Lễ hội đầu năm

Tháng Giêng là tháng ăn chơi”, người xưa có câu vậy. Bây giờ thì dù là tháng Giêng, người hiện đại cũng phải làm việc ngay từ sau Tết, chứ không thể có nhiều thời gian dành cho “ăn chơi”. Nhưng ngày xưa, nói “ăn chơi” cũng là nói…chơi thôi, chủ yếu câu nói muốn nhắm tới các lễ hội truyền thống được tổ chức rộn rịp từ Nam chí Bắc trong suốt tháng Giêng - Hai.

Lễ hội mang đậm tình cảm quê hương

Đã có một thời kỳ khá dài, do chiến tranh, do những quan niệm không đúng đắn về tính chất của các lễ hội truyền thống, mà những hoạt động lễ hội trong nước, chủ yếu là ở miền Bắc, bị bỏ ngỏ. Khi thời kỳ ấy đã qua, thì lại như một cuộc “ăn trả bữa” sau ốm, những lễ hội ngày nay được tổ chức tưng bừng, hoành tráng, kéo dài trong cả nước. Người tham gia lễ hội có thể là khách du lịch, là người ở cộng đồng Việt trong nước và ngoài nước, là người có tín ngưỡng hoặc không theo tôn giáo nào nhưng có niềm tin vào những điều thiêng liêng.

	Nếu người đi lễ với cái tâm không lành thì người "bán lễ" cũng hành xử với cái lòng không thẳng

Những hoạt động lễ hội được hưởng ứng nhiệt liệt là những lễ hội gắn với lòng yêu nước, yêu quê hương, yêu những nhân vật lịch sử của đất nước, và yêu kính những thánh thần trong truyền thống vẫn phù hộ cho đất nước, cho nhân dân. Những lễ hội như thế cần được phát huy tối đa, và luôn gắn với tinh thần yêu nước, sự giáo dục lòng yêu nước trong các thế hệ người Việt Nam. Như đại lễ hội Yên Tử, đang diễn ra với hàng chục vạn người tham dự nhằm tưởng nhớ Hoàng đế Trần Nhân Tông-người khai sinh Phật phái Trúc lâm Yên Tử-người đã lãnh đạo quân và dân Việt đánh thắng quân Nguyên xâm lược. Yên Tử bây giờ đã thành một địa điểm du lịch vừa mang tính tâm linh vừa là thắng cảnh độc đáo, nhưng nếu không gắn với hình ảnh vua Trần Nhân Tông, không gắn với lòng yêu nước Việt Nam, thì làm sao lễ hội thu hút được một lượng người tham dự lớn đến như vậy! Những lễ hội khác được hưởng ứng nhiệt liệt cũng đều khởi phát từ một nguồn văn hóa: văn hóa yêu nước.

Thư từ, bài vở xin gửi về: vanhoanghethuat@thanhnien.com.vn

Lễ hội cũng cần "xanh, sạch, đẹp"

Nhưng không phải tất cả những lễ hội đang diễn ra tại Việt Nam đều đạt tới cõi “xanh, sạch, đẹp” như thế. Vì cũng có những lễ hội, khởi nguyên với tinh thần đẹp và nhân ái, nhưng đã bị dung tục hóa, thậm chí thực dụng hóa, ích kỷ hóa vì những tham vọng cá nhân.

Đi cầu nguyện cho quốc thái dân an ở những lễ hội đầu năm là điều tuyệt đẹp, nhưng đi cầu cho cá nhân mình hay người nhà mình năm mới được "xơi lộc” tham nhũng, được kiếm ghế kiếm quyền, được “nịnh trên nạt dưới” thì ai dám bảo những lời cầu nguyện nhiều khi cũng rất chân thành ấy là “xanh, sạch, đẹp”? Nhìn những mâm cỗ tú hụ người ta đội trên đầu vào đảnh lễ, nhiều khi không biết nên vui hay nên buồn. Vì nếu những lời cầu nguyện chân thành là hướng tới những điều tốt đẹp, thì thật là vui. Nhưng ngược lại, nếu những lời cầu nguyện đầy những “mưu đồ” cá nhân ích kỷ thì nên nghĩ thế nào về những mâm lễ cực “hoành tráng” kia? Mà một khi đã có “cầu” ắt có “cung”. Nói như người xưa thì là “cầu gì được nấy”. Nếu người đi lễ với cái tâm không lành, thì người đứng ra “bán lễ” cũng sẽ hành xử với cái lòng không sạch. Và đó sẽ là những cuộc “buôn thần bán thánh” rất đáng quan ngại.  

