Tên và bản sắc

Mê Linh (dịch)

Jennifer là một cái tên xuất hiện nhan nhản ở Mỹ trong thời điểm này vì hơn một thập kỷ trong những năm 1970 và đầu những năm 1980, các bậc cha mẹ ở hầu hết các tiểu bang của Mỹ đã chọn cái tên này hơn bất cứ cái tên nào khác để đặt cho con gái họ.

{gallery}Content/phong-cach/thoi-trang/2015_9_w4/Tin-do-TT/Gallery:200:250::2{/gallery}

Jennifer là cô hàng xóm, là vận động viên, là diễn viên điện ảnh. Jennifer Garner, Jennifer Connelly, Jennifer Hudson, Jennifer Freeman, Jennifer Westfeldt, Jennifer Capriati và Jennifer Love Hewitt đều chào đời trong thời kỳ đỉnh cao này khi cái tên Jennifer được cực kỳ ưa chuộng.  

Một thập kỷ trước đó, cái tên Jennifer cũng khá phổ biến, đánh dấu sự khởi đầu của những cái tên như Jennifer Lopez, Jennifer Aniston, Jennifer Grey, Jennifer Beals và Jennifer Jason Leigh.

Còn hơn cả một cái tên

Dù Jennifer còn hơn cả một cái tên đẹp, nó còn là cách nhìn nhận tiềm thức của nước Mỹ. Đối với những người nghiên cứu sự phát triển văn hóa, sự tăng và giảm của những cái tên dành cho con trẻ là một cách dễ dàng để tìm thấy nguồn gốc hệ tư tưởng thời đại đang thay đổi.    

Jennifer Garner

“Có những chuyện bình thường tiết lộ với chúng ta những điều quan trọng về hành vi con người”, theo Giorgio Parisi, nhà vật lý lý thuyết thuộc Đại học Sapienza, Rome, và đồng tác giả cuộc nghiên cứu dạo gần đây đã phân tích các cái tên của con trẻ nhằm hiểu thấu sự phát triển văn hóa. “Nếu có con mắt nghề nghiệp khi tìm kiếm sự tương quan, bạn sẽ hiểu nhiều hơn”.

Tiến sĩ Parisi và những cộng sự nghiên cứu chứng minh từ năm 1910 đến 2012, các tiểu bang co cụm về phương diện văn hóa, căn cứ vào sự chọn lựa của họ khi đặt tên cho con. Đám đông thường đặt tên cho con giống nhau.

Các tác giả không thể giải thích sự lan tràn của cái tên, mà chỉ có thể khẳng định rằng, thậm chí khi nhắc đến những cái tên mà các bậc cha mẹ đặt cho con, các tiểu bang miền Nam thường đặt giống nhau, cũng giống các tiểu bang nghiêng về phía trái như New York và California.

Jennifer Hudson

Tuy nhiên, những sự liên minh thay đổi, và cuộc nghiên cứu, được xuất bản trên tạp chí khoa học Proceedings of the National Academy of Sciences, nhận ra rằng những đám đông có quan hệ bền vững trong nhiều thập kỷ trong thời kỳ đầu thế kỷ 20 bỗng nhiên cải tổ lại trong những năm sau này.

Hơn nửa đầu thế kỷ 20, con số những cái tên của con trẻ cho thấy, nước Mỹ được chia thành trục ngang. Các tiểu bang phía Bắc của trục có khuynh hướng đặt tên con giống nhau. Các tiểu bang phía Nam của trục cũng vậy.

Khuynh hướng đó thay đổi trong những thập kỷ cuối của thế kỷ 20, khi các tiểu bang ở giữa bị chia đôi theo chiều dọc của đất nước. Mặc dù bị chia cắt ở giữa, chưa đến 4828 km, một số tiểu bang ở phía Đông và phía Tây vẫn co cụm với nhau khi đề cập đến chuyện đặt tên con.

Jennifer Connelly

“Vào năm 1960, bạn nhận thấy cái tên Mary thống trị miền Trung nước Mỹ, cùng với một vài tiểu bang bất đồng quan điểm”, tiến sĩ Parisi trình bày. “Ở khu vực New England và Upper West Coast, cái tên Susan lên ngôi. Từ năm 1971 đến năm 1983, Jennifer là cái tên phổ biến nhất cho bé gái ở hầu hết các tiểu bang Mỹ, và từ năm 1973 đến 1978, ở mỗi tiểu bang Mỹ, hầu hết trong các khu vực bất đồng quan điểm xung quanh tiểu bang Tunnesesee. Theo những dữ liệu này, người ta có thể hiểu các tiểu bang miền Nam nước Mỹ cũng hành xử theo cách tương tự”.

