Ôn tập ngữ văn thi tốt nghiệp THPT: Bí quyết viết đoạn văn ngắn đạt điểm cao

Là giám khảo chấm thi nhiều năm, tôi khuyên thí sinh nên triển khai dàn ý viết đoạn văn ngắn như sau: 

• Mở đoạn trực tiếp, nếu đề là một ý kiến thì phải trích dẫn ý kiến ấy. 
• Phần triển khai đoạn cần trả lời trực tiếp vào trọng tâm của yêu cầu đề (đây là thao tác tìm ý), có thể giải thích ngắn gọn nếu thấy cần thiết. 
• Nên có khoảng 1, 2 dẫn chứng và thêm ý phê phán/bác bỏ để thuyết phục người chấm ở cuối phần triển khai. 
• Phần kết đoạn gồm khái quát lại vấn đề, nêu bài học nhận thức cho xã hội, bản thân (1, 2 câu).

Cách tìm ý theo các chủ đề thường xuất hiện trong đề thi

Khi đọc xong đề, thí sinh ghi ra giấy nháp những ý trọng tâm cần trả lời. 

Chẳng hạn với yêu cầu của đề minh họa môn ngữ văn năm 2023 là: "Từ nội dung đoạn trích phần đọc hiểu, hãy viết một đoạn văn (khoảng 200 chữ) trình bày suy nghĩ anh/chị về sức mạnh của tinh thần vượt khó trong cuộc sống", thí sinh cần tìm được 4 ý trọng tâm dưới đây: 

• Người có tinh thần vượt khó sẽ không buông xuôi khi gặp khó khăn; 
• Luôn tìm cách giải quyết vấn đề, biến nguy thành cơ, biến khó khăn thành động lực; 
• Người có tinh thần vượt khó sẽ dễ dàng đạt được nhiều thành tựu trong cuộc sống; 
• Sẽ là tấm gương sáng truyền cảm hứng đến những người xung quanh.

ĐÀO NGỌC THẠCH

Sau khi tìm ý xong, thí sinh dựa vào dàn ý gợi ý trên và các từ ngữ liên kết để viết thành đoạn văn hoàn chỉnh. 

Dưới đây là cách tìm ý của một số chủ đề thường xuất hiện trong đề thi tốt nghiệp THPT:

Chủ đề 1: Sự cần thiết phải trân trọng những giá trị văn hóa của dân tộc (đề minh họa 2022). Các ý trọng tâm cần có khi viết: 

• Bảo vệ giá trị văn hóa là bảo vệ nền tảng tinh thần, bản sắc của dân tộc; 
• Những giá trị văn hoá dân tộc tạo nên sức mạnh đoàn kết, nối kết các thế hệ, làm nên sức mạnh dân tộc; 
• Đó là biểu hiện của lòng yêu đất nước, củng cố tinh thần yêu nước.

Chủ đề 2: Bàn về vai trò/ý nghĩa/tác dụng/sức mạnh "ý chí con người trong cuộc sống" (đề thi 2019). Các ý trọng tâm: 

• Ý chí thôi thúc con người quyết tâm vượt qua mọi nghịch cảnh; 
• Ý chí nuôi dưỡng khát vọng; 
• Ý chí giúp mọi người nỗ lực hành động để thành công và đóng góp tích cực cho cộng đồng.

Chủ đề 3: Sự cần thiết phải trân trọng cuộc sống mỗi ngày (đề thi 2020). Các ý trọng tâm: 

• Giúp con người biết trải nghiệm để tận hưởng cuộc sống; 
• Tận dụng thời gian và cơ hội để phát triển bản than; 
• Từ đó tạo ra các giá trị cho bản thân, chuẩn bị cho tương lai, đóng góp cho cộng đồng.

Chủ đề 4: Sự cần thiết phải sống cống hiến (đề thi 2021). Các ý cần tìm: 

• Sống cống hiến thể hiện trách nhiệm cá nhân với cộng đồng;
• Làm cho cuộc sống bản thân có ý nghĩa, được yêu mến, trân trọng;
• Góp phần lan tỏa các giá trị tốt đẹp, thúc đẩy xã hội phát triển.

Chủ đề 5: Làm thế nào để rèn luyện tư duy phản biện? Các ý trọng tâm cần làm rõ: 

• Để có tư duy phản biện tốt, chúng ta cần học cách quan sát, đánh giá vấn đề một cách khách quan; 
• Luôn đặt những câu hỏi thắc mắc khi đứng trước một vấn đề; 
• Không a dua theo số đông, mà phải có quan điểm, chính kiến bản thân; 
• Phải tự tin vào chính mình để mạnh dạn tranh luận; 
• Nhưng cũng phải biết cách lắng nghe và chấp nhận lý lẽ của người khác, nếu họ đúng.

ĐÀO NGỌC THẠCH

Chủ đề 6: Giá trị của con người biết đối mặt và chinh phục nghịch cảnh. Các ý cần có: 

• Biết đối mặt và chinh phục nghịch cảnh giúp con người hiểu được những điểm yếu và điểm mạnh của bản thân, từ đó hoàn thiện mình, vươn lên trong cuộc sống, đóng góp cho xã hội;
• Giúp con người có điều kiện để trưởng thành nhanh chóng, vì rèn được thái độ chủ động, bản lĩnh, ý chí vượt qua khó khăn, thử thách; 
• Cao nhất là khẳng định được chính mình, khẳng định cái "tôi" của mình trước cuộc đời; 
• Từ đó nâng giá trị bản thân, được mọi người tin yêu, nể phục.

Chủ đề 7: Sự cần thiết trong việc tự giác chịu trách nhiệm về hành vi của bản thân. Các ý trọng tâm: 

• Đó là biểu hiện của lòng tự trọng; 
• Khiến con người trưởng thành hơn; 
• Giúp xa lánh lối sống dựa dẫm vào người khác; 
• Rất cần thiết để cải thiện mối quan hệ tốt đẹp giữa người và người trong xã hộị.