Nông dân đào ruộng bán - Mất hàng chục năm để phục hồi

Chuyện khai thác đất để sản xuất gạch, gốm đã diễn ra rất nhiều năm ở một số tỉnh ven sông Tiền, sông Hậu. Do đây là nguồn tài nguyên có giới hạn nên việc khai thác quá mức sẽ cạn kiệt và dẫn đến một số hệ quả xấu. Chính vì vậy, nhiều nhà khoa học trong và ngoài nước đã vào cuộc.

Chiều 5.2, trả lời Thanh Niên ông Nguyễn Văn Đấu, Phó giám đốc Sở Tài nguyên - Môi trường tỉnh Vĩnh Long, cho rằng việc cấp phép khai thác đất sét chỉ mang tính tận thu kết hợp cải tạo đất nông nghiệp (đất gò cao) với độ sâu khai thác không quá 0,3 m. Đến nay, Sở Tài nguyên - Môi trường chưa nhận được thông tin, phản ánh của người dân hoặc của chính quyền địa phương về việc cải tạo ruộng dẫn đến đất lồi, lõm, nơi thấp, nơi cao, đất dễ sụt lún. Thanh Đức

Từ những năm 2007 - 2009, GS-TS Võ Thị Gương, chuyên gia khoa học đất - nguyên giảng viên Trường ĐH Cần Thơ, cùng với các chuyên gia của Đức đã tiến hành khảo sát ở Trà Vinh về ảnh hưởng của việc khai thác đất mặt đến năng suất lúa. Nghiên cứu được tiến hành trên 20 mảnh ruộng. Các chuyên gia tiến hành cào phần đất mặt ra phía sau và lấy phần đất sét ở độ sâu 40 - 50 cm phía dưới.

“Chúng tôi thấy sự sinh trưởng và năng suất lúa giảm rất nhiều khi đất bị mất đi tầng đất mặt dù nông dân bón phân vô cơ với lượng khá cao. Theo khảo sát của chúng tôi thì năng suất sụt giảm từ 20 - 40%, từ đó ảnh hưởng trực tiếp lợi nhuận của bà con. Dù bón phân rất nhiều thì cũng phải mất 5 - 6 năm sau mới có thể phục hồi lại được năng suất lợi nhuận như trước”, GS Gương kết luận.

Theo GS Cương, đành rằng có một số chỗ đất cao, người dân khai thác giảm độ cao để lấy nước vào ruỗng dễ hơn, nhưng đó là lợi nhỏ thôi so với những thiệt hại lớn khác. Theo khảo sát, tầng đất mặt thông thường chỉ từ 20 - 30 cm, nếu bị bán đi thì sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến sản xuất. Riêng tầng đất sét phía dưới nếu khai thác cũng gây xáo trộn cấu trúc đất. Đây chính là cái hại lớn nhất của việc khai thác đất mặt, đất sét làm gạch, gốm. Mất cấu trúc đất dễ sụt lún, không cơ giới hóa được, lúa dễ đổ ngã, thu hoạch khó, công lao động gia tăng và phải sử dụng phân bón nhiều hơn.

GS Gương khuyến cáo: “Nếu nhất thiết phải có những vùng nguyên liệu cho gạch, gốm thì phải khai thác theo quy hoạch và không nên lấy quá sâu, kể cả là tầng đất sét. Theo khảo sát, phải bón ít nhất 20 tấn phân hữu cơ/héc ta mới có thể khôi phục được dinh dưỡng cho đất. Như vậy kinh phí còn lớn hơn cả tiền bán đất”.

TS Dương Văn Ni, thuộc Trường ĐH Cần Thơ, cũng khuyến cáo: Nếu đất được khai thác ở những gò cao không giữ được nước thì đó là chuyện có thể chấp nhập được. Tuy nhiên nếu việc khai thác không hợp lý, quá mức, phạm vào tầng phèn thì sẽ rất nguy hiểm, ảnh hưởng đến sản xuất của cả khu vực lân cận. Chính vì vậy cần phải có nghiên cứu cụ thể ở từng nơi xem trữ lượng ra sao, nếu phải khai thác thì độ sâu bao nhiêu là vừa. Từ đó chính quyền địa phương có biện pháp quy hoạch, quản lý và khai thác phù hợp.

Theo TS Lê Văn Bảnh, Viện trưởng Viện Lúa ĐBSCL, tình trạng khai thác lấy đất mặt ruộng, đất sét để làm gạch, gốm tràn lan như hiện nay là bởi quản lý nhà nước lỏng lẻo trong khi bà con nông dân thì vì lợi ích trước mắt mà không thấy cái hại lâu dài. Việc này không chỉ thiệt hại cho hộ bán đất mà cho cả những hộ xung quanh vì muốn đất ruộng trở lại như cũ phải mất từ 5 - 10 năm.

“Tôi cho rằng, để khắc phục tình trạng trên, chính quyền địa phương phải khẩn trương có quy hoạch cụ thể và quy định về khai thác, vùng nào cho khai thác lấy đất làm công nghiệp, vùng nào làm nông nghiệp thì không được khai thác”, TS Bảnh đề xuất.