Olympic Rio 2016 nhìn từ bên trong ngày hội

Có mặt trong đoàn nhà báo đến từ hơn 10 quốc gia tham gia khảo sát công tác chuẩn bị cho Rio 2016, phóng viên Báo Thanh Niên đã ghi nhận những mảng sáng tối đan xen trong bức tranh lớn của kỳ Thế vận hội này.

Quả thực, những thông tin đáng lo ngại về năng lực tổ chức của thành phố đăng cai và nước chủ nhà Brazil là hoàn toàn có cơ sở. Khi Ủy ban Olympic quốc tế trao cho Rio vinh dự và trách nhiệm này vào năm 2009, ít ai có thể ngờ rằng vài năm sau đó đất nước này sẽ lún sâu vào một cuộc khủng hoảng kinh tế và chính trị tồi tệ như những gì đang diễn ra. Từ cuối năm 2013 tới nay, GDP của Brazil hầu như "tăng" dưới ngưỡng 0%.

Khó khăn về kinh tế dẫn đến những khó khăn xã hội khác, và dù nỗ lực đến mấy để giữ thể diện quốc gia, Rio 2016 vẫn là một trong những nạn nhân đầu tiên. Tháng trước, chính quyền thành phố chính thức tuyên bố không đủ tiền để thực hiện các cam kết đối với Para Games. Hàng loạt công trình hạ tầng trị giá nhiều tỉ USD rốt cuộc cũng kịp hoàn thành ngay trước ngày khai mạc, như tuyến tàu điện ngầm mới hay làng Olympic, tuy nhiên những phàn nàn chê trách vẫn không dứt. 

Các nhà hoạt động xã hội cho rằng hướng tuyến tàu chủ yếu phục vụ kết nối các khu dân cư khá giả, tương ứng với giá vé quá cao đối với người nghèo đô thị. Còn làng Olympic thì bị nhiều đoàn thể thao quốc tế phát hiện chất lượng xây dựng không đảm bảo, đến mức đoàn Úc từ chối nhận phòng. Cách ngày khai mạc 2 tuần, vẫn còn một nửa số căn hộ dành cho vận động viên chưa qua được khâu kiểm tra chất lượng, Cây bút của tờ Daily Telegraph dùng từ “làng ổ chuột Olympic” để mô tả quần thể 31 tòa nhà của “ngôi làng Thế vận hội”, được thi công bởi một tập đoàn xây dựng mà ông chủ đang thụ án 19 năm tù về tội tham nhũng.

Phòng khách trong “căn hộ bệnh viện” trị giá 4.000 USD/đêm dành cho quan chức thể thao thế giới Vạn Lý

Brazil và nói chung là các quốc gia Nam Mỹ cho tới nay được coi là tương đối an toàn trước nguy cơ khủng bố. Khoảng cách địa lý so với lò lửa Trung Đông khiến cho khu vực này ít bị ảnh hưởng bởi làn sóng nhập cư từ các nước Hồi giáo. Sự hòa chủng giữa các sắc dân da đỏ - trắng - đen qua mấy trăm năm thuộc địa Bồ Đào Nha cũng như tỷ lệ dân cư theo Thiên Chúa giáo rất cao đã tạo ra một không gian văn hóa đặc thù, trong đó sự khoan dung, chấp nhận lẫn nhau là nổi trội, không có chỗ cho kỳ thị sắc tộc, tôn giáo... vốn là mảnh đất màu mỡ cho chủ nghĩa cực đoan.

Ông Sergio Giacomo, một giám đốc truyền thông và quan hệ công chúng chia sẻ với phóng viên Thanh Niên: Phân chia giai tầng xã hội ở Brazil chủ yếu nằm ở yếu tố giàu nghèo. Một người đàn ông da trắng, tóc vàng, mắt xanh sống ở khu ổ chuột cũng chẳng khác gì người bạn lai đen - đỏ ngay nhà bên cạnh từ nhỏ.

