Những nghiên cứu mới nhất của các nhà nghệ thuật học Nga cho thấy nghệ thuật ballet có từ thời kỳ đồ đá.
>> Kỳ 5: Kho vàng của người Maya
Ballet được coi là nghệ thuật múa cao cấp, đòi hỏi người diễn viên không chỉ kiên trì khổ luyện về thể lực, sự khéo léo, độ tinh tế, mà còn cả nhiều kiến thức khác.
Có thể đối với không ít người, đặc biệt là người Việt chúng ta, ballet là nghệ thuật buồn chán, khó hiểu, nhưng với châu u, đây là bộ môn có sức hút lớn đối với công chúng.
Chẳng hạn, tại Nhà hát Lớn ở Moscow, Nga, có thời muốn xem một vở ballet phải đặt vé trước 2 tháng. Hay tại Liên Xô trước đây, một trong những tiêu chí để thành phố nào đó được công nhận là thành phố văn hóa là buộc phải có nhà hát opera và ballet. Nói thế để thấy vai trò quan trọng của ballet trong đời sống xã hội như thế nào.
Từ những hình họa ở các hang động
Theo một số nguồn sử liệu, ballet hình thành và phát triển vào khoảng thế kỷ thứ 15 ở Pháp, sau đó được phổ biến qua Anh, Ý, Nga rồi phát triển trên toàn cầu. Mới đầu nó là dạng vũ kịch nhưng sau đó phát triển thành dạng múa tổng hợp với ngôn ngữ hình thể rất riêng biệt. Ở mỗi quốc gia, nghệ thuật múa này lại có những biến thể mà các nhà nghệ thuật học gọi là ballet cổ điển, ballet tân cổ điển, ballet đương đại.
Về nguồn gốc, lâu nay các nhà nghiên cứu đều công nhận ballet mới có mấy trăm năm lịch sử hình thành và phát triển. Tuy thế, mới đây, một số nhà khảo cổ và biên đạo múa của Nga lại đưa ra hướng nhận định khác: Các động tác cơ bản của nghệ thuật múa ballet được những người sống trong hang động thời kỳ đồ đá sáng tạo nên và đã vẽ lại các động tác này trên nhiều vách đá ở trên thế giới.
Những người thời kỳ đồ đá, sử dụng các đồ vật thô sơ lại biết đến múa - loại hình được cho là cao cấp liệu có gì mâu thuẫn? Không có gì là mâu thuẫn, bởi múa là nhu cầu tự thân của con người từ thuở khai thiên lập địa, là phương cách đơn giản để biểu hiện niềm vui, nỗi buồn, chiến thắng và cả thất bại.
|
|
Càng về sau, múa được gắn cho các nghi lễ có liên quan với thần thánh, hay đơn giản hơn với tập tục đi săn. Ngoài ra, múa còn mang chức năng nhận biết “mình” và “người lạ”. Bởi mỗi bộ tộc đều có phong cách múa riêng. Theo thời gian, các động tác múa ngày một phức tạp hơn và kết quả là các vũ điệu của dân tộc ra đời.
Nghiên cứu các hình họa mô tả các động tác múa trên các vách hang động, nhà nghệ thuật học - ông Valery Romm, thành viên Viện Hàn lâm Khoa học Xla-vơ (Nga), khẳng định một số hình họa mô tả các động tác mà ngày nay chúng ta gọi là ballet cổ điển. Đó là các động tác có quy chuẩn hết sức nghiêm ngặt
Phân tích khá nhiều hình họa, Valery Romm đi đến kết luận: Tổ tiên của loài người thời xa xưa không chỉ thuần thục với nghệ thuật múa cao cấp (ballet) mà còn tìm cách lưu giữ các kiến thức về bộ môn này. Theo Romm, các hình họa tại hang động La Madeleine, Pháp, có cách nay 18 nghìn năm, mô tả những động tác cơ bản đầu tiên của ballet. Đấy là nhóm 5 người quây lại, nhìn vào nhau, hai tay giơ lên song song (ảnh). Tuy đơn giản, nhưng đây là điều bắt buộc phải có khi bắt đầu học ballet. Tại hang động Teyjat, Pháp, còn có hình vẽ mô tả những người đang nhảy múa, xoay vòng trên các đầu ngón chân của mình. Đáng chú ý là trên vách đá có 3 nhân vật không chỉ thực hiện các động tác phức tạp mà còn có ý định mô tả chi tiết các động tác này: 2 người vẫn giữ vững chân trụ, còn một người thì “bay” lên không trung. “Nhiều khả năng là cả 3 nhân vật này đều đi giày chuyên dụng và trình độ múa các động tác phức tạp của họ còn cao hơn cả diễn viên ballet ngày nay”, Valery Romm nói.
Cũng cần nói thêm, hình vẽ tại các hang động thời kỳ đồ đá không phải là do các họa sĩ nghiệp dư tạo nên mà chúng là những tác phẩm nghệ thuật đích thực. Nghiên cứu, phân tích các động tác múa từ thời cổ này, các nhà nghệ thuật học cho rằng để có những động tác như thế, diễn viên ngày nay cần phải học từ 5 đến 8 năm, tùy vào cơ sở đào tạo.
Điệu múa của người ngoài hành tinh
Liên quan đến vấn đề này cần phải đặt câu hỏi: Ai là người sáng tạo (hoặc dạy) người cổ xưa các điệu múa của ballet? Bởi cho đến nay, chúng ta chỉ biết ballet hình thành vào thế kỷ 15 và dần được hoàn thiện. Lục tìm các sử sách xưa, không thấy có thông tin nào, thậm chí một từ ngữ nào về nghệ thuật múa ballet. Vậy thì tại sao lại có những hình vẽ có ở nhiều hang động mô tả các động tác của ballet, từ đơn giản đến phức tạp? Giải mã các bí ẩn lịch sử này đang là thách thức của các nhà nghiên cứu nghệ thuật múa nói riêng và các nhà khảo cổ, lịch sử... nói chung.
Không có bất kỳ dữ liệu nào để làm “chìa khóa” mở cánh cửa bí mật của thời kỳ đồ đá, Valery Romm đưa ra một giả thiết táo bạo: Các điệu múa trên các hình họa cổ có nguồn gốc bên ngoài trái đất và được lưu lại như một tín hiệu nhắc nhớ con người là họ (ngoài hành tinh) đã có một nghệ thuật múa như thế. Nhưng để chứng minh cho giả thiết này là điều không tưởng. Hay đơn giản hơn, đây chỉ là những động tác của điệu múa nghi lễ của dân tộc nào đó được gắn liền với một sự kiện mang ý nghĩa nào đó? Còn nếu tin theo giả thiết của Valery Romm, thì ballet cổ điển là điệu múa của người ngoài hành tinh, còn các diễn viên múa không phải là người thuộc trái đất.
Hoàng Hoài Sơn
Bình luận (0)