Khu trung tâm Hoàng thành Thăng Long được công nhận Di sản văn hóa thế giới

Vào hồi 20 giờ 30 (theo giờ Brazil) ngày 31.7.2010 tức 6 giờ 30 (theo giờ Việt Nam) ngày 1.8.2010, kỳ họp lần thứ 34 của Ủy ban Di sản thế giới (WHC) họp tại Brasilia, thủ đô Brazil đã biểu quyết thông qua nghị quyết công nhận Khu trung tâm Hoàng thành Thăng Long - Hà Nội là Di sản văn hóa thế giới.

WHC đã công nhận Khu trung tâm Hoàng thành Thăng Long là Di sản văn hóa thế giới dựa trên 3 tiêu chí.

Khu di tích trung tâm Hoàng thành Thăng Long - Ảnh: Lưu Quang Phổ

Thứ nhất, những di tích trên mặt đất và khai quật được trong lòng đất tại Khu trung tâm Hoàng thành Thăng Long - Hà Nội là minh chứng đặc sắc về quá trình giao lưu văn hóa lâu dài, là nơi tiếp nhận nhiều ảnh hưởng văn hóa từ bên ngoài, nhiều học thuyết, tư tưởng có giá trị toàn cầu của văn minh nhân loại, đặc biệt Phật giáo, Nho giáo, thuyết phong thủy, mô hình vương thành phương Đông, mô hình kiến trúc quân sự phương Tây (thành Vauban), đến từ Trung Hoa, Champa, Pháp, để tạo dựng nên những nét độc đáo, sáng tạo của một trung tâm chính trị, kinh tế, văn hóa của một quốc gia vùng châu thổ sông Hồng. Kết quả giao thoa, tiếp biến văn hóa đó được biểu đạt trong tạo dựng cảnh quan, quy hoạch các khu cung điện, trong nghệ thuật kiến trúc và nghệ thuật trang trí cung đình với diễn biến văn hóa đa dạng qua các thời kỳ lịch sử.

Những di vật tìm thấy từ Hoàng thành Thăng Long

Thứ hai, Khu trung tâm Hoàng thành Thăng Long - Hà Nội là minh chứng duy nhất về truyền thống văn hóa lâu đời của người Việt ở châu thổ sông Hồng trong suốt lịch sử liên tục 13 thế kỷ và vẫn được tiếp nối cho đến ngày nay. Những tầng văn hóa khảo cổ, di tích kiến trúc và nghệ thuật của di sản phản ánh một chuỗi lịch sử nối tiếp nhau liên tục của các vương triều cai trị đất nước Việt Nam trên các mặt tư tưởng, chính trị, hành chính, luật pháp, kinh tế và văn hóa trong gần một ngàn năm. Trên thế giới rất hiếm tìm thấy một di sản thể hiện được tính liên tục dài lâu như vậy của sự phát triển chính trị, văn hóa như tại Khu trung tâm Hoàng thành Thăng Long - Hà Nội.

Trong số 32 đề cử được UNESCO xem xét trong kỳ họp lần này, có 6 di sản thiên nhiên, 24 di sản văn hóa và 2 di sản hỗn hợp (cả thiên nhiên và văn hóa). Ngoài ra, có 9 đề cử mở rộng những địa điểm đã được đưa vào danh sách trước đây. Danh sách di sản thế giới hiện có 890 di sản, trong đó có 689 di sản văn hóa, 176 di sản thiên nhiên và 25 di sản hỗn hợp.

Thứ ba, Khu trung tâm Hoàng thành Thăng Long - Hà Nội minh chứng rõ nét về một di sản có liên hệ trực tiếp với nhiều sự kiện trọng đại của lịch sử của một quốc gia dân tộc vùng Đông Nam Á trong mối quan hệ khu vực và thế giới; là bằng chứng thuyết phục về sức sống và khả năng phục hưng của một quốc gia sau hơn mười thế kỷ bị nước ngoài đô hộ. Di sản còn ghi đậm dấu ấn thắng lợi của một nước thuộc địa trong cuộc đấu tranh chống chủ nghĩa thực dân, giành độc lập dân tộc, có ảnh hưởng rộng lớn trong phong trào giải phóng dân tộc trên thế giới.

