Chỉ riêng London, đếm sơ có hơn chục khu chợ đồ cổ hoành tráng. Trong đó, chợ Portobello (mở lúc 5 giờ 30 sáng thứ bảy hàng tuần) có khoảng hơn 1.000 tay buôn tụ họp.

“Sang chảnh” có đường Kensington Church với hơn 60 tiệm buôn cổ vật san sát nhau. Nếu thích vui nhộn, chợ phiên thứ 2 đầu tuần ở Covent Garden chuyên bán đồ cổ và đồ sưu tầm sẽ là điểm đến thích hợp… Mỗi chợ mỗi vẻ, mỗi chủng loại, và hiển nhiên, có nhiều hiện vật xuất xứ từ VN đủ mang lại nguồn cảm hứng cho những chuyến săn đồ cổ Việt xứ sương mù.

Một tiệm buôn cổ vật với góc trang trí đậm chất Á Đông trên đường Kensington Church, London.

London là thị trường hấp dẫn giới sưu tầm cổ ngoạn không chỉ VN mà cả quốc tế. Những khu chợ đồ cổ sầm uất, giá trị phục vụ đủ giới, từ người tập tành chơi cho đến những người sưu tầm thâm niên, những tay buôn lão luyện. 

Nhớ 5 năm trước, người viết được tiếp cận bộ đồ sứ của nhà sưu tập Xuân T. ở TP.HCM, đáng chú ý trong đó là độc bình sứ men màu, cao đến 1,2 m, vẽ đề tài săn bắn, niên đại vào khoảng thế kỷ 19 được mua từ khu Kensington Church ở London. Độc bình đẹp hoàn hảo, không tì vết, giá trị mua và vận chuyển đến VN không được tiết lộ.

Một người buôn ở chợ đồ cổ Lê Công Kiều dò giá và cho biết chủ nhân chỉ bán khi giá cán mốc... 1 triệu USD. Khoảng hai năm sau, chiếc độc bình khủng ấy đã an vị trong tư gia một nhà sưu tập lớn khác ở Hoài Đức, Hà Nội. 

Hiệu đề Minh Mạng Niên Chế và mặt sau chiếc đĩa pháp lam quý hiếm.

Trở lại chuyện chợ đồ cổ ở London, Kensington Church là một khu cực “sang chảnh” (nơi cư ngụ của vua William, nữ hoàng Mary, và sau này là công nương Diana). Giới buôn đồ cổ hàng đầu của Anh, và cả châu Âu thường chọn tuyến phố này đặt trụ sở kinh doanh cổ ngoạn trong những ngôi nhà phố mang kiến trúc tiêu biểu thuộc nhóm II (nhóm được bảo vệ nghiêm ngặt).

Khách hàng chợ đồ cổ Kensington Church thuộc phân khúc cao cấp. Người sưu tầm, giới mua bán cổ vật quốc tế thích đến Kensington Church không chỉ bởi là nơi kiếm được nhiều hiện vật giá trị lớn, mỹ thuật cao, dày về văn hóa, lịch sử mà còn bởi tính minh bạch trong kinh doanh.

Đĩa pháp lam ngự dụng của vua Minh Mạng mua được từ chợ Portobello

Các tiệm buôn cổ vật liền kề nhau trên một cung đường chừng hơn cây số hầu hết đều là thành viên chủ chốt của hai hiệp hội thương mại chính tại Anh trong hoạt động nghệ phẩm: Hiệp hội Các nhà buôn cổ vật Anh (British Antique Dealers Association - BADA) và Hiệp hội Các nhà buôn cổ vật và nghệ phẩm (The Association of Art & Antiques Dealers). 

Mục đích chính của hai hiệp hội này là thiết lập - duy trì niềm tin, uy tín giữa người buôn cổ vật và người mua. Một khi cổ vật được các thành viên hai hiệp hội này giao dịch, đều được kiểm định kỹ về niên đại, hiện trạng, xuất xứ để đảm bảo tính xác thực và chất lượng. 

Quy mô về số lượng hàng đầu khi nói về chợ đồ cổ ở Anh, không đâu hơn Portobello - một khu chợ được dân sưu tầm mệnh danh: “Từng bước dạo chợ là đường dẫn đến kho tàng vô giá”. 

Đến Portobello vào sớm thứ bảy, chưa đầy 5 giờ sáng nhưng lối vào tầng hầm của chợ đồ cổ đèn sáng trưng, người ra vào tấp nập dù giờ mở cửa chợ phiên cổ vật mỗi thứ bảy hằng tuần này là 5 giờ 30. 