Nguyễn Thị Liễu (Phú Mỹ, Mỹ Đình, Từ Liêm, HN): Hội rước làng tôi (Phú Mỹ) và làng Kiều Mai (thuộc huyện Từ Liêm, Hà Nội) mỗi năm tổ chức 1 lần. Mùng 7 Tết là bên Kiều Mai (làng em) rước kiệu bà sang làng tôi. Còn mùng 10.2 âm lịch là làng tôi rước kiệu ông sang bên đó. Chẳng quan tâm đến quy mô tổ chức năm chẵn hay năm lẻ, những nghi lễ cúng tế… nhưng năm nào chúng tôi cũng chen chúc trong đoàn rước, đi bộ đến vài cây số đón kiệu bà chỉ để tận mắt chứng kiến cảnh kiệu ông, kiệu bà phăng phăng bay về phía nhau. Tôi nhớ rất rõ, năm nào đám đón làng tôi càng tiến đến gần đám đưa bên kia là đám thanh niên trai tráng khiêng kiệu ông, kiệu bà cũng phải chạy băng băng mới theo nổi tốc độ bay của kiệu. Chỉ cần nhìn hình ảnh hai chiếc kiệu chòng chành, lắc lư quấn cạnh nhau, xô đẩy người khiêng bằng những bước đi nghiêng ngả, tôi cảm giác rõ hơn bao giờ hết những giá trị truyền thống rất thiêng liêng, không dễ dàng gọi tên và giải thích. Káp Khánh Linh (Nhân viên nhà may Hằng, Đống Đa, HN): Quê tôi ở Bắc Ninh, ra Giêng có rất nhiều hội. Hội to như hội Lim, hội đền Bà Chúa Kho, còn hội nhỏ thì làng nào cũng có. Tôi ở làng Quả Cảm (xã Hòa Long, Bắc Ninh), vào hai ngày 9, 10 tháng Giêng là chính hội làng. Tùy từng năm mà hội tổ chức to hay chỉ quy mô vừa vừa với lễ rước kiệu từ đình lên đền. Vào ngày đó làng rất đông, có những người làng, Tết không về kịp nhưng đến ngày hội đều cố gắng về tham dự. Với tôi, hội làng như một dịp lễ lớn để có thể gặp mặt đông đủ người thân, bạn bè của mình. Sau phần tâm linh, người làng chúng tôi đều tập trung ở sân đình, nghe hát quan họ giao duyên. Hội làng tôi tuyệt đối không có những kẻ lợi dụng để bày trò đỏ đen vì các cụ bô lão trong làng cử ra một đội bảo vệ nghiêm ngặt. Vị vậy, hội làng đã giữ được nét riêng vốn có của nó. Nguyễn Bạch Mai (Lê Ngọc Hân, TP. Vũng Tàu): Cách đây độ chục năm, khi còn ở Hà Nội nhóm bạn chúng tôi thường rủ nhau tham gia lễ hội xuân ở hội đền An Dương Vương (Cổ Loa, Đông Anh) hay hội Gióng (Sóc Sơn) khoảng mùng 6 tết.13 -15 Tết lại kéo nhau đi dự hội Lim ở Bắc Ninh nghe liền anh, liền chị hát quan họ giao duyên. Sau này, khi chuyển vào Vũng Tàu sống và lập gia đình thì tôi hay đi dự hội Linh Sơn Thánh Mẫu từ ngày 10 -15 tháng Giêng để cúng lễ cầu mong một năm thuận duyên, vạn sự hanh thông và sức khỏe cho cả nhà. Tôi nghĩ lễ hội là một phần không thể thiếu của mùa xuân, không khí của hễ hội làm cho mùa xuân thêm náo nức, vui tươi và được nhiều người trông đợi. Tuy nhiên, ở một số lễ hội thường có cảnh chen lấn, chèo kéo bán hàng chụp giựt rất mất trật tự, giá cả dịch vụ từ ăn uống, gửi xe đắt đỏ, các “cò” mê tín dị đoan thường “dụ” và “lừa” khách. Những điều này làm cho lễ hội mất đi không khí thiêng liêng, vui tươi vốn có và dần dà nhiều người e ngại đến hội xuân._H.Minh, M.Anh (ghi)

