Kiểu gian lận giết chết nghề muối

Muối sản xuất biến thành muối ăn

Theo Cục Điều tra chống buôn lậu (Tổng cục Hải quan), lợi dụng cơ chế ưu đãi thuế nhập khẩu muối phục vụ sản xuất hóa chất, Công ty TNHH một thành viên Hóa chất cơ bản Miền Nam đã “phù phép” để được nhập muối về với thuế ưu đãi và bán tới 23.000 tấn muối ra thị trường để làm muối ăn. Ông Nguyễn Văn Ổn - Cục Điều tra chống buôn lậu - cho biết: “Công ty này dùng khoảng gần 200.000 tấn để sản xuất xút theo đúng nội dung giấy phép Bộ Công thương cấp, còn lại trên 20.000 tấn công ty đã đưa về xưởng thực nghiệm để sản xuất muối ăn. Kết quả điều tra cho thấy, giá trị hàng nhập khẩu sai mục đích của công ty này khoảng gần 20 tỉ đồng, với số thuế ẩn lậu gần 7 tỉ đồng".

Tồn kho 216.021 tấn muối Trong những năm qua, lượng muối tồn kho ở nước ta luôn cao. Đỉnh điểm trong năm nay, giá muối rớt thê thảm và vẫn còn hàng trăm ngàn tấn tồn đọng. Theo thống kê của Bộ NN-PTNT, tính đến ngày 20.9, sản lượng muối cả nước đạt 755.402 tấn. Lượng muối tồn trong diêm dân và một số doanh nghiệp sản xuất đến cuối tháng 9 là 216.021 tấn. Tiêu thụ ế ẩm nên giá muối rất thấp, cụ thể muối miền Bắc từ 900-1.200 đồng/kg, muối vùng Nam Trung Bộ giá từ 500-700 đồng/kg, muối vùng đồng bằng sông Cửu Long từ 700-1.000 đồng/kg. Trong khi đó, diêm dân phải bán được muối từ 1.200 đồng/kg mới có lãi.

Sự việc trên đã thổi bùng ức chế của những người làm ra hạt muối trong nước. Lâu nay, người dân thường bức xúc vì muối trong nước không thiếu nhưng vẫn cấp phép nhập khẩu. Đỉnh điểm là năm nay, lượng muối tồn kho tăng cao, giá muối rớt thê thảm, vậy mà các doanh nghiệp sản xuất hóa chất khác luôn kêu ca thiếu muối công nghiệp phục vụ sản xuất xút. Nhưng giờ mọi việc đã rõ ràng. Đó là do một số doanh nghiệp lợi dụng hạn ngạch được cấp để nhập muối về bán ra thị trường. Muối nhập khẩu theo hạn ngạch chỉ chịu thuế nhập khẩu 15%, trong khi nhập không theo hạn ngạch phải chịu thuế 50-60%. Công ty Hóa chất cơ bản Miền Nam 5 năm qua được Bộ Công thương cấp 7 giấy phép cho nhập trên 240.000 tấn muối theo hạn ngạch để sản xuất xút. Thế nhưng, theo kết quả điều tra của Tổng cục Hải quan, 10% tổng số muối do doanh nghiệp này nhập về đã được chuyển sang sản xuất muối ăn không đúng với giấy phép.

Sau khi nhận được thông tin trên, PV Thanh Niên đã trực tiếp đến trụ sở Tổng công ty TNHH Hóa chất cơ bản Miền Nam tại TP.HCM để tìm lời giải trình, tuy nhiên đại diện công ty đã hẹn tuần sau sẽ trả lời với lý do lãnh đạo đi vắng. Chúng tôi yêu cầu cung cấp số di động của lãnh đạo công ty để trao đổi ngắn qua điện thoại cũng không được đáp ứng.

