Vì sao sách lịch sử chưa thu hút người trẻ?

Học lịch sử bằng cải lương

Chuyện bắt đầu từ nhiều buổi sinh hoạt ngoại khóa của học sinh. Tôi hỏi các em có biết Thái hậu Dương Vân Nga không? Lắc đầu. Hỏi có biết ông Trần Thủ Độ, bà Lý Chiêu Hoàng không? Ngờ ngợ... rồi cũng lắc đầu. Biết bà Võ Tắc Thiên không? "Dạ biết, dạ biết". Còn vua Càn Long? "Dạ biết". Vậy vua Càn Long có quan hệ gì với vua Gia Long không? "Thưa cô, đó là hai anh em". Trời! "Thưa cô, hình như đó là hai cha con". Bó tay!

Cuối cùng, hỏi các em có thích môn lịch sử không? "Dạ không". Đáp chắc nịch như 2 cộng 2 là 4.

Thế hệ chúng tôi thì khác. Chúng tôi học sử qua sách giáo khoa nhưng thật sự yêu môn sử qua một loại hình nghệ thuật đặc biệt là cải lương. Có những bài trong sách chưa dạy, mà chúng tôi đã thuộc lòng. Trên sân khấu cải lương có hàng trăm, hàng ngàn câu chuyện lịch sử sinh động, xúc cảm trái tim người xem, để từ đó yêu môn sử, yêu đất nước. Cải lương chuyển tải biết bao tấm gương anh hùng liệt sĩ, biết bao tấm lòng trung kiên bất khuất, nhân tài chí sĩ, và vẽ lại những thời điểm oanh liệt lẫn đớn đau của đất nước. Từ Bà Trưng, Bà Triệu, Phùng Khắc Khoan, Ngô Thời Nhiệm, Mạc Đĩnh Chi, Nguyễn Biểu, Hồ Quý Ly, Trần Bình Trọng... đến Hội nghị Diên Hồng toàn dân một lòng đánh giặc, hoặc bài thơ thần đánh tan quân Tống, trở thành tuyên ngôn độc lập đầu tiên của đất nước... Cải lương đã lẳng lặng truyền ngọn lửa yêu nước vào những trái tim, âm thầm đem cái mạch nguồn lịch sử chảy vào dân gian, cũng giản dị, ngọt ngào như dòng sông, con lạch nơi chốn ruộng đồng. Đôi khi ta vẫn thường đi qua dòng sông ấy, tắm mát trong nó, uống nước từ nó, nhưng vì nó quá gần gũi giản đơn nên ta không hề để tâm ghi nhận. Đến một ngày, nó không còn hiện diện, ta mới bàng hoàng. Cũng như đến một ngày, những trái tim khô cạn tình yêu lịch sử, ta mới giật mình. Thế hệ bây giờ, có được bao nhiêu em xem cải lương, trong khi kịch nói chỉ đề cập vấn đề hiện đại, còn ca nhạc thì nhồi cho các em những từ ngữ não tình, phim bộ thì phát sóng ngày đêm với lịch sử Trung Quốc, văn hóa Hàn Quốc và game online thì vẽ ra thế giới không tưởng.

Nói gì thì nói, người dân VN vẫn còn yêu sử Việt lắm, chỉ tại chúng ta chưa biết cách dạy môn sử trong nhà trường lẫn ngoài đời, khiến cho thế hệ trẻ khô cạn dần tình yêu lịch sử. Xin hãy thử quay về với cải lương, ví dụ, không cần dựng cả tuồng dài 2 tiếng đồng hồ, mà chỉ cần viết súc tích trong vòng 30-45 phút thành một trích đoạn là đủ chuyển tải một bài học lịch sử, không làm các em ngán ngẩm. Thí dụ, khán giả bây giờ chỉ cần xem trích đoạn Dương Vân Nga đã đủ hiểu giai đoạn lịch sử và nhân vật lúc ấy. Như thế để vừa giữ được hồn thiêng đất nước vừa giữ được một bộ môn nghệ thuật dân tộc.

H.K

Đừng trách người trẻ

NSƯT Kim Xuân: "Khi tôi còn đi học, những bài học lịch sử luôn được chúng tôi quan tâm. Là công dân một nước, không thể không biết gì về lịch sử, cội nguồn dân tộc. Tình trạng "dân ta thiếu hiểu biết về sử ta" như hiện nay là thực trạng đáng buồn. Nhưng tôi nghĩ rằng, chúng ta -những người lớn, không nên trách cứ lớp trẻ mà hãy xem lại chính mình. Ngành giáo dục đã làm hết trách nhiệm để giới trẻ yêu lịch sử hay chưa? Những bài học lịch sử đã được làm cho sinh động, kích thích giới trẻ học hỏi chưa? Những quyển sách về lịch sử đủ hấp dẫn để cạnh tranh cùng phim ảnh hay chưa? Khi cuộc sống có quá nhiều phương tiện giải trí hay lôi kéo bạn trẻ thì chính người lớn chúng ta phải làm ra những sản phẩm văn hóa có giá trị và thực sự thu hút được bạn trẻ để các em yêu lịch sử chứ không nên nói suông mãi".

Em Nguyễn Bảo Minh Thư (ảnh), học sinh lớp 3 Trường FOSCO, đường Bà Huyện Thanh Quan, quận 3, TP.HCM: "Con rất thích đọc truyện lịch sử. Con từng đọc về Hai Bà Trưng rồi. Con thấy truyện tranh về lịch sử rất hay. Con đang đọc bộ Truyện hay sử Việt. Con thích lắm. Nhưng mà con thấy truyện tranh lịch sử ít xìu à, con sợ đọc hết rồi không có cái đọc nữa".

Anh Nguyễn Công Tâm, nhà số 25C, cư xá Bà Điểm, Hóc Môn, TP.HCM: "Tôi cũng muốn mua sách lịch sử cho con gái học lớp 6 của mình đọc. Nhưng nhìn đi nhìn lại, thấy cuốn thì dày cộp, cuốn thì toàn tư liệu. Truyện tranh chỉ có vài ba bộ trong khi truyện tranh của Nhật và các nước rất nhiều, lại hấp dẫn hơn hẳn. Theo tôi, các nhà làm sách nên quan tâm nhiều hơn nữa đến mảng sách này. Vấn đề là làm thế nào để cho sách hấp dẫn, chứ không phải làm để theo chỉ tiêu".

Hạ Anh (ghi)