* Điểm mới nhất của luật là gì, thưa ông?
- Đó là sự cải cách hành chính theo hướng đơn giản hóa thủ tục, phân cấp mạnh cho cơ sở, tạo điều kiện thuận lợi cho các NXB, cơ sở in và phát hành xuất bản phẩm (XBP) chủ động, sáng tạo trong sản xuất kinh doanh. Đồng thời, có cơ chế quản lý chặt chẽ, tăng cường trách nhiệm của cơ quan quản lý nhà nước đối với hoạt động xuất bản (XB).
Luật XB năm 1993 chỉ cho phép các NXB liên kết với tư nhân ở khâu in ấn, phát hành, không cho phép tư nhân liên kết XB nhưng trên thực tế, tư nhân vẫn bằng mọi cách tác động khá sâu vào lĩnh vực XB. Nhiều NXB, sách liên kết với tư nhân lên tới 60-70%. Luật XB năm 2004 - có hiệu lực từ 1/7/2005 - cho phép tư nhân có thể liên kết cả trong khâu XB, tổ chức biên tập, khai thác bản thảo, mua bản quyền... Sự thừa nhận công khai, danh chính ngôn thuận này khiến cho việc quản lý được chặt chẽ, hiệu quả hơn. Đây là điểm rất mới của Luật XB lần này, thông thoáng hơn hẳn so với luật báo chí. Tuy nhiên, luật cũng chỉ cho phép liên kết XB từng tác phẩm hay từng loạt tác phẩm chứ không cho phép tư nhân góp vốn làm ăn với các NXB. Đối với các NXB, không cổ phần hóa, Nhà nước vẫn giữ 100% vốn.
* Có nghĩa là tư nhân vẫn không được phép thành lập NXB?
- Cho đến nay chưa cho phép thành lập NXB tư nhân mặc dù đã có một số đại biểu Quốc hội cho rằng đã đến lúc có thể có NXB tư nhân. Nhưng trên thực tế, trong giai đoạn hiện nay, nếu cho phép thành lập NXB tư nhân chưa chắc họ đã hưởng ứng bởi vì tư nhân vẫn muốn NXB nhà nước chịu trách nhiệm về pháp lý cho họ.
Cách đây 10 năm, mỗi năm chỉ XB khoảng 4.000 đầu sách với gần 70 triệu bản. Hiện nay, mỗi năm là 20.000 đầu sách với trên 250 triệu bản. Mục tiêu của ngành XB hết năm 2005 phải đạt 4 bản sách 1 đầu người, tức là phải XB trên 300 triệu bản.
* Với luật mới, theo ông, liệu có xảy ra tình trạng tư nhân thao túng một số NXB như thời gian vừa qua không?
- Điều đó phụ thuộc vào giám đốc, tổng biên tập các NXB. Sự phân quyền và trách nhiệm cho giám đốc, tổng biên tập các NXB trong luật này là rất mạnh. Giám đốc là người chịu trách nhiệm lớn nhất trước pháp luật về XBP của mình. Do vậy, "ông" nào cũng phải ý thức giữ gìn mình hơn. Còn để tình trạng tư nhân thao túng, bán giấy phép XB thì tự ông phải chịu trách nhiệm. Trước kia, một XBP có sai sót thì trách nhiệm cũng dàn trải: "ông" chủ quản chịu một tí, "ông" quản lý nhà nước chịu một tí, rồi "ông" giám đốc NXB chịu một tí, biên tập viên chịu một tí. Bây giờ thì giám đốc, tổng biên tập NXB chịu trách nhiệm trước nhất.
Trước đây, chỉ cần trích ngang kế hoạch XB của NXB cho tư nhân thì bây giờ bất cứ XBP nào cũng phải có quyết định của giám đốc NXB mới được thực hiện.
* Trong luật mới, hình thức quản lý của Cục XB với các NXB có thay đổi gì không?
- Có một số thay đổi. Ví dụ, nếu trước đây, hằng năm các NXB phải gửi kế hoạch XB trong năm để Cục XB chấp nhận thì bây giờ, có sự thay đổi rất cơ bản. Các NXB chỉ phải đăng ký với Cục Kế hoạch XB trong năm. Cục xác nhận NXB đã đăng ký kế hoạch. Sau 7 ngày, các NXB có quyền thực hiện. Nói cách khác, Cục chỉ quản lý bằng "đầu ra", tức là đẩy mạnh công tác hậu kiểm bằng cách kiểm tra lưu chiểu XBP.
*Ông đã nhìn thấy những vấn đề mới có thể nảy sinh trong luật chưa?
- Tăng cường phân cấp quản lý theo hướng tăng quyền hạn và trách nhiệm cho các NXB thì cũng đòi hỏi trình độ và trách nhiệm của giám đốc, tổng biên tập, biên tập viên cao hơn rất nhiều; ý thức và sự chuyên nghiệp của các đối tác trong liên kết XB. Cũng với luật mới, lĩnh vực in ấn thông thoáng hơn nhiều nhưng nếu quản lý không tốt thì tình trạng in lậu sẽ vẫn là vấn đề rất nhức nhối, khó khắc phục. Để chấn chỉnh điều này thì sắp tới, Chính phủ sẽ có nghị định riêng về vấn đề quản lý in.
* Luật mới có khả năng kiểm soát được việc XB trên mạng điện tử không?
- Đây cũng là vấn đề khó. Trong luật mới chỉ có một điều chung chung là: "Việc XB trên mạng thông tin máy tính phải do NXB thực hiện và phải tuân thủ theo quy định của Chính phủ". Nhưng tôi biết Chính phủ cũng đang hoàn thiện văn bản về vấn đề này.
* Theo ông, sự biến chuyển nhanh, mạnh nhất của thị trường XBP ngay sau khi luật mới có hiệu lực là gì?
- Sắp tới chúng tôi sẽ rà soát lại chức năng, nhiệm vụ của các NXB. Hy vọng điều đó sẽ lập lại trật tự trong hoạt động XB, cố gắng khắc phục những lộn xộn trong thời gian qua. Trật tự XB được thiết lập thì thị trường XBP cũng lành mạnh hơn. Luật cũng đòi hỏi sự thanh tra, xử phạt phải thường xuyên hơn, nghiêm khắc hơn.
Phạm Ngọc
Bình luận (0)