Lào và 'liều thuốc thử' Biển Đông

Tiến sĩ Lê Vĩnh Trương: Có hai khả năng xảy ra cao: 

Thứ nhất là sau chiến thắng pháp lý của Philippines, các bên có lợi ích liên quan sẽ tránh làm Trung Quốc mất mặt thêm. Một yếu tố nữa là Lào và Campuchia không ủng hộ phán quyết của Toà trọng tài được thành lập theo Phụ lục VII của UNCLOS. Do vậy các bên sẽ đưa vấn đề này ra một cách chung chung, vừa giữ thế của một khối thống nhất vừa tránh để đối đầu thêm với Trung Quốc trong điều kiện bản thân vẫn chưa thống nhất ý kiến. 

Tiến sĩ Lê Vĩnh Trương (Quỹ nghiên cứu Biển Đông) - Ảnh: Nhân vật cung cấp

Nguyên tắc đồng thuận của các nước ASEAN cho phép dự báo rằng sẽ không có Tuyên bố chung ASEAN hoặc ủng hộ phán quyết của Toà trọng tài ngày 12.7.2016  hoặc ủng hộ Trung Quốc. Ngoài ra 2/10 thành viên đã phát biểu không ủng hộ phán quyết của Toà trọng tài cũng là điều đáng lưu ý. 

Bắc Kinh có thể tác động để vài nước phát biểu ở cách thức nào đó, nếu có, nhưng vẫn sẽ không thể nào lèo lái đủ mạnh để có một thắng lợi truyền thông nào ở AMM-49 và ARF lần này.

Tân Tổng thống Philippines đang hưởng lợi uy tín từ chiến thắng pháp lý của Philippines và đang trong thời gian “trăng mật” nên có thể sẽ tránh những bước đi cực đoan. Quan sát các phát biểu và động thái của ông Duerte cho thấy ông vừa nắn vừa buông không chỉ đối với vấn đề ngoại giao mà cả các vấn đề nội trị. 

Hai tuyên bố trước đó của ông Duterte "đi mô tô nước ra đảo" và "sang Bắc Kinh nói chuyện phải quấy" nhằm tranh thủ sự ủng hộ cử tri dân tộc chủ nghĩa đã nhường bước cho những tuyên bố dè dặt hơn với Trung Quốc sau khi thắng cử. Tương tự, sau mỗi lần ông tuyên bố có tính bất cần với Trung Quốc thì có một tuyên bố tương tự với Mỹ. 

Tôi xin nhường việc trả lời chi tiết hơn cho các nhà tư vấn chính sách. 

Tuy nhiên, với góc nhìn của người quan sát, tôi cho rằng không chỉ tại các hội nghị ASEAN mà còn ở các hội nghị khác, các nước đều có quyền lợi, trách nhiệm để nêu và phải nêu những vấn đề quan yếu, sát sườn đối với cộng đồng quốc tế và với quốc gia mình một cách chính thức, đường bệ nhất có thể. Những tuyên bố và vận động ấy là sức mạnh pháp lý, truyền thông, tâm lý, sức mạnh mềm và góp phần vào việc chuẩn bị sức mạnh tổng hợp để đấu tranh lâu dài với phía Trung Quốc, kẻ đang xâm phạm Biển Đông của thế giới và đã xâm lược Hoàng Sa, một phần Trường Sa của Việt Nam. 

Mượn lực để bất chiến tự nhiên thành là điều cần tính đến, song nếu thụ động thì sẽ không ổn trước những nguy cơ bị tấn công ở nhiều mặt trận như hiện nay.