Những tấm lưới “đặc biệt”
Anh Nguyễn Tấn Nên (ở xã Hòa An, huyện Phú Hòa, tỉnh Phú Yên) giới thiệu sơ qua những dụng cụ cần thiết để chuẩn bị cho chuyến đánh bắt, như vợt, đèn pin, thùng xốp đựng đá lạnh dùng để ướp cá, chiếc xuồng nhỏ, lưới… Mỗi chuyến đi, họ thường đem theo từ 3 đến 5 tấm lưới, nhưng cũng tùy mùa cá mà mang theo lưới nhỏ hoặc lưới lớn. Trước đây, người làm nghề này thường mua lưới được làm sẵn bán ở chợ Tuy Hòa, sử dụng đến khi nào rách thì bỏ. Bây giờ, theo anh Nên, những tấm lưới chợ không còn phù hợp nữa phần thì giá bán đắt, phần vì chúng được làm rất sơ sài, mắt lưới không chắc chắn nên cá thường bị sổng ra ngoài.
“Chúng tôi tự mua lưới, chì, xốp (để làm phao) về cặp lưới (làm hoàn chỉnh một tấm lưới từ những bộ phận rời của tấm lưới), để giảm bớt giá thành và tấm lưới chắc chắn hơn. Hiện nay những người đánh cá trên sông họ dùng lưới ba màng chứ không ai sử dụng lưới một màng nữa. Do đó mỗi thợ lưới có một bí quyết riêng trong khâu cặp lưới. Thông thường lưới ba màng đánh bắt được nhiều loại cá, cỡ cá lớn nhỏ khác nhau, nhưng họ lại muốn làm ra một tấm lưới ba màng chuyên bắt hiệu quả một loại cá. Chẳng hạn như lưới cá bống, lưới cá đối, lưới cá úc…”, anh Nên cho hay.
Cũng theo anh Nên, để làm được tấm lưới hai thì phải mua hai loại lưới: loại 4 phân (nắm hai mắt lưới của một lỗ lưới căng ra thì nó có chiều dài là 4 phân) và loại 16 phân. Viền lưới được làm từ những sợi cước lớn, ở trên viền phao 2 sợi, dưới viền chì cũng 2 sợi nhưng nhỏ hơn một chút. Màng giữa là loại lưới 4 phân, còn hai màng hai bên là lưới 16 phân.
Cứ cách 3 tấc thì viền trên gắn 1 phao, còn viền dưới cặp 5 viên chì (theo anh Nên thì “bí quyết” là nằm ở công đoạn này). Đồng thời, để bắt được cá và không để cá làm thủng lưới thì màng lưới ở giữa phải dùn hơn, nghĩa là màng lưới giữa dài hơn khoảng 1 tấc so với hai màng bên. Khi hoàn thành, tấm lưới có chiều dài khoảng 300 m và giậu (chiều cao) 6 tấc, làm hết khoảng 2 kg chì và khoảng 300 phao cộng với lưới. Giá thành một tấm lưới chừng 450.000 đồng (chưa tính công).
Bắt cá trong đêm
Sau khi chuẩn bị những dụng cụ cần thiết cho chuyến đi, chúng tôi “tay xách nách mang” ra sông bắt đầu cho chuyến tập sự “săn” cá đối. Thường thường những người đánh lưới chỉ đánh bắt vào ban đêm mới hiệu quả vì ban đêm cá mới chạy (cá đi kiếm ăn) nhiều hơn.
Chúng tôi ra đến bờ sông thì mặt trời cũng vừa lặn, màn đêm bắt đầu buông xuống, gió thổi nhè nhẹ. Cánh thợ lưới bắt đầu tụ tập lại, nhóm lửa đun nước pha trà, cà phê uống để vượt qua cơn buồn ngủ.
Anh Nguyễn Tấn Toàn lôi trong giỏ đựng cơm ra một bịch ni-lông đựng khoảng nửa lít rượu trắng, anh em ngồi nhâm nhi bàn chuyện lưới, chuyện cá…
Hết bịch ni-lông rượu mà chẳng thấy ai động đậy đến việc thả lưới. Sốt ruột, chúng tôi hỏi thì họ trấn an: “Làm nghề lưới thì không phải vội, mà phải kiên nhẫn, lúc rảnh thì chơi suốt, đến khi làm thì không kịp trở tay. Anh có mệt thì nằm ngửa ra bãi cát ngủ một giấc, chờ con nước lên rồi đi…”.
Thì ra, đánh cá đâu chỉ phụ thuộc vào lưới mà còn phụ thuộc vào con nước nữa. Khi nước ròng (nước thủy triều hạ xuống), con cá hầu như nằm một chỗ đợi, đến lúc nước thủy triều lên cá mới đi kiếm ăn và rất háo nước, lúc này giăng lưới là thích hợp nhất.
|
|
Chuyến đi này chúng tôi mang theo 3 tấm lưới hai, 1 tấm lưới ba và 1 tấm lưới tám. Vì mùa này là mùa cá đối nên chủ yếu đem theo lưới hai, còn lưới ba và lưới tám để phòng ngừa khi có cá lớn. Anh Nên giải thích: “Lưới hai đánh bắt được rất nhiều loài cá như cá đối, cá úc, cá rô phi… miễn sao cá cùng một cỡ lưới thì lưới hai bắt được hết, nhưng những tấm lưới hai này chủ yếu bắt cá đối”.
