểu còn thẳng thắn: "đã đến lúc bỏ sổ hộ khẩu đi". Thế cũng có nghĩa rằng cuộc sống đã lên tiếng. Có người dè dặt đề nghị, phải cải cách hành chính để thủ tục về hộ khẩu không còn nặng nề và dễ gây phiền hà nhưng có lẽ với một thứ đã được xác định là "có thì thừa..." như thế, tốt hơn hết vẫn là mạnh dạn cắt bỏ. Giống như khi bỏ chế độ tem, phiếu nhiều người lo: thế ăn bằng gì?, nhưng rõ ràng việc bỏ chế độ tem phiếu đó đã mang lại sự tốt đẹp cho xã hội. Không có hộ khẩu, vẫn có công cụ quản lý khác gọn nhẹ hơn, chứng minh thư hoặc năng động hơn là thẻ cư trú như nhiều nước đang làm.
Tuyết Nhung
Bình luận (0)