Ra đi không lời từ biệt

Bạn bè đồng học, đồng nghiệp của Phương Thanh đều bàng hoàng khi nghe tin dữ. Gọi điện cho đạo diễn Quốc Trọng (một trong số bạn học Điện ảnh khóa II cùng chị) mong được cùng chia sẻ những kỷ niệm, suy nghĩ, ông ngập ngừng không nói nên lời…

30 năm gắn bó với điện ảnh, NSƯT Phương Thanh đã tham gia 30 bộ phim nhựa và khoảng 100 bộ phim truyền hình. Đó là con số không nhỏ cho sự nghiệp của một diễn viên.

Phương Thanh đã trải qua nhiều vai diễn với những thân phận khác nhau và vai Hiền “cá sấu”, cô gái giang hồ trên con đường hoàn lương đầy cay đắng đã trở thành vai diễn đẹp nhất của chị và đọng lại mãi trong lòng khán giả.

NSƯT Phương Thanh (tên thật là Phương Thị Thanh, sinh năm 1956 tại làng Chuông, Hà Tây) tốt nghiệp khóa 2 Trường Điện ảnh Việt Nam, cùng lớp với các diễn viên tên tuổi như: Quốc Trọng, Bùi Bài Bình, Như Quỳnh, Diệu Thuần, Thanh Quý...

Phương Thanh được biết đến qua các vai diễn: Thoa (trong phim Đứa con nuôi, 1977), Nha Trang (Mưa rơi trên thành phố, 1978), Hạnh (Những đứa con, 1979), Hiền “cá sấu” (Tội lỗi cuối cùng, 1980), Thảo (Ai giận ai thương, 1981), Nga (Những người đã gặp, 1980), Liễu (Rừng lạnh, 1981), Nga (Sẽ đến một tình yêu, 1983), Kiều Trinh (Bãi biển đời người, 1983), Kiều Oanh (Kỷ niệm đồi trăng, 1986), Liên (Những mảnh đời rừng; phim hợp tác với CHDC Đức năm 1987), Mai (Nửa chừng xuân, phim video, 1987)…

Phương Thanh là một diễn viên không chỉ có tài mà còn rất yêu nghề. Trò chuyện với chị, sẽ thấy ngay những trăn trở về nghiệp diễn luôn thường trực trong suy nghĩ của chị.

Để vào vai Hiền “cá sấu”, chị đã tự nguyện trở thành “gái điếm” trong Trại Phục hồi nhân phẩm Long An với một lý lịch giả. Chị được đưa vào phòng giam của những nữ phạm nhân mang trọng án.

Tại đây, Phương Thanh phải trải qua những đau xót: bị đầu gấu đánh lén hay phải chịu đựng sự gạ gẫm quấy rối của các đồng tính nữ, làm “nhiệm vụ” đấm bóp, đổ bô cho một nữ quái thuộc băng đảng xã hội đen; nhận cơm, chia cơm cho cả phòng.

Ba ngày thâm nhập thực tế trong trại cũng đủ để Phương Thanh tích lũy kinh nghiệm và sau đó dồn nén mọi cảm xúc cho vai diễn.

Ban đầu, Phương Thanh không được lựa chọn cho vai diễn này. Với đôi mắt to và gương mặt trong sáng, không ai nghĩ chị phù hợp với vai một “chị Hai giang hồ”.

Tuy nhiên, chị đã nỗ lực thuyết phục đạo diễn, không chỉ bằng lời mà còn bằng những hành động quyết liệt chứng minh bản thân. Chị đã được nhận vai mà chị tâm đắc và đã diễn hết sức thành công.

Với vai Hiền “cá sấu” trong phim Tội lỗi cuối cùng, tại Liên hoan phim Việt Nam lần thứ 5 - năm 1980, chị đã vinh dự nhận giải thưởng Nữ diễn viên chính xuất sắc.

“Điều tôi nhớ nhất ở Phương Thanh là cô ấy rất nhiệt tình với công việc và yêu nhân vật vô cùng”, NSND Trần Phương (Đạo diễn phim Tội lỗi cuối cùng) tâm sự.

“Khi làm phim Rừng lạnh, đoàn phải lên quay tận Bảo Lộc (Lâm Đồng) mà khi ấy thì Phương Thanh đang ở Lào Cai. Chúng tôi đã định thay đổi diễn viên khác vì nghĩ Phương Thanh không thể theo được nhưng rồi ngỡ ngàng vì thấy cô ấy tìm cách vào Lâm Đồng bằng được để theo đoàn phim”.

