“Mê trận” ngọc trai Phú Quốc

Điều ông ta nói đúng khi cảnh mua bán ngọc trai ở hòn đảo du lịch này đang như mê hồn trận. Du khách có thể tìm mua ngọc bất cứ nơi nào, từ các cửa hàng giới thiệu sản phẩm của cơ sở nuôi cấy ngọc đến quầy lưu niệm ở các khách sạn; từ một chợ đêm ở kề bên Dinh Cậu đến... tiệm tạp hóa, nơi ngọc trai bày lẫn với... cá khô. Giá cả theo đó cũng chênh lệch ngút trời.  

Ngọc rẻ như... bèo

Quăng một chùm hàng chục chuỗi ngọc trai xuống bàn, cô nhân viên khách sạn nói: "Vòng đeo tay năm mươi ngàn, vòng cổ hai trăm ngàn. Anh thích cái nào thì cứ lựa". Tôi ngạc nhiên hỏi lại: "Ngọc gì mà rẻ vậy em?". "Ngọc trai mà, muốn mắc thì mắc thôi" - cô nhân viên ỡm ờ đáp. Cứ lởn vởn trong đầu chuyện giá ngọc sao mà rẻ, tôi rảo qua chợ đêm Dinh Cậu - nơi ngọc trai được bày bán cùng với... thức ăn và đồ chơi trẻ em. Đến đây mới phát hiện giá ngọc trai còn "sốc" hơn: vòng tay ngọc trai cho trẻ em giá 20 ngàn đồng, cho người lớn giá gấp đôi, tùy theo kích cỡ. Một khách du lịch đùa: "Ngọc gì mà giá rẻ như... đồ nhựa".

Một cửa hàng bán ngọc trai giá rẻ ở chợ Hàm Ninh - Ảnh: Tiến Trình

Tại chợ Hàm Ninh, xã Hàm Ninh, có gần mười quầy bán đặc sản Phú Quốc, gồm trăm thứ của quen, của lạ ở đây: từ ngọc trai, bào ngư, vi cá, hải sâm, cá ngựa, san hô đến cá khô, nước nắm... tất cả đều được bày bán chung trong một gian hàng. Riêng mặt hàng ngọc trai thì bày bán nhiều vô kể, với hàng trăm loại đã gia công hoặc chưa gia công, đủ kích cỡ và đủ loại giá. Ở chợ Hàm Ninh thì chỉ với 10 ngàn đồng, người ta có thể mua được đôi bông tai ngọc trai cho trẻ em. Cũng tại đây, trong cùng một cửa tiệm, tôi thấy một chuỗi vòng đeo cổ ngọc trai, viên nào viên nấy cỡ 5 ly có giá... 300 ngàn đồng, được trưng bày cạnh vòng đeo cổ với kích cỡ, màu sắc giống hệt có giá 3 triệu đồng. Chị Hồng Đào, một chủ tiệm ở Hàm Ninh giải thích: "Giá có khác nhau vì một cái là ngọc trai Trung Quốc, một cái là ngọc trai Phú Quốc có giá mắc hơn". Tuy nhiên, chủ của một cửa tiệm gần đó lại cho tôi xem gần chục viên ngọc trai mà bà bảo đảm rằng ngọc trai Phú Quốc chính hiệu, loại 6 ly với giá 500 ngàn đồng một viên. Nếu như bà ta nói thì một chuỗi hạt ngọc trai Phú Quốc với tổng cộng 30 viên không thể có giá 3 triệu đồng được. Tới đây, tôi càng thấy mù mờ hơn.

"Mê trận" ngọc trai

Ông Võ Văn Doi, chủ cơ sở kinh doanh ngọc trai Quỳnh Nga ở thị trấn An Thới lại dắt tôi vào một mê trận khác. Ông khẳng định, ngọc trai đích thị Phú Quốc thì giá mắc hơn nhiều. Ông Doi cho biết ông vừa bán 1 viên ngọc trai Phú Quốc 12 ly cho một khách Việt kiều với giá 15 triệu. Ông nói tìm đúng ngọc trai Phú Quốc thật đã là chuyện khó, mà gặp ngọc trai xịn rồi thì chưa chắc đã mua đúng giá, vì mua ngọc trai, nhất là ngọc trai nuôi cấy, không chỉ dựa vào kích cỡ hay cảm quan bên ngoài. Nhiều khi viên ngọc nhìn thấy to thật, nhưng cái nhân bên trong viên ngọc cũng to, chứ thật ra lớp men ngọc áo bên ngoài rất mỏng, mua về không bao lâu thì viên ngọc mất giá trị. Nhưng để biết cái nhân bên trong viên ngọc thế nào thì mắt thường cũng không thể thấy được, chưa kể ngọc trai có thể bị làm giả.