Một tiệm buôn cổ vật với góc trang trí đậm chất Á Đông trên đường Kensington Church, London.

Nếu các cửa tiệm ở Kensington Church được trang trí bắt mắt, chỉn chu, chủ nhân từ tốn có phần “phớt tỉnh Ăng-lê” với khách dễ mang lại cảm giác khó gần, ở Portobello, cảm giác ấy bị xóa biến. Từng cửa tiệm trong khu hầm rộng thênh thang, người mua kẻ bán chen chân nhau trong các hành lang hẹp được xếp đầy cổ vật. Mỗi bước chân cứ như dạo qua một nền văn hóa với cách phân biệt chính từ hiện vật trưng bày.

Chủ nhân các tiệm cũng đến từ khắp thế giới, chỉ riêng lĩnh vực gốm sứ cổ có thể điểm qua hàng loạt tên tuổi từ Iran, Thổ Nhĩ Kỳ, Bồ Đào Nha, Nhật, Trung Quốc (TQ), Hàn Quốc... mở tiệm bày bán. 

Các tiệm đồ cổ san sát dưới tầng hầm ở Portobello.

Câu khẩu hiệu được Ban quản lý chợ quảng bá là: “Hãy mua cổ vật bằng sự tự tin”. Chỉ sau vài bước chân cũng đầy tự tin, vào sâu khu chợ, tôi nhận ra ngay các hiện vật có xuất xứ từ VN, chủ yếu là đồ trục vớt dưới biển từ hai con tàu đắm ở Cù Lao Chàm (gốm Chu Đậu) và ở Cà Mau (đồ sứ đời Ung Chính).

Chuyện mua bán ở Portobello cũng rất nhộn nhịp, thương lái, người mua hồ hởi trò chuyện, mỗi món có dán giá bán rõ ràng. Chiếc đĩa Chu Đậu hơn 20 cm, lòng đĩa vẽ chim chích chòe, dưới trôn đĩa màu sô cô la được dán tem xác nhận hiện vật tàu đắm Hội An của nhà đấu giá Butterfields, có giá đến 600 bảng Anh (khoảng 20 triệu đồng). 

Chiếc đĩa trà từ tàu đắm Cà Mau có giá 300 Bảng Anh ở Portobello.

Một nhóm hiện vật khác có xuất xứ VN là các chung trà, đĩa trà men xanh trắng vớt từ tàu đắm ở Cà Mau. Mức giá cho dòng hiện vật này cũng không hề rẻ, 300 bảng Anh cho mỗi đĩa trà nhỏ có đường kính chưa đầy 15 cm, chén cũng có giá tương tự.

Thấy tôi mân mê các hiện vật, Steven - chủ cửa hàng hồ hởi, cho biết: “Dòng đồ sứ này thuộc lô đấu giá của nhà Sotheby’s, tiệm mua lại để làm phong phú hơn. Hồi mới lấy về bán tốt lắm, khách sưu tầm người Anh chọn theo bộ mua hết, hiện chỉ còn ít chén đĩa lẻ bộ thôi”. 

Theo lời giới thiệu của chủ nhân chiếc đĩa pháp lam nhắc ở đầu bài, tôi tìm đến tiệm đồ cổ của Phil, một cư dân London chuyên buôn mặt hàng pháp lam (đồ đồng tráng men) từ hơn 20 năm qua ở Portobello. Tiệm nằm góc cuối cùng bên trái tầng hầm, bày đa số là đồ pháp lam Nhật, Iran, TQ và một số chén trà có nắp, vẽ rồng, nhìn qua kỹ thuật chế tác theo cách “họa pháp lam” rất giống với chiếc đĩa hiệu đề Minh Mạng. 

Dạo chợ đồ cổ cứ như một chuyến đi săn, đãi cát tìm vàng.

Trò chuyện về các hiện vật pháp lam ở cửa tiệm, Phil cho biết pháp lam TQ có giá nhất, vì người mua đến từ TQ nhiều. Chỉ tay vào chung trà, Phil bảo món này cũng từ TQ nhưng do các lò không tên tuổi sản xuất, kỹ thuật kém nên giá thị trường không cao. So sánh mức giá, chung trà có nắp, kèm đĩa có 450 bảng (khoảng 13 triệu đồng), trong khi một hiện vật tương tự có minh văn ghi rõ xuất xứ từ Quảng Đông, được kêu giá 2.800 bảng (81 triệu đồng). (còn tiếp)

Bài viết/Ảnh: Phong An
Đồ họa: Lâm Nhựt