Tái khởi động điện hạt nhân là cấp bách

Quyết định đúng đắn

Chiều qua (27.11), Chính phủ chính thức trình Quốc hội cho phép tiếp tục chủ trương đầu tư dự án điện hạt nhân Ninh Thuận. Trước đó, ngày 25.11, tại Hội nghị Ban Chấp hành T.Ư Đảng khóa XIII, Tổng Bí thư Tô Lâm cho biết Ban Chấp hành T.Ư thống nhất cao với chủ trương tái khởi động chương trình điện hạt nhân tại VN và tiếp tục nghiên cứu dự án điện hạt nhân Ninh Thuận. Đây là công việc quan trọng để phát triển hạ tầng năng lượng quốc gia, bảo đảm vững chắc an ninh năng lượng quốc gia, đáp ứng mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội, tăng cường tiềm lực khoa học công nghệ và phát triển bền vững đất nước. Theo đó, T.Ư giao Bộ Chính trị chỉ đạo các cơ quan, địa phương có liên quan nghiên cứu, xây dựng đề án phát triển điện hạt nhân tại VN trong thời gian tới.

Ảnh: TTXVN

PGS-TS Vương Hữu Tấn, nguyên Viện trưởng Viện Năng lượng nguyên tử VN, nói đây thực sự là tin vui đối với những chuyên gia trong ngành năng lượng nguyên tử và đặc biệt với cá nhân ông, người gắn bó cả đời với sự nghiệp điện hạt nhân. "Chúng ta biết rằng vào năm 2016, VN đã quyết định dừng thực hiện chủ trương đầu tư dự án điện hạt nhân. Theo thông tin tại thời điểm đó, nguyên nhân dừng triển khai dự án này không phải vì lý do công nghệ, an toàn mà lý do chính là tình hình kinh tế có nhiều thay đổi so với thời điểm quyết định đầu tư. Nay như Thủ tướng Chính phủ đã nêu, nhu cầu điện để phát triển đất nước rất cấp bách. Dự báo nhu cầu năng lượng tăng 2 con số, sang năm 2025 tăng 12 - 13% và năm sau còn cao hơn nữa. 

Trong khi đó, Quy hoạch điện 8 đã đưa tỷ trọng lớn của điện từ năng lượng tái tạo như điện gió, điện mặt trời nhưng đặc tính cố hữu của loại điện tái tạo này là không ổn định, thường phụ thuộc vào thời tiết và chu kỳ ngày đêm. Khi tỷ trọng nguồn điện năng lượng tái tạo tăng lên thì tổng công suất nguồn điện nền cũng cần tăng cao tương ứng. Thời gian sống của các nhà máy thủy điện cũng không dài do hiện tượng bồi lấp lòng hồ, chưa tính thủy điện còn có mục tiêu điều tiết lũ và thủy lợi. Điện khí ngoài khơi cũng gặp những khó khăn. Vì vậy, điện nền của chúng ta chỉ dựa trên điện khí và thủy điện như được đề ra trong Quy hoạch điện 8 chắc chắn sẽ không thể bảo đảm an ninh năng lượng và khó bảo đảm sự ổn định của hệ thống điện cho phát triển kinh tế - xã hội, đặc biệt cho các ngành công nghệ cao cần sự ổn định của hệ thống điện", PGS-TS Vương Hữu Tấn phân tích.

Theo kinh nghiệm của các chuyên gia năng lượng, để bảo đảm ổn định cho điện từ năng lượng tái tạo thì cần dự phòng 20% điện nền. "Vì vậy, cần phải có các loại hình điện nền khác dự phòng cho những bất ổn của điện năng lượng tái tạo. Mục đích để bảo đảm số lượng và chất lượng nguồn điện ổn định đáp ứng yêu cầu cao của các ngành công nghiệp công nghệ cao như sản xuất chất bán dẫn, cung cấp điện cho các trung tâm dữ liệu lớn, đường sắt tốc độ cao, các ứng dụng công nghệ trí tuệ nhân tạo…", PGS-TS Vương Hữu Tấn nói.

VN sẽ có điện hạt nhân trong 10 năm nữa?

Chuyên gia năng lượng, TS Nguyễn Huy Hoạch, thành viên Hội đồng khoa học (Hiệp hội Năng lượng VN), cho rằng đến năm 2045 - 2050, nguồn điện nền hiện tại của VN như thủy điện, điện khí khó đáp ứng khi công suất điện năng lượng tái tạo tăng cao. Các nước châu Âu như Phần Lan phát triển mạnh điện gió ngoài khơi, nhưng nguồn điện nền của họ vẫn phải là điện hạt nhân. Bốn lò phản ứng hạt nhân của quốc gia này đang cung cấp gần 1/3 sản lượng điện toàn quốc.

