Về lăng Bà - chợ Được xem rước cộ

Đây là một lễ hội dân gian đã có từ hơn 1 thế kỷ nay, quy tụ hàng ngàn người dân đến cầu lộc cho một năm mới an khang, tài lộc. Lễ hội rước cộ Bà là một hình thức nghệ thuật thông qua các trò diễn xướng dân gian mang tính cộng đồng, chứa nhiều giá trị tâm linh, văn hoá, nghệ thuật, điêu khắc, tạo hình, sân khấu, luật tục, lễ nghi. “Cộ” có nghĩa là “Kiệu”, các nghệ nhân trang trí một bàn cộ để khiêng đi trong buổi lễ. Rước cộ Bà là dùng kiệu để nghinh Bà, nghinh sắc phong của Bà đi quanh chợ và khu vực lân cận.

Nhân dân các nơi về viếng lễ Bà - Ảnh: T.Đ.T

Theo tài liệu bằng chữ Hán “Thần Nữ Linh Ứng Truyện” còn giữ tại lăng, đây là một truyền thuyết một nữ thần thuần Việt. Bà có tên là Nguyễn Thị Của sinh ngày 11 tháng giêng 1799 tại châu Phiếm Ái, tổng Mỹ Hoà, huyện Diên Phước, phủ Điện Bàn, nay thuộc xã Đại Cường, H.Đại Lộc (Quảng Nam) và mất ngày 25.2 âm lịch năm 1817. Bà là con nhà giàu có, sinh nơi khuê các nhưng ngày sinh Bà lại có “bụi hồng mù mịt, mây trắng bồng bềnh”. Càng lớn lên Bà lại có giọng nói sang sảng, người đẫy đà, trắng trẻo như tuyết, bước đi khác thường, lúc chết Bà rất linh thiêng và linh hiển, biến hoá thần thông để trị tội bọn quan tham, giúp kẻ thế cô, người gặp tai họa. Bà mất năm 18 tuổi và một lần đã hiển linh tại làng Phước Ấm (nay là khu vực chợ Được, xã Bình Triều, H.Thăng Bình) và tụ tập dân lành, xây dựng nơi đây thành chợ để mua bán, phát triển. Bà hoá thành một thiếu nữ xinh đẹp làm nghề bán nước, đổi trầu; dần dần chợ Được trở thành nơi mua bán sầm uất của cả một vùng bên sông Trường Giang.

Nhiều nhà nghiên cứu văn hóa dân gian địa phương còn gọi chợ Được có nghĩa là “Đắc thị”. Ngoài là một vị thần hiển linh, người dân vùng Đông Thăng Bình từ xưa đã coi Bà là vị sáng lập ra chợ Được, hay còn gọi là chợ Bà - một trong ba chợ lớn nhất ở xứ Quảng từ xưa… và lấy ngày 11 tháng giêng âm lịch (ngày sinh của Bà - có người lại cho là ngày nhận sắc phong đầu tiên) làm ngày Lệ Bà để tưởng nhớ công đức.

Lễ hội cộ ngoài bàn kiệu chính là sắc phong và ngai của Bà, các nghệ nhân còn dựng lên các tích tuồng truyền thống. Nội dung các cộ thay đổi hàng năm nên đã tạo ra sự sinh động, thu hút hàng ngàn người dân quanh vùng và các tỉnh Bình Định, Nha Trang và TP.HCM cũng góp tiền thuê xe về dự...

TRƯƠNG ĐIỆN THẮNG