Trách nhiệm của cơ quan quản lý

Vấn đề nhập khẩu muối theo hạn ngạch đã gây nhiều tranh cãi giữa các doanh nghiệp sản xuất hóa chất và các nhà sản xuất muối trong nước từ nhiều năm nay và còn phát sinh một số bất đồng giữa Bộ Công thương và Bộ NN-PTNT. Tháng trước, Bộ Công thương đã phải gửi công văn cho các cơ quan thông tấn báo chí để phân trần. Theo đó, Bộ Công thương phân giao hạn ngạch 50.000 tấn muối đợt 2 cho đúng các đối tượng là doanh nghiệp trực tiếp sử dụng muối cho sản xuất hóa chất, không được phép trao đổi kinh doanh thương mại và sử dụng cho mục đích khác, do đó không gây ảnh hưởng đến giá muối trong nước. Cục Chế biến, Thương mại nông, lâm, thủy sản và nghề muối (Bộ NN-PTNT) cũng giải thích: “Vừa qua, chúng tôi đi kiểm tra các nhà máy sản xuất muối công nghiệp ở trong nước và nhận thấy các nhà máy hiện chưa đáp ứng được sản phẩm muối công nghiệp, nên chúng ta mới phải nhập khẩu”. Tuy nhiên, sau khi phát hiện trường hợp lợi dụng hạn ngạch được cấp để nhập muối về, sau đó phân phối ra thị trường như đã nêu, đã đến lúc phải xem lại trách nhiệm của các cơ quan quản lý. Bộ Công thương khẳng định “phân giao hạn ngạch trên nguyên tắc đúng đối tượng” nhưng lại không kiểm soát được việc doanh nghiệp gian lận. Bộ NN-PTNT quản lý khâu sản xuất, chế biến nhưng không phát hiện ra nguyên nhân khiến muối dư thừa, ế ẩm mà vẫn đồng tình cho nhập khẩu muối.

Diêm dân khốn đốn vì cách làm ăn của một số doanh nghiệp - Ảnh: Đào Ngọc Thạch

Ông Nguyễn Văn Cẩn, Phó tổng cục trưởng Tổng cục Hải quan, cho biết: “Chúng ta đưa ra hạn ngạch nhưng lâu nay không quản lý được. Từ vụ việc này chúng tôi sẽ tiếp tục mở rộng điều tra đối với các doanh nghiệp khác”. Nhiều ý kiến cho rằng nên đánh thuế muối đồng loạt 50% để tránh tình trạng một số doanh nghiệp được hưởng thuế suất theo hạn ngạch 15% rồi bán kiếm lời như trường hợp trên.

Không quản lý được khâu hậu nhập Trao đổi với Thanh Niên, ông Phùng Hà - Cục trưởng Cục Hóa chất, Bộ Công thương - cho biết ngày 20.10, Bộ đã có công văn yêu cầu Tổng công ty TNHH Hóa chất cơ bản Miền Nam giải trình trong ngày 21.10. “Tôi chỉ mới biết thông tin doanh nghiệp này nhập khẩu muối với thuế ưu đãi bán ra thị trường làm muối ăn qua các phương tiện thông tin đại chúng. Bên đó (doanh nghiệp này) vẫn lẫn lộn giữa muối công nghiệp, muối sản xuất. Nếu đúng vi phạm, DN sẽ phải chịu những biện pháp xử lý theo chế tài”, ông Hà nói. Ông Hà cũng cho biết Bộ Công thương vẫn chưa chính thức phân giao 50.000 tấn muối của hạn ngạch đợt 2. Ông Hà từ chối trả lời về trách nhiệm quản lý của Bộ Công thương đối với việc tiêu thụ của các DN được cấp hạn ngạch nhập đã lách luật kiếm lời. Một quan chức của bộ Công thương thì nói rằng bộ chỉ cấp hạn ngạch, trên văn bản cấp hạn ngạch yêu cầu DN chỉ sử dụng muối nhập cho mục đích công nghiệp, không bán muối công nghiệp ra thị trường như muối ăn, hoặc sử dụng cho mục đích khác. Còn trên thực tế, bộ không quản lý khâu hậu nhập. Cũng theo quan chức này, Tổng công ty TNHH Hóa chất cơ bản Miền Nam có một dây chuyền sản xuất muối ăn. Với các DN được cấp hạn ngạch nhập muối công nghiệp nhưng lại có dây chuyền sản xuất muối ăn, rất khó kiểm soát việc DN nhập về sử dụng với mục đích gì. Mai Hà

Quang Thuần