Tang tóc Ba Lan

Ba Lan hôm qua bước vào ngày đầu tiên trong đợt quốc tang kéo dài một tuần để tưởng niệm gần 100 người đã tử nạn trong vụ tai nạn tại khu vực rừng Katyn, thuộc thành phố Smolensk của Nga. Chiếc máy bay Tu-154 do Liên Xô sản xuất, đang tìm cách đáp xuống sân bay ở Smolensk thì bị rơi khi còn cách đường băng chừng 300 - 400 mét trong điều kiện sương mù dày đặc, theo hãng tin Nga RIA-Novosti. Chuyến bay chở đoàn đại biểu cấp cao của Ba Lan sang thăm Nga theo lời mời của Thủ tướng Vladimir Putin để dự lễ tưởng niệm 70 năm vụ thảm sát Katyn.

Cả Ba Lan chìm trong không khí tang thương - Ảnh: Reuters

Ngoại trừ phi hành đoàn và người thân của các nạn nhân trong vụ Katyn, trong số người thiệt mạng còn có nhiều nhân vật chủ chốt trong nhà nước Ba Lan - Tổng thống Lech Aleksander Kaczynski và phu nhân Maria, Thống đốc Ngân hàng Trung ương Slawomir Skrzypek, Tổng tham mưu trưởng quân đội Franciszek Gagor cùng nhiều quan chức cấp cao khác.

Tiếc thương

Từ tối 10.4 đến hôm qua, hàng trăm ngàn người Ba Lan đã đổ xuống đường phố ở trung tâm thủ đô Warsaw, biến nơi đây thành một biển hoa, nến và cờ quốc gia, theo AP. Nhiều người cầu nguyện, nước mắt chảy dài trên má trước Dinh Tổng thống Kaczynski trong niềm tiếc thương khôn tả đối với vị nguyên thủ xấu số. “Trái tim tôi mách bảo phải đến đây”, một phụ nữ nói với AFP khi cùng mẹ và con gái thắp nến tại Quảng trường Pilsudski ở Warsaw.

VN chia buồn sâu sắc với Ba Lan Hôm qua 11.4, Chủ tịch nước Nguyễn Minh Triết đã gửi điện chia buồn tới Chủ tịch Hạ viện Cộng hòa Ba Lan Bronislaw Komorowski. Thay mặt Nhà nước và nhân dân VN, Chủ tịch nước bày tỏ lời chia buồn sâu sắc nhất và tin tưởng rằng lãnh đạo và nhân dân Ba Lan sẽ vượt qua đau thương và sớm ổn định đất nước. Nguyên Phong

Trên khắp cả nước, người dân cầu nguyện và hát thánh ca. Các nhà thờ tổ chức lễ cầu nguyện và mở cửa suốt ngày đêm để đón hàng chục ngàn người dân. Thánh đường Wawel, nơi yên nghỉ của các vua Ba Lan, tại thành phố Krakow cũng đã đổ chuông, theo AP. Tiếng chuông của Wawel thường chỉ vang lên trong những thời điểm rất quan trọng hoặc rất đau buồn. Lần gần đây, thánh đường này đổ chuông là vào năm 2005 để tưởng nhớ Giáo hoàng người Ba Lan, John Paul II. Vào lúc 17 giờ chiều (giờ Việt Nam) hôm qua, toàn thể Ba Lan đã im lặng trong 2 phút để tưởng niệm những người đã khuất.

Tối 10.4, Thủ tướng Ba Lan Donald Tusk và người anh sinh đôi của Tổng thống Kaczynski là lãnh đạo đảng đối lập PiS - Jaroslaw Kaczynski đã bay đến hiện trường vụ tai nạn ở Katyn. Sáng qua, ông Tusk cùng Thủ tướng Putin đã đến đặt hoa tại một bệ tưởng niệm dựng tạm, theo RIA-Novosti. Truyền hình Nga và Ba Lan chiếu cảnh Thủ tướng Tusk quỳ xuống cầu nguyện và khi đứng lên ông nhận được cái ôm chia sẻ của ông Putin. Theo Reuters, ông Tusk đã hủy chuyến công du sang Mỹ để tham dự hội nghị thượng đỉnh về an ninh hạt nhân tại Washington khai mạc vào hôm nay và một chuyến thăm Canada sau đó.

Vụ tai nạn cũng gây sốc cho Nga. Ngay sau thảm kịch, Tổng thống Dmitry Medvedev đã gửi điện chia buồn đồng thời tuyên bố một ngày để tang vào hôm nay. Rất nhiều người dân Nga hôm qua cũng tụ tập trước Đại sứ quán Ba Lan tại Moscow để bày tỏ sự cảm thông. Họ đặt hoa, thắp nến và viết những dòng chia sẻ bằng cả hai thứ tiếng. “Đó là bạn bè của chúng ta và một phần trong cuộc sống của chúng ta”, RIA-Novosti dẫn lời một số thành viên của đoàn nghệ thuật Alexandrov thuộc quân đội Nga. Những tấm lòng từ Moscow khiến người dân Ba Lan rất cảm động và hầu như không ai bày tỏ bất kỳ sự phẫn nộ hay trách cứ đối với Nga. “Việc họ tổ chức một ngày để tang là một hành động rất nhân bản”, cụ bà 70 tuổi Zofia Szymczyk nói với AFP; còn nhiều người cho rằng thảm kịch này có thể giúp hai nước xích lại gần nhau hơn sau bao căng thẳng trong quá khứ.  