Khu di tích trung tâm Hoàng thành Thăng Long - Hà Nội có diện tích 18.395m², bao gồm khu di tích Thành cổ Hà Nội và di tích khảo cổ học 18 Hoàng Diệu.

Từ năm 2006, được sự chỉ đạo của Chính phủ, đặc biệt là sự tham gia của các nhà khoa học trong nước và quốc tế, khu trung tâm Hoàng thành Thăng Long đã được bảo vệ, xếp hạng di tích quốc gia đặc biệt và xây dựng hồ sơ đề nghị UNESCO công nhận là Di sản văn hóa thế giới. Hồ sơ được đăng ký từ tháng 9.2008 và chính thức đệ trình UNESCO từ tháng 1.2009, được UNESCO tiến hành các quy trình thẩm định chặt chẽ thông qua cơ quan tư vấn IOCMOS. 

TS Tống Trung Tín, Viện trưởng Viện Khảo cổ học VN: Việc bảo tồn các di tích, di vật văn hóa, lịch sử ở Hoàng thành Thăng Long là một công việc quan trọng lâu dài và phức tạp, đòi hỏi sự quan tâm đầu tư rất lớn của các cấp. Hiện nay, khu vực này mới chỉ được bảo tồn cấp thiết để phục vụ nghiên cứu và bảo vệ nguyên trạng và đang còn chờ các kế hoạch bảo tồn lâu dài sau khi được công nhận là Di sản văn hóa thế giới. TS Nguyễn Lân Cường, Phó tổng thư ký Hội Khảo cổ học VN: Cái đáng lo nhất hiện nay chính là việc bảo vệ, bảo tồn các di vật, di tích lịch sử văn hóa đã phát hiện qua việc khai quật. Hiện khu di tích đã có mái che, nhưng khi mưa lớn, nước vẫn tràn vào. Hằng ngày, những cán bộ bảo tồn đang phải dùng bao tải thấm nước phủ lên các cọc gỗ, cột gỗ cổ và một số di vật ở đây để giữ độ ẩm cho gỗ khỏi bị mục, để chống chọi với thời tiết mưa nắng nhiệt đới thất thường và khi mưa lớn thì phải dùng máy bơm để bơm nước ra ngoài khu di tích. Vấn đề bảo quản lâu dài khu hoàng thành này là việc rất nan giải khi chúng ta phải khắc phục được điều kiện khí hậu nhiệt đới nóng ẩm rất khắc nghiệt có thể làm mốc rêu, mối mọt, hủy hoại đối với các di vật, di tích văn hóa đã phát lộ. Nhưng bằng mọi giá, chúng ta phải bảo tồn, bảo vệ khu di tích này cho con cháu mai sau. Trước mắt, có ý kiến cho rằng, chúng ta nên giữ lại một phần di tích quan trọng cho con cháu xem, còn phần nào chưa có tiền bảo quản, bảo tồn thì tạm thời lấp cát lên trên rồi trồng hoa, đợi con cháu sau này có điều kiện sẽ tiếp tục công tác bảo tồn các di tích, di vật còn lại. Theo tôi, đây là ý kiến rất hay và thiết thực. Sắp tới, chúng ta cũng nên đề nghị các bạn bè quốc tế giúp đỡ kinh phí, kinh nghiệm cho việc bảo tồn Khu Hoàng thành Thăng Long. Và điều quan trọng, chúng ta phải huy động các nguồn xã hội hóa cho công tác bảo tồn, bảo vệ Khu di tích trung tâm Hoàng thành Thăng Long.

Nguyễn Việt Chiến