Có những giai đoạn khi hầu hết, nhưng không phải là tất cả, các tiểu bang đều hướng đến cái tên Jennifer thì miền Nam lại chuộng cái tên Angela và kế đó là Amanda.

Tất cả cái tên hàm ý điều gì thì đối với một cuộc nghiên cứu khoa học về văn hóa cũng rất khó khẳng định.

Cái gì nhanh đến cũng nhanh đi

Các nhà sử học, nhà nhân loại học, nhà xã hội học, nhà tâm lý học, nhà kinh tế học và thậm chí là các nhà toán học cũng muốn xác định sự phát triển văn hóa vì những lý do khác nhau, ít nhất là để dự đoán những thay đổi tương lai không làm ảnh hưởng đến những chuyện như chính trị hoặc kinh tế.

“Đó là một sự đầu tư lớn đối với các công ty khi hiểu rằng cái gì sẽ trở nên phổ biến, và thật khó mà hiểu được”, Jonah Berger, tác giả cuốn “Contagious: Why Things Catch On” (Hiệu ứng lan truyền) và là giáo sư môn tiếp thị Trường Wharton thuộc Đại học Pennsylvania. “Các nhà dự đoán khuynh hướng dựa vào quả cầu bằng thạch anh (crystall ball) và suy đoán”.

Jonah Berger

Thực hiện phân tích định lượng có ý nghĩa về văn hóa là rất khó. Bởi không có nhiều bộ dữ liệu có thể ứng dụng được cho việc phân tích. Đặt tên cho con là một ví dụ.  

Vì các bậc cha mẹ không bị ảnh hưởng bởi các yếu tố như chất lượng hoặc giá cả khi chọn tên cho một đứa trẻ, điều này tạo thuận lợi cho nghiên cứu động học xã hội. Ví dụ, xe ô tô phổ biến nhất trong vùng có thể phản ánh những yếu tố kinh tế nhiều hơn là sở thích cá nhân, nhưng đặt tên cho con thì không chịu ảnh hưởng của những yếu tố như vậy.

“Không có quảng cáo nào cho thấy Marie là cái tên được chuộng nhất”, tiến sĩ Berger trình bày. “Không có sự khác biệt giữa giá cả, chất lượng”.

Jennifer Garner

Sử dụng các phương pháp định lượng để đánh giá sự phát triển văn hóa là một cách thức mới khi mượn khái niệm của sự truyền dẫn, sự thay đổi và sự chọn lọc trong phát triển sinh học. Trong sinh học, sự truyền dẫn diễn ra khi các gien được chuyển tiếp. Sự thay đổi được mở ra thông qua đột biến. Và sự chọn lọc diễn ra khi các cá thể mạnh hơn tồn tại.

Trong văn hóa, sự truyền dẫn mô tả các ý tưởng đã lan tỏa như thế nào. Sự khác biệt do lỗi lầm hoặc sáng tạo mà ra. Và sự chọn lọc đòi hỏi những ý tưởng có nguồn gốc trong khi những ý tưởng khác đã tàn lụi. Trong trường hợp đặt tên con, ví dụ, nó có thể có giá trị khi hiểu các hình thức truyền dẫn.       

“Nếu nói một cách có hệ thống, chuyện đang xảy ra ở một tiểu bang dự đoán được chuyện sẽ diễn ra ở tiểu bang khác trong hai hoặc ba năm tới”, tiến sĩ Parisi giải thích, “đó là những chuyện mà chúng tôi muốn hiểu”. 

Một hình thức mà các cuộc nghiên cứu định lượng về sự phát triển văn hóa đã tiết lộ tên được chuộng nhanh cỡ nào liên quan đến chuyện nó sẽ kéo dài trong bao lâu.

“Nếu tên được chuộng cực nhanh, nó cũng sẽ nhanh chóng chìm vào quên lãng”, Stefano Ghirlanda, giáo sư tâm lý Đại học Brooklyn kiêm viện sĩ Trung tâm Nghiên cứu phát triển văn hóa ở Stockholm, nói. “Nếu tên được chuộng một cách từ từ trong hai thập kỷ, nó sẽ trở nên thịnh hành trong hai hoặc ba thập kỷ”.