TS Nguyễn Huy Hoạch nhấn mạnh: Điện hạt nhân là phương án lâu dài cho sự phát triển bền vững vì an ninh năng lượng, không phải câu chuyện của vài ba năm. Trước đây, việc quy hoạch và phát triển các dự án điện nguồn của VN khá tốt, đáp ứng được nhu cầu phát triển kinh tế đất nước. Tuy nhiên, khó khăn sẽ đến trong vài năm tới. Thực tế từ năm qua, khó khăn nguy cơ thiếu điện cục bộ đã xảy ra. Thế nên, các dự án nguồn điện nói chung gặp nhiều thách thức. "Quy hoạch điện 8 chậm được ban hành nên nhiều năm qua, hầu như không có dự án điện lớn nào được triển khai xây dựng. Các dự án điện gió, điện mặt trời triển khai nhiều, nhưng quy mô công suất không lớn và khi đưa vào sử dụng cũng chỉ có số giờ sử dụng công suất thiết bị khoảng từ 1.500 - 2.500 giờ (quy đổi) trong tổng số 8.760 giờ của năm. Thế nên, trong tương lai gần, VN sẽ có nguy cơ thiếu điện cho một số thời điểm trong năm nếu không có nguồn điện ổn định, công suất lớn", TS Nguyễn Huy Hoạch phân tích cụ thể cho thấy tính cấp bách của việc tái khởi động điện hạt nhân.

Mà muốn vậy, trước mắt phải sửa quy hoạch, đưa điện hạt nhân vào Quy hoạch điện 8 sửa đổi, kế đó là sửa luật Năng lượng nguyên tử. Việc tận dụng vị trí đã được khảo sát từ gần 10 năm trước là Ninh Thuận để làm dự án điện hạt nhân theo ông Hoạch là hoàn toàn hợp lý bởi công tác tìm địa điểm xây dựng nhà máy điện hạt nhân được coi là quan trọng nhất, bảo đảm cho nhà máy vận hành an toàn, hiệu quả kinh tế cao, bảo đảm an ninh cung cấp điện năng, đồng thời góp phần bảo vệ môi trường. 

"Địa điểm khảo sát xây dựng nhà máy điện hạt nhân ở VN được triển khai từ 30 năm trước. Dự án điện hạt nhân tại Ninh Thuận đã được các liên danh tư vấn đánh giá kỹ lưỡng, các nhà khoa học VN cũng đã triển khai các đề tài độc lập cấp nhà nước nhằm khẳng định thêm tính an toàn liên quan đến động đất, đứt gãy hoạt động và sóng thần. Nếu chúng ta không tận dụng thì sẽ lãng phí về tiền của, khoảng 4 - 5 năm thời gian cho tìm kiếm, rồi lập hồ sơ phê duyệt được địa điểm mới..., từ đó sẽ ảnh hưởng đến cơ hội và an ninh năng lượng. Chúng ta đã có nền tảng, phải tận dụng tối đa những gì đã khảo sát, lập hồ sơ phê duyệt trước đây đối với điện hạt nhân", TS Nguyễn Huy Hoạch kiến nghị.

PGS-TS Vương Hữu Tấn cũng đồng tình phải sửa đổi luật Năng lượng nguyên tử 2008 do có nhiều quy định còn bất cập, song song đó là luật Điện lực sửa đổi. "Tôi tin với quyết tâm cao độ từ T.Ư đến địa phương, từ những gì đã có đối với ngành nguyên tử hạt nhân VN, lực lượng chuyên gia, nguồn nhân lực đã được đào tạo… có thể 10 năm nữa, khoảng năm 2035, VN sẽ có nguồn điện hạt nhân đưa vào sử dụng nếu làm quyết liệt ngay từ bây giờ. Việc triển khai các dự án điện hạt nhân thành công sẽ thực sự đưa VN lên một tầm cao mới trong phát triển khoa học, công nghệ và công nghiệp, phát triển bền vững. Một đất nước với quy mô dân số khoảng hơn 100 triệu dân thì rất cần có nền khoa học, công nghệ tiên tiến phát triển", PGS-TS Vương Hữu Tấn nhấn mạnh.