Cuba đòi Mỹ trả vịnh Guantanamo

Căn cứ ở vịnh Guantanamo là nơi được Mỹ sử dụng để giam giữ và tra khảo các nghi can khủng bố - Ảnh: AFP

Vịnh Guantanamo, nơi có trại giam giữ nghi can khủng bố nhiều tai tiếng, được Mỹ kiểm soát và đặt căn cứ quân sự từ hơn một thế kỷ qua. Mỹ khẳng định họ có quyền thuê vĩnh viễn khu vực này từ Cuba theo các hiệp ước Mỹ - Cuba năm 1903 và 1934, trừ trường hợp đôi bên nhất trí thay đổi điều khoản. Tuy nhiên, chính quyền Havana đã liên tục đòi Mỹ giao trả kể từ năm 1959, sau khi cách mạng Cuba thành công, viện cớ rằng các hiệp ước trên được thiết lập dựa trên sự đe dọa sử dụng vũ lực, qua đó vi phạm luật pháp quốc tế.

Tình trạng vịnh Guantanamo vốn là một trong những vấn đề được dự đoán sẽ gây trắc trở đối với nỗ lực tái lập quan hệ giữa Cuba và Mỹ, ngay cả sau khi lãnh đạo hai nước tuyên bố khởi động quá trình bình thường hóa vào tháng trước. Và Chủ tịch Cuba Raul Castro đã liệt kê yêu cầu trên như là điều kiện tiên quyết cho việc nối lại đầy đủ quan hệ ngoại giao tại Hội nghị thượng đỉnh cộng đồng các nước Nam Mỹ và Caribbean (CELAC) ở Costa Rica ngày 28.1, một tuần sau cuộc hội đàm giữa các quan chức cấp cao hai nước tại Havana. Hiện chưa có phản hồi từ Nhà Trắng về điều kiện của Cuba song một số nghị sĩ đảng Cộng hòa đã tuyên bố Tổng thống Barack Obama không được trao trả vịnh Guantanamo với bất kỳ giá nào bởi đây là tài sản quan trọng về mặt chiến lược đối với an ninh quốc gia của Mỹ.

Trong bài diễn văn tại Costa Rica, Chủ tịch Cuba cũng yêu cầu Mỹ bãi bỏ lệnh cấm vận phi lý vốn là đầu mối gây căng thẳng giữa hai cựu thù từ thời Chiến tranh lạnh, đồng thời bồi thường hàng trăm triệu USD thiệt hại do cấm vận gây ra trong suốt 5 thập niên. “Việc thiết lập quan hệ ngoại giao là sự khởi đầu của quá trình tiến tới bình thường hóa quan hệ song phương, nhưng quá trình này sẽ không thể nào xảy ra nếu lệnh cấm vận vẫn còn đó”, ông Castro nhấn mạnh.

Một ngày trước khi hội đàm cấp cao Cuba - Mỹ diễn ra vào tuần trước, Tổng thống Obama đã lên tiếng kêu gọi quốc hội chấm dứt lệnh cấm vận được áp dụng từ năm 1962. Hồi đầu tháng, ông Obama sử dụng quyền hành pháp để nới lỏng hạn chế về du lịch và thương mại với Cuba, phần nào “mềm hóa” lệnh cấm này. Tuy nhiên, ông Castro cho rằng nhà lãnh đạo Mỹ cần phải làm hơn thế nữa. “Ông ấy có thể sử dụng quyền hành pháp thay đổi về mặt bản chất quy mô của tình trạng cấm vận, thậm chí không cần quyết định của quốc hội”, AFP dẫn lời ông Castro. Chủ tịch Castro cũng cho biết Havana muốn được đưa ra khỏi danh sách các nước bảo trợ khủng bố do Mỹ lập ra. Bên cạnh đó, Havana yêu cầu Washington thay đổi chính sách cho phép công dân Cuba ở lại khi đặt chân lên lãnh thổ Mỹ. Cuba cho rằng chính sách di dân này thúc đẩy người dân nước họ tìm đường đến Mỹ, gây nên tình trạng chảy máu chất xám. “Nếu những vấn đề này không được giải quyết, quá trình nối lại quan hệ ngoại giao sẽ chẳng mang lại ý nghĩa nào”, ông Castro nói.