Lãnh đạo ngành than nói gì về than lậu?

* Thưa ông, mới đây các lực lượng chức năng của tỉnh Quảng Ninh đã tạm giữ hơn 100 tàu chở than xuất lậu ra nước ngoài. Trong số này có tàu than lậu nào liên quan đến các đơn vị, doanh nghiệp thuộc TKV?

- Tôi xin khẳng định, trong số 104 tàu than lậu bị lực lượng chức năng của tỉnh Quảng Ninh tạm giữ trong các ngày 8 và 10.4, không có chiếc tàu nào là của các công ty, đơn vị, doanh nghiệp thuộc TKV.

- Có thể đấy là số lượng than khai thác trái phép, than thổ phỉ được xuất lậu.

* Theo chúng tôi được biết, Công an tỉnh Quảng Ninh đã khởi tố 15 vụ vận chuyển than trái phép, ra quyết định tịch thu 44 tàu than lậu (có trọng tải từ 800-1.200 tấn/tàu) và lực lượng biên phòng đã chuyển hồ sơ 94 tàu than lậu chở gần 80.000 tấn than. Chắc chắn than khai thác trái phép, than thổ phỉ không thể có được số lượng lớn như vậy? Có thông tin cho rằng, để có được một khối lượng lớn than xuất lậu đến cả trăm tàu như vậy thì phải là than chính ngạch chứ không phải là than thổ phỉ?

- Đây là câu hỏi phải có thời gian để cơ quan chức năng điều tra, xác minh trả lời cho báo chí. Nói một cách khái quát, than buôn lậu xuất phát từ mấy nguồn sau: một là từ nguồn than khai thác trái phép, than thổ phỉ, kể cả nguồn than ăn cắp từ các mỏ đang khai thác của các công ty thuộc TKV. Hai là từ nguồn than do người dân và các doanh nghiệp tận thu từ các bãi thải than bỏ đi như ở Cửa Ông, Cẩm Phả (hằng ngày có tới hàng trăm người bòn đãi). Ba là nguồn than "xoay vòng" - than do TKV bán cho những nhu cầu tiêu thụ than của các đơn vị, doanh nghiệp nội địa, nhưng sau đó họ lại mang xuất lậu ra nước ngoài để hưởng chênh lệch (vì mua chỉ khoảng 20 USD/tấn nhưng bán lậu sang Trung Quốc được tới 45 USD/tấn). Bốn là nguồn than khai thác được ở các địa phương khác ngoài Quảng Ninh (như Hòa Bình, Thái Nguyên, Ninh Bình...).

* Vậy trách nhiệm của TKV trong vấn đề này thế nào, thưa ông?

- Nhà nước giao cho chúng tôi quản lý tài nguyên than trong ranh giới mỏ, mặc dù hiện nay có nhiều lò than khai thác trái phép của dân mà chúng tôi không thể vào được, không kiểm soát được, nhưng để mất than là chúng tôi ít nhiều phải có trách nhiệm, từ TKV đến các công ty trực thuộc (than trong ranh giới mỏ nào thì mỏ ấy chịu trách nhiệm chính). Phần nào thuộc về chúng tôi thì chúng tôi xin chịu trách nhiệm.

***

Trên đây là nội dung ông Đoàn Văn Kiển trả lời phỏng vấn của Báo Thanh Niên. Tuy nhiên, theo tài liệu chúng tôi nắm được thì có nhiều vấn đề không như phát biểu của ông Kiển:

Theo báo cáo số 200/BC ngày 18.4, báo cáo 106/BC ngày 19.4 của PC17 và Phòng Cảnh sát môi trường, Công an tỉnh Quảng Ninh thì Công ty cổ phần đầu tư thương mại và dịch vụ TKV là đơn vị được TKV cho phép quản lý và khai thác tận thu nhưng đã không trực tiếp thực hiện mà tự ký hợp đồng với hầu hết các doanh nghiệp tư nhân (cả trong và ngoài tỉnh). Qua kiểm tra trong 19 hợp đồng, chỉ có 1 hợp đồng ký với doanh nghiệp nhà nước. Ngoài ra, 16/20 đơn vị thành viên của TKV đã ký 61 hợp đồng với 52 tổ chức, cá nhân trong và ngoài ngành than vào vận chuyển đất đá, bốc xúc than trong các khu mỏ của TKV. Trong đó có tới 37 hợp đồng là ký với các đơn vị ngoài ngành than. Công việc này cũng được TKV giao cho Công ty cổ phần đầu tư thương mại và dịch vụ TKV và công ty này lại tiếp tục thuê tư nhân. Quá trình thực hiện, các doanh nghiệp này đã vi phạm nghiêm trọng các quy định về bảo vệ môi trường. Các hợp đồng ký với tư nhân thiếu chặt chẽ, công tác kiểm tra hầu hết không được thực hiện (không thể hiện bằng văn bản). Để thực hiện 37 hợp đồng này, các đơn vị thuộc TKV đã cho các đơn vị ngoài ngành than đưa tới 909 ô tô các loại, 82 máy xúc máy gạt vào hoạt động. Chỉ tính hết quý 1/2008, các đơn vị thuê ngoài đã vận chuyển trên 6 triệu tấn than. Qua công tác kiểm tra đột xuất, cơ quan chức năng còn phát hiện chỉ trong hai ngày 24-25.2, Xí nghiệp chế biến than và kinh doanh than thuộc Công ty cổ phần đầu tư thương mại và dịch vụ  TKV  đã cấp 58 phiếu vận chuyển than nội bộ ra bên ngoài. Kiểm tra từ 27.10.2007 đến 13.2.2008, xí nghiệp này cũng đã cấp phiếu vận chuyển nội bộ cho các xe ngoài ngành than với tổng số 38.729,9 tấn than nguyên khai không rõ nguồn gốc qua Tân Yên. 

 Việt Chiến - Phạm Hải Sâm  (thực hiện)