"Điệp khúc đưa - nhận" ở Hải quan cảng Cát Lái

Mỗi tờ khai giá bao nhiêu?

Thấy chúng tôi có vẻ... lớ ngớ, một nhân viên xuất nhập khẩu đang làm thủ tục xuất khẩu hàng cho công ty ở đây trấn an: "Đừng lo, làm thủ tục ở đây chẳng cần kinh nghiệm, chuyên môn gì nhiều, chỉ cần chi là xong!". Sau mấy ngày thực tế ở đây, chúng tôi nhận thấy điều mà anh nhân viên đó nói hoàn toàn đúng. Tình trạng nhận hối lộ của các nhân viên hải quan bộ phận xuất khẩu tại đây diễn ra công khai trên tất cả các khâu từ nhận, trả tờ khai, báo đóng hàng, cho đến... cả khâu kiểm hóa, xác nhận đã xuất hàng, cứ chi là xong tất. Theo quy định, tổng cộng các loại phí làm thủ tục xuất khẩu một container loại 20 feet là 315.000 đồng;  container loại 40 feet là 470.000 đồng. Tuy nhiên, trên thực tế thì trung bình các DN phải chi gần 700.000 - 800.000 đồng cho mỗi container để qua hết các khâu từ thủ tục hải quan đến các khâu linh tinh khác ở cảng.

Căn phòng làm thủ tục hải quan ở cảng Cát Lái được nhân viên các DN gọi là "nhà tròn" do hình dáng của nó, để làm đầy đủ thủ tục hải quan thì phải đi gần hết một vòng căn phòng này. Dù quanh tường dán đầy khẩu hiệu cấm đưa, nhận tiền và có cả số điện thoại đường dây nóng để DN phản ảnh khi bị nhũng nhiễu nhưng thực tế thì chỉ cần chi thiếu một khâu thì... đừng hòng đi giáp một vòng "nhà tròn”!

Cầm bộ hồ sơ khai hải quan chẳng kẹp gì bên trong, tôi tiến về phía bàn làm thủ tục. Người nữ cán bộ hải quan nhận tờ khai của tôi, lật qua lật lại rồi sẵng giọng: "Chưa làm ở đây lần nào hả? Ra kia đi, lát nữa giải quyết cho". Người chủ hàng đi cùng tôi thấy vậy vội chen vào kéo tôi ra một góc rồi "chỉ giáo": "Một tờ khai là 20.000 đồng, mình khai hai tờ thì kẹp vào 40.000 đồng". Vừa nói, anh vừa kẹp tiền vào tập hồ sơ rồi chen vào đám đông đang đứng trước bàn thủ tục. Sau khi tờ khai được nhận, chúng tôi cùng với đại diện gần 20 DN khác ngồi đợi. Những tờ khai được duyệt sẽ được nhân viên hải quan gọi tên DN đến nhận. Riêng khâu nhận lại tờ khai thôi cũng phải chi. 20.000 đồng cho một tờ khai. Người thường làm nhiệm vụ trả tờ khai tên N., ông này là người các DN "ớn" nhất. Ngay khi một chủ hàng rụt rè hỏi: "Tờ khai của em có chưa anh N.?", ông N. quắc mắt: "Tao vứt thùng rác rồi. Ra đó tìm đi!".

Có tờ khai rồi, chúng tôi phải tiếp tục đi xuống bãi container để tìm container đã thuê trước đó đóng hàng vào. Điệp khúc "đưa - nhận" tiếp diễn. Người chủ hàng đi cùng cho biết với những nhân viên điều độ container cũng phải chi 10.000 - 20.000 đồng. Có vậy thì mới dễ tìm thấy container mình cần được. Hàng đóng vào rồi lại đến thủ tục thanh lý tờ khai. Hồ sơ đưa vào, cán bộ hải quan xem xét, đóng dấu xong ngẩng đầu lên là ngay lập tức chủ hàng đưa vào tờ 20.000 đồng, tất cả cứ tự động như được lập trình sẵn. Sau khi đã thanh lý tờ khai, chủ hàng sẽ đợi đến ngày tàu chạy để đến cảng làm thủ tục xác nhận đã xuất hàng, và tất nhiên cũng phải chi. Đến đây thì "đoạn trường" làm thủ tục hải quan xuất khẩu hàng kết thúc.