Thấy tôi đang phân vân và có nhiều thắc mắc, anh Nên giải thích thêm: “Đây chỉ là một kinh nghiệm trong nghề. Cách đây mấy năm, cũng mùa cá này, trong lúc anh em trúng đậm cá đối, thì tôi chỉ bắt được vài con. Nghiên cứu kỹ thì mới biết, con cá đối là loài cá ăn nổi gần mặt nước. Về nhà tháo bớt chì, gắn thêm phao, hôm sau đem lưới ra thả, cá đóng lưới rất dày… Và cũng từ đó tôi có thêm một kinh nghiệm để làm ra những tấm lưới chuyên bắt cá đối”.
Cá đối cũng giống như cá tràu, có sức búng rất mạnh, nên khi mắc lưới nếu lưới căng, cá có thể làm thủng lưới sổng ra ngoài. Do đó, khi thả lưới, người thợ lưới thả theo dạng hình sin để tạo độ dùn cho cả tấm lưới. Hơn nữa, lưới cá đối được thả ở lưng chừng nước nên lưới tương đối nhẹ. Khi cá đụng lưới thì sẽ mang lưới chạy một đoạn, cá lọt qua màng lưới đầu tiên và bị màng lưới ở giữa chặn lại. Tiếp tục, cá kéo màng lưới giữa đâm qua màng lưới còn lại thì màng lưới giữa tạo thành kiểu cái vợt, còn màng lưới thứ ba sẽ tạo thành mối gút, nên con cá bị gói lại…
Thả lưới xong, dùng sào đập mạnh xuống mặt nước ở xung quanh tấm lưới để cho cá chạy. Chúng tôi bơi xuồng vào bờ, ngồi nghỉ hút thuốc. Anh Nên cho biết: “Đánh lưới thì phải biết đặc tính của mỗi loài cá, chứ không thì đánh bắt không hiệu quả. Chẳng hạn, muốn bắt cá đối thì khi thả lưới xong phải dùng sào hoặc dầm đập mạnh xuống mặt nước để cá chạy, còn đối với cá rô phi mà dùng sào đập nước kiểu này thì không bắt được con nào. Vì cá rô phi khi nghe tiếng động thì không chạy mà nó lập tức lặn xuống đáy bùn chỉ ló cái đầu lên thôi”.
Đến nửa khuya, chúng tôi vẫn tiếp tục đi thăm lưới. Vì nước chảy nên làm lưới căng ra, do đó phải kéo cho tấm lưới dùn lại và con nào đóng lưới thì gỡ. Khi nào thấy cá hết đóng lưới thì thâu lưới đến đoạn sông khác thả. Cứ như thế đến khi nước thủy triều rút xuống và cũng gần sáng, chuyến đánh bắt của chúng tôi mới kết thúc. Chuyến “săn” này, nhóm anh Nên rất thành công vì mỗi người bắt được hàng chục ký cá đối.
Khoái khẩu cá đối
Thịt cá đối thơm mềm, béo ngọt (không ngấy) nên rất dễ chế biến những món khoái khẩu. Tuy theo từng sở thích, cách thưởng thức mà mỗi người chọn riêng cho mình một món cá đối.
Với tôi, mỗi khi về quê là nhờ mẹ chế biến món cháo cá đối. Nguyên liệu nấu với vài trái cà dĩa, một ít nấm rơm, hành ngò, tiêu… là có nồi chào thơm phức. Các món khác, cá đối nấu ngọt nêm lá gừng, cá đối kho dưa cải, cá đối hấp cách thủy…
Giới nhậu vẫn ưa chuộng món cá đối chiên xù và nướng. Hai món này hiện là đặc sản của một số nhà hàng, quán nhậu. Cá để nguyên vảy đem nướng, vì da của cá đối có một lớp mỡ nên khi nướng có mùi thơm phức. Nhưng phải là cá tươi roi rói, nướng xong giầm nước mắm ngò, phải là ngò quê mới thơm, mới ngon, miếng thịt đủ độ dai cần thiết.
Chuyện ngon của cá đối thì cổ nhân cũng đã có câu: “Bán ruộng đầu cầu, ăn đầu cá đối”. Ruộng đầu cầu được hiểu là ruộng tốt, phải chăng muốn so sánh hai cái giá trị ấy với nhau, chứ không phải đầu cá đối mắc đến độ phải bán ruộng đầu cầu.
Người ăn sành điệu rất mê đầu cá đối vì nó rất mềm và ngọt. Hiện nay ở các quán nhậu, món cá đối nướng mắm ngò rất được ưa chuộng, do vậy mà giá của nó không đến mức phải “bán ruộng đầu cầu” nhưng cũng khá đắt.
| Ông Nguyễn Chí Đức, ở thôn Vĩnh Phú, xã Hòa An, huyện Phú Hòa, (tỉnh Phú Yên), năm nay 61 tuổi, có thâm niên trong nghề lưới gần 40 năm, kể lại: “Thường thì trong ba ngày tết, người thợ lưới chọn một ngày để ra sông giăng lưới. Hầu hết những người đánh cá trên sông Ba đều coi trọng mẻ lưới đầu năm. Mẻ lưới này nếu trúng thì coi như trong năm người đánh cá ở đoạn sông này gặp may cả năm. Người ta thường mang cá đánh bắt được trong mẻ lưới này đem phân phát cho bà con xóm giềng, cùng chia sẻ cái lộc đầu năm”. |
Đức Huy - Ngọc Chung
Bình luận (0)