Giải thích cho hố sâu khủng khiếp giữa giai cấp thượng lưu Brazil với những người dưới đáy xã hội, ông Giacomo cho hay: Brazil là quốc gia cuối cùng ở Tây bán cầu hủy bỏ chế độ nô lệ (1888) nhưng kể từ khi những người nô lệ da đen được giải phóng, nhà nước hầu như không có chính sách hỗ trợ họ hòa nhập vào đời sống kinh tế, văn hóa, chính trị do người da trắng kiểm soát. Sau hơn một trăm năm tự do, con cháu những người nô lệ phần lớn vẫn sống bên lề của thịnh vượng và tiến bộ xã hội. Đặc biệt ở Rio, rất dễ nhận thấy sự tồn tại của “vũ trụ song song” đó ở những khu ổ chuột nổi tiếng một cách đáng buồn, gọi là favelas, bám dày đặc trên sườn các ngọn đồi bao quanh thành phố.

Nhà thi đấu trong làng Olympic đang gấp rút hoàn thiện trước khi mùa mưa kết thúc để kịp ngày khai mạc Vạn Lý

Cho dù được miễn nhiễm trước những lời kêu gọi thánh chiến chống lại kẻ thù của thượng đế như ở khu vực quanh Địa Trung Hải, Rio có “đặc sản” khác, là những băng nhóm tội phạm vũ trang lấy các favelas làm căn cứ. Với sự kiện Olympic, tình trạng mất an ninh đó còn phải cộng thêm những cảnh báo nguy cơ khủng bố nhằm vào các đoàn thể thao quốc tế.

Tuần trước, cảnh sát Brazil đã bắt giữ 12 phần tử nghi có âm mưu tấn công khủng bố dưới ảnh hưởng của tổ chức Nhà nước Hồi giáo cực đoan (IS). Sức ép đối với công tác bảo vệ Thế vận hội hẳn là rất lớn trong bối cảnh đó, nhưng giám đốc truyền thông của Ủy ban Tổ chức Olympic và Paralympic Games - ông Mario Andrada tiết lộ: Cảnh sát Brazil đang hợp tác với hơn 100 quốc gia để đảm bảo thông tin thông suốt nếu có những tín hiệu cảnh báo từ các cơ quan an ninh nước ngoài. Tất cả những ai tham gia chuẩn bị Thế vận hội đều được thẩm tra hồ sơ kỹ lưỡng. Nhờ vậy, phía chủ nhà hy vọng sự hiện diện của các nhân viên an ninh sẽ được giữ ở mức thấp nhất. Mục tiêu là không khí ngày hội thể thao bớt căng thẳng so với những sự kiện quy mô tương đương như World Cup, ông Andrada hứa hẹn.

Điểm sáng hiếm hoi của kỳ Olympic năm nay có thể đến từ các công ty công nghệ. Cũng do nguồn vốn ngân sách bị hạn chế nên đây sẽ là Thế vận hội có tới 70% chi phí được khu vực kinh tế tư nhân trang trải, chỉ kém so với Atlanta 1996 về mức độ “xã hội hóa”.

Bên trong bệnh viện America Medical City mới xây dựng và được trang bị các thiết bị y khoa tối tân nhất phục vụ vận động viên Vạn Lý

Tại một bệnh viện đa khoa được bố trí để điều trị cho các vận động viên và quan khách VIP mang tên America Medical City, bác sĩ Marcelo Patricio hân hoan giới thiệu hệ thống quản lý dữ liệu y tế điện tử (EMR) do Tập đoàn GE phát triển, lần đầu tiên được triển khai ở Rio 2016. Sử dụng công nghệ điện toán đám mây, hệ thống này cho phép các bác sĩ tải thông tin sinh hóa cơ bản, bệnh án… của vận động viên tham gia Thế vận hội lên hệ thống lưu trữ ngay từ trước khi đặt chân lên máy bay sang Brazil. Trong suốt quá trình tham gia Thế vận hội, các thông tin này liên tục được cập nhật và có thể truy cập tại bất cứ bệnh viện nào tham gia chương trình Olympic, hỗ trợ việc chẩn đoán và điều trị theo thời gian thực.

