Người miền Tây không giống dân vùng khác, chúng mình sẽ cảm thấy buồn nếu đến mùa mà không thấy lũ về. Thực ra đây không phải là thiên tai mà là mùa làm ăn mới, mưu sinh nhờ con nước của bà con mình ở vùng nước nổi sau khi gặt lúa xong.
Mùa cá linh non bắt đầu với con nước đầu mùa lũ của tháng 7 âm lịch. Cá thường xuôi theo dòng nước lũ từ thượng nguồn đổ về sông Tiền, sông Hậu. Người ở miệt thượng nguồn Đồng Tháp như vùng Tân Hồng, Hồng Ngự là nơi đón nước sớm, cũng đồng nghĩa với đón mùa cá linh sớm nhất.
Với cách bắt cá truyền thống là thả dớn (may bằng vải lưới dày vì cá linh chỉ nhỏ cỡ đầu đũa), họ canh con nước khuya, kéo dớn và mang luôn ra chợ, sao cho cá còn tươi roi rói, nhảy long tong trong thau, có khi còn nhảy luôn vào chân người đi chợ.
 |
Đặt dớn lưới bắt cá ở kinh Vĩnh Tế (TP.Châu Đốc, An Giang) |
Thanh Dũng |
Cá linh non thường được đem kho lạt, ăn kèm với rau sống là bông điên điển và bông súng trắng. Loại bông súng này chỉ khi mùa lũ mới có, nở bông trắng cả ruộng đồng. Nhưng ẩm thực từ con cá linh non không chỉ có thế mà còn phong phú vô cùng với các món: cá linh nhúng giấm; cá linh nấu canh chua me; cá linh lăn bột chiên giòn và cá linh kho mắm... Có những người ở xứ khác khi về miền Tây chơi mới ngộ hết cái tình của người xứ mình thể hiện ở trong món ăn tuy đơn giản, đời thường mà ngọt ngào lắm.
Cá linh đầu con nước, nhỏ, mềm và béo ngậy ngậy. Mấy món cá này có thêm lít rượu đế cay cay dằn vị thì bốn phương đều là bằng hữu cả.
Gắp một con cá linh non đã chín ngửa bụng trong nồi nước giấm đang sôi cùng bông điên điển, chấm vào chén nước mắm ớt cá linh, cuộn với mấy lá diếp cá, cho vào miệng, không quên cắn một khúc đậu rồng và lùa nhanh một đũa cơm trắng, người ta sẽ như ngất ngây đi trong bữa ăn, cảm giác nó hơn hẳn mọi sơn hào hải vị bốn phương người. Hương thơm của nước mắm lấn át, khiến con người ta quên cả mùi tanh của cá, tiếp theo là dậy lên vị thơm hăng của củ hành phi trong giấm.
Còn về vị, đầu tiên là vị mặn của nước mắm, sau đó là hòa với chút vị chua của giấm, nhai lên thì cảm giác giòn tan của đậu rồng cùng rau diếp cá, khi đó vị ngọt của trái, vị chát của rau bắt đầu đánh thức vị ngọt của bông điên điển và hương vị béo ngậy của “Vedette Cá Linh”.
Thịt cá vừa béo, vừa ngọt, hòa lẫn cùng những món đồ bổi ăn kèm, bất giác tôi nhận ra sự lợn cợn của vảy cá li ti rất vui miệng, mọi ấn tượng không ngon về cá linh lúc ấu thơ tan biến. Nuốt xuống rồi, mới là lúc dư vị của món ăn tỏa dậy, gợi mời người ta gắp vội thêm miếng khác. Cứ như thế, bữa ăn gia đình trôi đi trong ấm áp ngon lành, có vị ngon ngọt của món cá, có vị ngon ngọt ấm áp quê hương và cả vị ngon ngọt của ký ức, một thời sông nước miền Tây trù phú sản vật mùa lũ lên.
Hồi đó, ba đặc biệt mê mấy món chế biến từ cá linh non. Hễ mùa đầu con nước, ba dặn mẹ đi chợ phải đi thiệt hối hả để đem cá tươi về. Ba đem cá rửa sạch, móc hầu để lấy ra mật đắng, rồi kho lạt, nhúng giấm. Chán chê rồi, ba xử lý thêm món cá kho với tương hột, thêm một đĩa rau xanh vườn nhà, ăn cơm quên no.
Mùa cá linh thường kéo dài cho đến khi hết lũ, nhưng cá linh non chỉ được vài ba con nước đầu thì hết. Khoảng từ đầu tháng 9, cá linh đã trọng trọng nhưng chủ yếu để ủ nước mắm và làm mắm tươi. Thường đến lúc này cá linh đã sắp trưởng thành nên không còn béo nữa mà gầy và cứng. Phải qua giai đoạn này, đến giai đoạn trưởng thành và chín chắn, những chú cá linh mới béo mập và ngon trở lại, nhưng tên chú được gọi là cá linh rìa.
Nhắc đến cá linh rìa thì mình lại nhớ đến cá linh được người miệt dưới gọi là cá linh gói. Chẳng là một số em cá linh tung tăng theo con nước mênh mông lạc vào ao nuôi nhà, khi nước rút em hết biết đường ra. Hết nước, bà con thường dọn ao tát đìa tóm được em, bèn gọi em là cá linh gói (chắc là bị... gói trong ao).
Cá linh rìa thì không kho tương hột, cũng chẳng thể kho lạt mà chỉ còn có cách nấu canh chua hoặc chiên giòn. Cá linh rìa không mềm lắm, nhưng khi thưởng thức thì như nghe được hương vị của thứ ở lâu với đồng, của thứ cá vừa trải qua cuộc hành trình rong ruổi từ mênh mông vào trong... gói.
Bình luận (0)