Nguy cơ nhiều trường tư thục sụp đổ

Những tín hiệu mới

GS Ngô Bảo Châu cho biết việc cải thiện chất lượng ĐH là vô cùng lớn, phức tạp, không thể từ ý chí chính trị thuần túy. Nó chỉ xảy ra khi tạo được môi trường cạnh tranh, tự chủ, môi trường khoa học lành mạnh. Không thể thay đổi ngày một, ngày hai. Trong đó, các trường ĐH tư, có nhân tố nước ngoài có thể là những nhân tố mới để các trường khác nhìn vào thay đổi.

Trong thời điểm này, nhân tố mới đó có thể nói đến là Trường ĐH Fulbright. Theo TS Nguyễn Xuân Thành, sự thành lập Trường ĐH Fulbright được sự ủng hộ của cả xã hội và cơ quan quản lý nhà nước. Đó là không có cơ quan chủ quản về mặt quản trị cũng như không có chủ sở hữu với tư cách là nhà đầu tư. Trường hoạt động với mô hình trường ĐH tư không vì lợi nhuận, những người muốn hỗ trợ, xúc tiến, thúc đẩy trường ĐH này là các lãnh đạo chính trị, nhà giáo dục, quản lý doanh nghiệp thành công ở Mỹ và VN”.

Kế đến, ngày 30.7, Thủ tướng Chính phủ cũng vừa đồng ý chủ trương đầu tư dự án thành lập Trường ĐH Y khoa Tokyo VN theo loại hình trường có vốn đầu tư nước ngoài hoạt động không vì lợi nhuận. Trường này do Học viện Y khoa Waseda và một số tổ chức, cá nhân của Nhật Bản đầu tư tại tỉnh Hưng Yên.

Con đường phi lợi nhuận vẫn còn khó khăn

Như TS Đàm Quang Minh, Tổ chức Giáo dục Hoa Kỳ, phát biểu tại hội thảo, một trong những điều cản trở sự phát triển của các trường ĐH tư là chính sách thiếu rõ ràng về tính sở hữu lợi nhuận - phi lợi nhuận.

Trên thực tế, hiện tại không có con đường bền vững để trường ĐH tư thục của VN định hướng phát triển phi lợi nhuận. Những suy biến của nhiều trường ĐH tư trong thời gian qua đã cho thấy điều đó. Các quy định hiện hành đều quan niệm xem trường ĐH tư thục như một công ty cổ phần kinh doanh trong lĩnh vực giáo dục. Những khái niệm như đại hội đồng cổ đông, người có tiền mới được tham gia tổ chức này, mới có quyền bầu cử cơ quan quyền lực nhất của trường tư thục là HĐQT trong đó đại hội đồng cổ đông có quyền xác định mục tiêu, phương hướng phát triển của trường...

Những điều này đã khiến thực tế ĐH tư thục VN lâm vào 2 tình trạng: Không có một trường ĐH tư phi lợi nhuận đúng nghĩa hoặc các trường tư đều là vì lợi nhuận. Và đây cũng là một trong những nguyên nhân đẩy các trường ĐH tư lâm vào tình trạng bất ổn định.

Cũng tại hội thảo, Thứ trưởng Bộ GD-ĐT Bùi Văn Ga cho rằng phía Bộ đã làm hết những gì có thể làm để thay đổi chính sách. Công bằng mà nói, điều này là đúng nhưng chưa đủ mạnh.

Chẳng hạn trong dự thảo điều lệ trường ĐH mà Bộ GD-ĐT đang lấy ý kiến, có một số chỗ chưa khớp với luật, mà việc định hướng “trường hoạt động vì lợi nhuận” hay “không vì lợi nhuận” là một vấn đề.

Dự thảo điều lệ quy định đại hội đồng cổ đông trong trường ĐH tư thục có quyền “thông qua quyết nghị để trường hoạt động không vì lợi nhuận”, mà đại hội đồng cổ đông, theo điều 14 của luật Giáo dục ĐH không nằm trong cơ cấu tổ chức của trường ĐH tư thục.

Hơn nữa, quy định này thiếu tính rõ ràng và tạo kẽ hở cho những ai muốn lợi dụng để thay đổi đường hướng. Hoạt động “vì lợi nhuận” hay “không vì lợi nhuận” không phải chỉ liên quan đến những thành viên góp vốn, mà là một tôn chỉ liên quan đến nhiều mặt phát triển của trường. Vì vậy, vấn đề nên được xem xét ở tầm cao hơn là ở đại hội đồng cổ đông. Việc thay đổi định hướng từ hoạt động “vì lợi nhuận” sang hoạt động “không vì lợi nhuận” hoặc ngược lại là hết sức phức tạp, tương tự như chuyển đổi từ dân lập sang tư thục. Hơn nữa, cũng cần tránh nguy cơ do quy định dễ dãi mà trường nào đó có thể lúc khó khăn, mới thành lập thì hoạt động theo hướng “không vì lợi nhuận” để được hưởng các chính sách ưu đãi, đến khi lớn mạnh thì đại hội đồng cổ đông quyết định thay đổi định hướng hoạt động “vì lợi nhuận”.

Do có nhiều ý kiến trường tư thục giống công ty cổ phần nên trong dự thảo điều lệ trường ĐH đã né tránh bằng cách không dùng từ "cổ đông" mà dùng cụm từ "thành viên góp vốn" để chỉ người góp vốn nhưng mọi quy định cho "thành viên góp vốn" thì vẫn hoàn toàn như cũ.

NHIÊN AN