Điều thú vị là các kỹ sư GE phát triển hệ thống này từ triết lý đang được triển khai trong tất cả các sản phẩm năng lượng của tập đoàn. Dựa vào kết nối internet, tất cả các nhà máy dù là nhiệt điện, thủy điện hay phong điện do GE trang bị, dù đang hoạt động ở đâu trên thế giới, cũng chia sẻ các thông số vận hành của mình tới “bộ não trung tâm” để qua đó những trục trặc nhỏ nhất cũng được phát hiện và khắc phục kịp thời.

Thời đại “internet of things” (internet vạn vật) mà các chuyên gia dự báo cũng đang hình thành từ chính những cuộc thử nghiệm quy mô lớn như thế này, một cơ hội mà các tập đoàn công nghệ không bỏ lỡ để thử nghiệm thực tế, ví dụ một thế hệ máy chụp CT scanner có liều chiếu xạ thấp hơn, cũng của GE. Hay một chiếc thuyền đua, nay cũng nhờ internet mà có khả năng trao đổi dữ liệu tức thì với mọi biến số môi trường như tốc độ, nhiệt độ của dòng chảy, không khí... Một cảm biến gắn vào từng mái chèo sẽ liên tục truyền về các thông tin kỹ thuật để một phần mềm xử lý và đưa ra các lựa chọn gợi ý cho huấn luyện viên. Ngay cả khán giả cũng sẽ có cơ hội trải nghiệm mới nhờ công nghệ GPS cho phép theo dõi hành trình của từng chiếc thuyền đua trên màn hình lớn với các thông số chi tiết, cá nhân hóa, theo thời gian thực.

Hàng tỉ khán giả truyền hình sẽ chứng kiến từ xa một Thế vận hội mùa hè lần đầu tiên tổ chức ở Nam Mỹ. Với sự phát triển vượt bậc của công nghệ và tác động của toàn cầu hóa, đây sẽ là Olympic đầu tiên mà “mọi” hình ảnh đều được ghi lại và phát đến tận từng ngóc ngách ở các châu lục. Nhưng nó sẽ thành công hay không, có lẽ những người dân thành Rio vốn kiêu hãnh tự gọi mình là Cariocas, mới có quyền đem lại câu trả lời chính đáng nhất. Liệu họ có vượt qua nỗi niềm “cơm áo gạo tiền” để hòa chung vào ngày hội của hành tinh?

Làng Olympic không mở cửa sổ Một nhà thi đấu đa năng trong làng Olympic vẫn còn ngổn ngang chưa hoàn thiện (thời điểm tháng 6.2016) Vạn Lý Thế vận hội diễn ra ở một quốc gia đang phát triển, vấn đề môi trường - vệ sinh cũng nổi lên như một mối lo của các bệnh viện chăm sóc sức khỏe cho các vận động viên, quan chức và du khách quốc tế. Chỉ vài ngày trước, các nhà khoa học công bố nguy cơ từ một loại vi khuẩn siêu kháng thuốc được tìm thấy ở vùng biển ven bờ Rio, nơi dự kiến sẽ diễn ra các cuộc đua tài thể thao dưới nước như đua thuyền. Vi rút Zika gây teo não ở trẻ sơ sinh hoành hoành suốt cả năm ngoái ở Nam Mỹ lại là một nỗi sợ không nhỏ khác. May thay, Rio từ tháng 8 này đã bước vào mùa đông, nhiệt độ thấp hơn và lượng mưa giảm, hạn chế muỗi sinh sản - vector chính gây dịch. Tuy nhiên, trả lời các nhà báo quốc tế hồi đầu tháng 6 vừa qua, bác sĩ Marcelo Patricio phụ trách về y tế trong Ủy ban Tổ chức Olympic Rio 2016 cho biết nguyên tắc thận trọng vẫn được đặt lên hàng đầu. Vì vậy, tất cả vận động viên khi vào làng Olympic đều được yêu cầu không mở cửa sổ các căn hộ mà phải sử dụng máy lạnh để điều hòa không khí.