Nhân viên xuất nhập khẩu một DN kể: "Mấy ổng ăn ác lắm! Ngay tiền thừa khi mua những cục niêm các container xuất các mặt hàng phải kiểm hóa mấy ổng cũng không bao giờ trả lại". Chúng tôi đã thử đi mua cục niêm cho một DN. Giá mỗi cục niêm là 12.000 đồng, chúng tôi đưa  30.000 đồng để mua 2 cục, số tiền thừa không hề quay lại. Vừa định mở miệng hỏi thì người đứng bên cạnh liền nhắc: "Đừng có dại, không biết luật ở đây hả? Để họ ghét là chết".

Có tiền... buôn gì cũng được!

Những cán bộ hải quan tên N., H., Nh... luôn làm nhân viên xuất nhập khẩu của các DN ngán ngẩm. Hình ảnh cán bộ hải quan ngồi gác chân lên bàn, miệng phì phèo thuốc lá, mắt gườm gườm, mở miệng là nạt nộ không phải hiếm tại phòng làm thủ tục ở đây. Nữ nhân viên của một công ty chuyên làm dịch vụ xuất khẩu tại cảng này bức xúc: "Cũng vì miếng cơm mà chúng tôi mới phải cúi đầu chứ ai cũng thấy nhục lắm. Mình đến đây với tư cách là khách hàng mà cứ bị mấy người này nạt nộ suốt ngày thì ai mà chịu được". Việc nhận tiền công khai và thái độ cửa quyền, hách dịch của những cán bộ hải quan này chắc chắn không thể lọt qua mắt được những cán bộ cấp trên của họ chỉ ngồi cách đấy vài mét, vậy mà tất cả mọi thứ vẫn diễn ra bình thường.

"Hải quan Cát Lái rất lỳ", một đại diện DN thường làm thủ tục xuất khẩu ở đây cho biết. Lý do là hải quan sẵn sàng nhận tiền mà không thèm kiểm hóa. Anh nhân viên đó nói tiếp: "Cứ đưa tiền là xong, ai mà xuống kiểm tra cho nắng nôi bụi bặm! Cứ tùy mặt hàng gì mà chi ra, có giá hết rồi". Vừa nói, anh vừa nhét hai tờ giấy 50.000 đồng vào tập hồ sơ rồi đưa vào. Cán bộ hải quan tên N. cầm lấy tập hồ sơ lật ra rồi nhét vội tiền vào túi. Sau khi ghi mã số của hai cục niêm vào tờ khai, ngó nghiêng một hồi, ông N. kẹp chúng vào một tờ giấy và đưa trả lại. Tiếp tục theo anh này xuống bãi, chúng tôi được tận tay bấm những cục niêm này vào những container đang chuẩn bị được xuất đi. Chúng tôi hỏi: "Chẳng lẽ hải quan không sợ mình bỏ thêm thứ gì vào container à?". Anh nhân viên nọ vừa loay hoay bấm cục niêm vừa nói: "Ừ, biết là sai nhưng phải chịu thôi. Mấy ổng không sợ thì mình sợ cái gì?". Chỉ trong một buổi chiều, chúng tôi đếm phải có trên 10 DN đã chi tiền để hải quan khỏi kiểm hàng của họ. Những mặt hàng có giá khác nhau, từ 50.000 đồng - 700.000 đồng/container.

Nhận tiền công khai nhưng các cán bộ hải quan ở đây luôn cảnh giác. Hầu hết họ đều không mang bảng tên khi làm việc. Ngay khi thấy một người trong số chúng tôi đứng gần bàn làm thủ tục mà tay vẫn cầm chiếc điện thoại di động, cán bộ hải quan tên H. lập tức gằn giọng: "Mày ghi âm hay quay phim gì mà lảng vảng ở đây?". Trong những ngày nhập vai người làm thủ tục, chúng tôi đi đâu cũng bị những ánh mắt dò xét dõi theo. Cảnh giác, luôn nghi ngờ, nhưng với các cán bộ hải quan ở đây, điệp khúc "đưa - nhận" vẫn cứ liên tục diễn ra không ngừng nghỉ.

Tiền kẹp trong hồ sơ rơi ra trên bàn cán bộ hải quan	Cán bộ hải quan lấy tiền cho vào hộc bàn
Tiền được kẹp công khai trên hồ sơ	Đưa và nhận tiền công khai tại bàn làm thủ tục

Trung Bảo - Hoài Nam