Phương Thanh có tiền sử bệnh cao huyết áp. Đêm 8.2, khi thấy vợ có hiện tượng bất thường trong lúc ngủ, nghệ sĩ Anh Dũng, chồng chị Phương Thanh, lay vợ gọi dậy, nhưng lúc đó, chị đã rơi vào hôn mê.

Anh đã lập tức gọi xe cấp cứu đưa vợ vào Bệnh viện 108. Suốt bốn ngày nằm tại bệnh viện, mặc dù được các bác sĩ hết lòng cứu chữa, nhưng tình hình của chị không khá hơn.

Từ giã cuộc đời, Phương Thanh không kịp trăng trối điều gì với gia đình, người thân và bạn bè. Một cái chết không dự báo làm những ai yêu quý chị đều đau xót, thương tiếc.

NSƯT Bùi Bài Bình: Nhớ những đêm cùng Thanh tập tiểu phẩm Chúng tôi thật sự bất ngờ khi nghe tin Phương Thanh đột ngột ra đi. Đó không chỉ là nỗi buồn riêng của cá nhân tôi, mà còn là nỗi buồn chung của nhiều bạn cùng học với Phương Thanh. Ngày xưa, chúng tôi học điện ảnh cùng nhau ở Thanh Hóa, chiều thứ 7 về, đến chủ nhật lại lên. Cả lũ đi tàu điện với nhau, đến nhà ai thì người đó xuống. Thời gian đó khó khăn lắm, học hành mệt mà còn không có cơm ăn, suốt ngày phải về nhà xin tiền bố mẹ. Tiền cũng chỉ để mua mì suông. Hôm nào kiếm được ở đâu củ su hào là cả lũ lại thả hết vào nồi mì, tối cùng nhau húp xì xụp. Rồi có những lần, tôi và Thanh, Thu thức thâu đêm để cùng nhau đóng tiểu phẩm. Nói về kỷ niệm với Thanh thì nhiều quá, chẳng nhớ được cụ thể kỷ niệm nào, cũng không nói được gì. Thi thoảng, chúng tôi trò chuyện qua điện thoại. Cũng có sáng thứ ba nào đó, Thanh nhớ bạn bè quá thì lên hãng phim ở Thụy Khuê để gặp. Chúng tôi lại ngồi với nhau ở một quán cà phê để nói về chuyện đời, chuyện nghề… Đạo diễn Nguyễn Hữu Phần: Phương Thanh là một người sống rất nội tâm Năm 1976, tôi là phó đạo diễn bộ phim Ngày mưa cuối năm của đạo diễn Đặng Nhật Minh. Đó là lần đầu tiên tôi làm việc chung với Phương Thanh. Qua những lần nghe Phương Thanh tâm sự, tôi cảm thấy Phương Thanh là người sống thiên về nội tâm. Trong lớp Điện ảnh khóa II, Phương Thanh không phải là người xinh nhất trong số các bạn gái nhưng cô lại ăn hình nhất. Phương Thanh rất yêu nghề diễn viên, khả năng học vấn của cô thừa sức thi vào các trường đại học khác, nhưng cô lại chọn con đường điện ảnh. Nhà Phương Thanh khó khăn nên cô vừa đi học, vừa làm thêm để kiếm tiền giúp bố mẹ. Phương Thanh cũng là người giỏi quan sát và phân tích nhạy bén. Gia đình Phương Thanh ở tại phố Phạm Hồng Thái phía sau nhà máy Điện Biên Phủ. Vì thế, cô thường chứng kiến cảnh các em bé nhặt than ở nhà máy. Nhờ vậy, cô rất thấu hiểu cuộc sống của những người nghèo khổ. Cũng vì nguyên nhân ấy, khi vào vai những nhân vật có số phận éo le, Phương Thanh đóng rất đạt. Ai cũng biết, thành công lớn nhất của Phương Thanh là vai Hiền “cá sấu” trong bộ phim Tội lỗi cuối cùng. Sau vai diễn ấy, Phương Thanh nổi danh như cồn. Nhưng ngoài ra, Phương Thanh còn đóng rất đạt trong phim Bãi biển đời người của đạo diễn Hải Ninh, tiếc là bộ phim này không gây tiếng vang mấy. Về sau, tôi tiếp tục làm việc với Phương Thanh qua các bộ phim truyền hình. Làm việc với Phương Thanh, tôi thực sự rất yên tâm. Cô luôn thuộc thoại và rất tích cực góp ý với đạo diễn về vai của mình. Gần đây, Phương Thanh có gọi điện cho tôi bảo: “Anh ơi! có bộ phim nào thì cho em làm với nhé! Hay là anh chê em già rồi…”. Thế mà giờ đây cô ấy đã ra đi…

Trang Nguyễn