Một số lễ hội ba miền Miền Bắc * Hội Bạch Hạc: Làng Bạch Hạc (tỉnh Phú Thọ) hàng năm mở hai kỳ hội xuân, kỳ đầu từ mùng 3 đến hết mùng 5 tháng Giêng, kỳ sau từ mùng 10 đến 13 tháng 3 (âm lịch). Đáng chú ý nhất là ở đây có cuộc thi thuyền trên sông Lô và tục cướp cầu. * Hội đền Cửa Ông: Ðền Cửa Ông thờ Trần Quốc Tảng, con thứ 3 của Trần Hưng Ðạo cùng nhiều tướng lĩnh nhà Trần có công đánh giặc và trấn ải vùng Ðông Bắc. Hằng năm, hội đền Cửa Ông chính thức mở vào ngày mùng hai tháng Giêng cho đến hết tháng 3 (âm lịch). Lễ hội được tổ chức linh đình, tế lễ và rước kiệu bài vị Trần Quốc Tảng từ đền ra miếu ở xã Trác Chân, tên tục là Vườn Nhãn (theo truyền thuyết là nơi Ðức Ông hóa trôi dạt vào...) và quay trở về đền tượng trưng cho cuộc tuần du của Ðức Ông. * Lễ hội Yên Tử: Hội Yên Tử (Quảng Ninh) (ảnh) bắt đầu từ ngày 9 tháng Giêng và kéo dài hết 3 tháng mùa xuân. Sau phần nghi lễ long trọng của lễ hội tổ chức dưới chân núi Yên Tử là cuộc hành hương của hàng vạn người đến với chùa Đồng ở trên đỉnh núi. Du khách đến hội chùa Yên Tử để được tách mình khỏi thế giới trần tục, thực hiện cuộc hành hương tôn giáo giữa thiên nhiên hùng vĩ. Miền Nam * Lễ hội núi Bà Đen: Hằng năm vào dịp xuân về, từ chiều 30 Tết Nguyên đán đến suốt tháng Giêng, tháng Hai - nhất là ngày rằm tháng Giêng, du khách trong tỉnh, thành phố Hồ Chí Minh và các tỉnh khác ở Nam bộ lại đổ về hành hương, lễ bái và tham quan cảnh núi Bà Đen ở Tây Ninh và viếng đền Linh Sơn Thánh Mẫu (ảnh) ở lưng chừng núi. * Lễ hội Dinh Cô: Hằng năm lễ hội Dinh Cô được ngư dân Long Hải tổ chức rất long trọng theo nghi thức cổ truyền vào 3 ngày từ 10 đến 12 tháng Hai (âm lịch). * Lễ hội chùa Bà Thiên Hậu: Chùa Bà Thiên Hậu là một di tích văn hóa của tỉnh Bình Dương. Lễ hội chùa Bà hằng năm được tổ chức vào 3 ngày từ 13 đến 15 tháng Giêng. Miền Trung * Lễ hội Cầu ngư ở Thái Dương Hạ: Đây là lễ hội của nhân dân làng Thái Dương Hạ, huyện Phú Vang, tỉnh Thừa Thiên-Huế. Lễ hội tổ chức vào ngày 12 tháng Giêng hằng năm, để tưởng nhớ vị Thành Hoàng của làng là Trương Quý Công (biệt danh của Trương Thiều) có công dạy cho dân nghề đánh cá và buôn bán ghe mành. * Hội vật làng Sình: Hằng năm, làng Sình (huyện Phú Vang, tỉnh Thừa Thiên-Huế) mở hội vật vào ngày 10 tháng Giêng với niềm mong ước: dân khỏe, làng yên, mùa màng tươi tốt, hạnh phúc muôn người. Hội vật làng Sình, ngoài yếu tố tâm linh truyền thống, còn là một hoạt động vui, khỏe đầy tinh thần thượng võ, kích thích việc rèn luyện sức khỏe, sự tự tin, mưu trí, nhất là với lớp trai trẻ._N.T (e-cadao.com)

Nhật Thảo