Ông Võ Văn Doi, chủ cơ sở ngọc trai Quỳnh Nga ở thị trấn An Thới với số ngọc trai nhiều hình dáng

Ông Doi tiết lộ: "Chiêu thức tráng men lên viên nhựa để giả ngọc là xưa rồi. Bây giờ người ta có thể xay vỏ con trai ra thành men rồi dùng máy dập thành viên tròn, đánh bóng lại y như ngọc thiệt. Với loại ngọc làm giả này thì những cách thử truyền thống như dùng hai viên ngọc cọ xát vào nhau để nó ra men rồi phủi bằng tay sẽ bóng lại là... thua. Muốn biết thiệt giả chỉ có nước dùng lửa thử ngọc, nếu ngọc làm giả theo kiểu này khi gặp lửa nó sẽ co lại, viên ngọc bị méo". Thế nhưng, vấn đề là có cửa hàng bán ngọc trai nào chịu cho khách mua hàng thử ngọc bằng cách đốt lửa hay không.

Nếu không nói đến những thủ đoạn làm giả thì thị trường ngọc trai ở Phú Quốc cũng đã quá phức tạp rồi. Ông Doi kể, ông mua bán ngọc trai, thậm chí nuôi cấy và cung cấp con trai giống lâu năm từ Phú Quốc ra Nha Trang, nhưng ông không biết hết ngọc trai có mặt ở khắp các cửa hàng trên đảo là từ những nguồn nào. Thậm chí chị bán cá, anh chạy xe ôm cũng có ngọc trai mang lại bán cho ông với giá siêu rẻ để ông bán lại cho khách du lịch. Thường thì những trường hợp này ông từ chối mua, với lý do đã có đủ hàng.

Do đặc trưng của môi trường nước, nên ngọc trai Phú Quốc nổi tiếng với chất lượng bóng đẹp và bền. Đã có hai công ty từ Úc và Nhật sau khi khảo sát nhiều nơi, đã chọn vùng biển Phú Quốc làm chỗ đầu tư nuôi cấy ngọc trai. Chính vì ngọc trai Phú Quốc nổi tiếng nên khách du lịch khi đến Phú Quốc thường tìm mua về làm quà lưu niệm. Với lượng khách du lịch đến Phú Quốc ngày càng nhiều, thế là thị trường ngọc trai ở đây ngày càng béo bở. Tuy nhiên, ngọc trai Phú Quốc chính hiệu chiếm chưa quá 20% thị phần ngọc trai trên đảo. Số còn lại từ các nguồn khác, nhiều nhất là ngọc trai giá rẻ từ Trung Quốc. Ngay cả ngọc trai có xuất xứ tại Phú Quốc cũng có chất lượng và giá không giống nhau. Ngọc trai nuôi cấy thường có giá  thấp hơn 3 - 4 lần ngọc trai tự nhiên cùng loại. Chưa kể ngọc trai được nuôi từ môi trường nước ngọt có giá thấp hơn nhiều lần ngọc nuôi trong môi trường biển, vì ngọc trai nuôi nước mặn bóng đẹp và tuổi thọ cao hơn. Việc  phân biệt các loại ngọc trai này rất khó. Chị Khổng Thị Thanh Trúc, chủ cơ sở kinh doanh, nuôi cấy ngọc trai Ngọc Hiền, liên doanh với Nhật nói: "Khách đến Phú Quốc mua ngọc trai thì điều trước tiên nên cảnh giác với ngọc trai giá rẻ. Vì ngọc trai Phú Quốc chính hiệu thường có giá gấp 10 lần ngọc trai từ Trung Quốc".

Nhiều chủ cơ sở kinh danh ngọc trai ở Phú Quốc than phiền ngọc trai trôi nổi tràn ngập trên đảo đã gây ảnh hưởng xấu đến danh tiếng ngọc trai Phú Quốc. Cũng đã có nhiều ý kiến đề xuất nên thành lập một tổ chức để quản lý và bảo vệ thị trường, danh tiếng ngọc trai Phú Quốc. Trước tiên là giúp khách hàng không phải lọt vào một "mê trận" ngọc trai lẫn lộn vàng thau. 

Tiến Trình