Nhiều lãnh đạo trên thế giới cũng đã bày tỏ sự tiếc thương đối với sự mất mát của Ba Lan, đặc biệt đối với Tổng thống Kaczynski và phu nhân. Theo AFP, Tổng thống Ukraine Viktor Yanukovich và các lãnh đạo EU hôm qua cũng tuyên bố hôm nay sẽ là ngày để tang các nạn nhân.

Ráo riết điều tra

Thủ tướng Nga Putin đã được Tổng thống Medvedev chỉ định làm người đứng đầu ban điều tra nguyên nhân vụ tai nạn. “Chúng ta phải làm mọi thứ để tìm ra lý do của bi kịch này trong thời gian ngắn nhất có thể”, ông nói. Hôm qua, Bộ Các tình trạng khẩn cấp Nga chính thức thông báo số nạn nhân trong vụ tai nạn là 96 người thay vì 97 người như thông tin ban đầu. Hãng tin Interfax dẫn lời các quan chức xác nhận một phụ nữ có tên trong danh sách hành khách đã không lên máy bay vào giờ chót. Thi thể của tất cả nạn nhân, gồm 88 hành khách và 8 thành viên phi hành đoàn, đều đã được tìm thấy và đưa về Moscow để khám nghiệm. Riêng thi thể Tổng thống Kaczynski và phu nhân đã được ông Jaroslaw nhận dạng và được đưa thẳng về Warsaw vào tối qua, theo AFP.

Hơn 40 thanh tra của Nga và các đồng nghiệp Ba Lan hôm qua cũng bắt đầu xem xét các mảnh vỡ của máy bay và hai hộp đen được tìm thấy ngay sau vụ tai nạn. Hiện có nhiều giả thuyết về nguyên nhân, chủ yếu xoay quanh sương mù dày đặc lúc đó và lỗi của phi công. Phát biểu trên kênh truyền hình Rossiya-24, Thống đốc Sergei Antufiev của vùng Smolensk nói máy bay đã rơi trúng ngọn cây, đâm xuống đất và vỡ vụn.

Theo tờ Gazeta Wyborcza của Ba Lan thì bộ phận điều khiển không lưu tại Smolensk đã đề nghị phi công chuyển hướng tới Minsk, thủ đô của Belarus gần đó do phi trường địa phương không có đủ thiết bị định hướng cần thiết để tiếp nhận máy bay trong điều kiện sương mù dày. Interfax dẫn lời Phó tham mưu trưởng không quân Nga, Alexander Alyoshin, nói viên phi công lái chiếc Tu-154 đã phớt lờ một số chỉ dẫn của đài không lưu.

Nhiều ý kiến cho rằng chiếc chuyên cơ chở phái đoàn Ba Lan đã quá cũ. Chiếc Tu-154 của Tổng thống Lech Kaczynski có tuổi đời khoảng 20 năm tính đến lúc gặp nạn. Theo BBC, trong vài năm trở lại đây, tại Ba Lan, đã có nhiều lời kêu gọi tổng thống nâng cấp máy bay, nhưng vẫn chưa có hành động nào được thực thi trước khi vụ tai nạn xảy ra. AP dẫn số liệu từ Mạng lưới an toàn hàng không cho hay đã có 66 chiếc Tu-154 bị rơi trên toàn thế giới trong vòng 4 thập niên qua, trong đó có 6 chiếc gặp nạn trong 5 năm qua. Hãng hàng không Aeroflot của Nga đã ngừng sử dụng loại máy bay này. Tuy nhiên, Tổng giám đốc Nhà máy bảo trì Aviakor của Nga là Alexei Gusev nói với kênh Rossiya-24 rằng chiếc máy bay gặp nạn đã được nâng cấp toàn bộ vào tháng 12.2009. Aviakor đã sửa chữa ba động cơ, thiết bị định vị và tân trang lại nội thất máy bay.

Hôm qua, RIA-Novosti dẫn lời các nhà điều tra Nga cũng khẳng định máy bay không gặp bất cứ sự cố kỹ thuật nào khi bị rơi. Các đoạn ghi âm thu được từ hộp đen cũng chứng minh viên phi công đã được cảnh báo không nên hạ cánh ở sân bay Smolensk.

Tương lai của chính trị Ba Lan Chủ tịch Hạ viện Bronislaw Komorowski, hiện đang là Tổng thống tạm quyền của Ba Lan hôm qua tuyên bố sẽ ấn định ngày bầu cử tổng thống mới trong vòng hai tuần tới và bầu cử dự kiến được tổ chức vào cuối tháng 6, theo AFP. Trước khi xảy ra tai nạn, hai anh em Tổng thống Kaczynski lãnh đạo đảng đối lập PiS - có khuynh hướng bảo thủ và dân tộc - là đối thủ lớn nhất của Thủ tướng Donald Tusk trên chính trường. Giới quan sát nói PiS sẽ nhận được nhiều sự cảm thông sau tai nạn này, nhưng còn quá sớm để dự đoán khuynh hướng lựa chọn của cử tri. Reuters dẫn lời một số nhà phân tích nhận định dù rất thương tâm, tai nạn này không gây ra mối đe dọa nghiêm trọng nào cho ổn định chính trị và kinh tế ở Ba Lan.

Trọng Kha