Một quả bom điều khiển từ xa đã phát nổ dưới gầm tàu Nevsky Express hôm 27.11 khiến 3 toa tàu trật bánh, giết chết 27 hành khách và làm gần 100 người khác bị thương. Một ngày sau, Chủ tịch Ủy ban điều tra thuộc Viện Công tố Nga Alexander Bastrykin đã bị thương nhẹ khi một quả bom khác phát nổ lúc ông tới thăm hiện trường, một vùng nông thôn hẻo lánh cách Moscow 350 km. Tờ Rossiiskaya Gazeta dẫn lời ông Bastrykin nhận xét cách thức tiến hành vụ đánh bom tàu Nevsky Express và vụ ám sát nhằm vào ông là đặc trưng của quân ly khai Chechnya tại vùng Bắc Caucasus. Hôm 2.12, một lực lượng Hồi giáo vũ trang dưới trướng trùm khủng bố Doku Umarov đã lên tiếng nhận trách nhiệm về vụ đánh bom trên website Kavkazcenter.com, cơ quan ngôn luận của các nhóm Chechnya ly khai.
Hiện Moscow vẫn đang kiểm chứng thông tin trên. Tuy nhiên, giới quan sát và người dân đều tin rằng đây là hành động phá hoại lớn đầu tiên của Umarov nhằm thẳng vào khu vực nội địa Nga. Tàu Nevsky Express là con tàu nhanh nhất nối liền hai thành phố lớn Moscow và St.Petersburg và có rất nhiều hành khách, chủ yếu thuộc giới trung lưu và giàu có. Vụ tấn công đã đưa Doku Umarov vượt ra khỏi cái bóng của những thủ lĩnh ly khai sừng sỏ như Aslan Maskhadov và Shamil Basayev, trở thành cái tên gây kinh hoàng nhất cho nước Nga hiện nay.
Từ tổng thống đến tiểu vương
Theo thông tin do phiến quân công bố trên Kavkazcenter.com, Umarov sinh vào tháng 4.1964 trong một gia đình Hồi giáo tại quận Shatoysky, miền nam Chechnya. Hắn có bằng kỹ sư xây dựng và từng làm việc tại nhiều nơi khắp nước Nga và cả hải ngoại. Umarov quay về Bắc Caucasus để tham gia cuộc chiến Chechnya lần thứ nhất năm 1994. Luôn đi đầu trong các cuộc chiến cộng với khả năng cầm quân tài ba giúp Umarov nhanh chóng leo cao trong hàng ngũ quân ly khai. Năm 1996, Umarov được phong làm Chủ tịch Hội đồng an ninh của Cộng hòa Chechen Ichkeria, một quốc gia không được công nhận do phiến quân Chechnya thành lập năm 1991.
Trong chiến tranh Chechnya lần 2, nổ ra năm 1999, Umarov trở thành Tư lệnh mặt trận tây nam. Thời gian này, hắn trở thành nhân vật số 2 trong hàng ngũ khủng bố, chỉ đứng sau Shamil Basayev (kẻ chủ mưu vụ tấn công trường học tại Beslan năm 2004 khiến hơn 300 người, chủ yếu là học sinh thiệt mạng). Chính quyền Nga buộc tội Umarov chỉ huy nhóm tấn công dù hắn một mực phủ nhận. Theo hãng tin BBC, nhiều nhân chứng cho biết Umarov là tay súng duy nhất không mang mặt nạ trong vụ việc. Cùng năm, hắn chỉ huy một đợt càn quét vào Cộng hòa Ingushetia, giết chết hàng chục người, trong đó có quyền Bộ trưởng Nội vụ nước này.
Sau khi bốn tổng thống tự phong của Chechen Ichkeria bị quân đội Nga tiêu diệt, Umarov trở thành người đứng đầu nhà nước vào năm 2006 và chính thức được xem là nhân vật số 1 của phong trào ly khai sau cái chết của Basayev cùng năm. Tháng 10.2007, Umarov giải thể nước cộng hòa cũ và thành lập Tiểu vương quốc Caucasus. Hắn xây dựng một mạng lưới khủng bố chủ yếu thực hiện các vụ bắt cóc đòi tiền chuộc và ám sát nhằm vào các quan chức của chính quyền Chechnya do Moscow bảo trợ.
Về mặt tư tưởng, Umarov tuyên bố nhất định đưa vùng Bắc Caucasus tách hoàn toàn khỏi Liên bang Nga và xây dựng một nhà nước Hồi giáo dựa trên luật Sharia khắc nghiệt. "Chỉ có một con đường duy nhất dẫn tới hòa bình là chúng tôi tự giải phóng hoàn toàn", Umarov nói trong một cuộc phỏng vấn hiếm hoi với một đài phát thanh vài năm trước. Hắn cũng tuyên bố phương Tây, đặc biệt là Israel, là kẻ thù của Hồi giáo nhưng phủ nhận mọi liên hệ với al-Qaeda.
Chiến thuật mới, bất ổn mới
Hồi tháng 8, Umarov tuyên bố trên Kavkazcenter.com một sự thay đổi chiến thuật trong cuộc chiến với Moscow. Thay vì tập trung giành giật lãnh thổ trong khu vực Bắc Caucasus vốn đã được thắt chặt an ninh, lực lượng ly khai sẽ nhắm vào những trung tâm công nghiệp và cơ sở hạ tầng của Nga. "Các nhóm đặc công sẽ được cài vào các vùng trung tâm và mục tiêu của họ sẽ là đường ống dẫn khí đốt, nhà máy điện và các phương tiện giao thông công cộng", tuyên bố trên ghi rõ. Ngày 17.8, quân đội Tiểu vương quốc Caucasus nhận trách nhiệm phá hoại một nhà máy thủy điện tại Siberia khiến 75 người thiệt mạng dù nhà chức trách khẳng định đây là sự cố kỹ thuật. Vụ đánh bom tàu Nevsky Express là minh chứng mới nhất cho đường hướng của Umarov. Tạp chí Time dẫn lời chuyên gia phân tích an ninh tại Moscow Andrei Soldatov nói: "Umarov đã từ bỏ các chiến dịch quân sự và dùng các nhóm khủng bố nhỏ, khó phát hiện để đánh thẳng vào những cột trụ trong trái tim nước Nga".
Trong cuộc đối thoại trực tuyến với người dân hôm 3.12, Thủ tướng Vladimir Putin nhận xét nguy cơ khủng bố tại nước Nga đang rất nghiêm trọng và tuyên bố sẽ áp dụng những biện pháp cứng rắn nhất để "bẻ gãy xương sống của khủng bố". Phản ứng trên khiến giới quan sát nhận định Moscow sẽ "lấy cương chế cương", tức là tăng cường tấn công vào đầu não của quân ly khai tại Chechnya và thiết lập chế độ an ninh khắc nghiệt tại Bắc Caucasus. Chưa biết hiệu quả sẽ tới đâu nhưng Illyas Musayev, một cựu thủ lĩnh phiến quân hiện đang lưu vong tại Đan Mạch, nhận xét với tạp chí Time rằng các vụ tấn công sẽ còn tiếp diễn. "Có rất nhiều thanh niên tại Chechnya mất hết tất cả qua các cuộc chiến. Họ không làm gì cả ngoài tham gia huấn luyện với Umarov. Dưới vỏ bọc lý tưởng độc lập và vì Hồi giáo, ông ta sẽ tiếp tục đẩy những người này vào các vụ tương tự", Musayev nói.
Trọng Kha
Bình luận (0)