'Thủ thuật' đưa dẫn chứng vào bài văn nghị luận

 

Trước hết, phải thấy rằng việc đưa dẫn chứng vào bài làm văn nghị luận là vô cùng cần thiết. Nó giúp cho bài làm sinh động, hấp dẫn, giúp cho vấn đề nghị luận trở nên rõ ràng và có chiều sâu hơn. Bài làm văn dễ triển khai được nhiều ý hơn, dài hơn. Muốn có điểm sáng tạo, theo nhiều giám khảo chấm, yêu cầu đầu tiên là HS phải có liên hệ, dẫn chứng phong phú vào bài làm.

Quan trọng là thế, song chấm thi môn văn tuyển sinh lớp 10 và thi THPT quốc gia dễ thấy thực trạng này: HS quá nghèo nàn về dẫn chứng. Nhiều khi cả bài làm chỉ 1, 2 dẫn chứng, thậm chí có bài không có sự liên hệ nào. Có dẫn chứng, HS sử dụng lặp lại nhiều lần trở nên đơn điệu, nhàm chán. Nhiều bài làm đưa dẫn chứng một cách gượng ép, vụng về. Có những dẫn chứng thiếu cụ thể, không xác thực, chưa tiêu biểu, thiếu liên kết chặt chẽ với vấn đề nghị luận. Hoặc lẫn lộn, không hợp lý giữa nghị luận xã hội và văn học. Nguyên nhân là vốn kiến thức của HS hạn chế, hoặc do các em có nhiều hiểu biết nhưng không biết cách vận dụng thế nào vào bài làm cho hiệu quả.

Để có nguồn dẫn chứng phong phú cho mình, HS cần phải thu thập bằng cách quan sát xã hội, theo dõi thông tin báo đài, ghi chép và ghi nhớ. Có thể lấy dẫn chứng từ người thật việc thật, từ sách, từ các tác phẩm văn học. Cần chia các nguồn dẫn chứng thành nhóm, thể loại văn học và xã hội, thành các nhóm đề tài, chủ đề riêng để tiện cho việc sử dụng.

Để đưa dẫn chứng vào bài làm hiệu quả, nên áp dụng 3 bước sau: Bước 1, từ luận điểm đang nghị luận, liên hệ với dẫn chứng tương ứng (dẫn chứng có thể tương đồng hoặc dị biệt). Bước 2, tái hiện lại dẫn chứng (có kèm phân tích/diễn giải/bàn luận). Bước 3, chốt ý, bám sát dẫn chứng với luận điểm (dẫn chứng có liên hệ gì với luận điểm, dẫn chứng làm sáng tỏ hơn cho luận điểm điều gì…).

Người xưa khuyên: “Nói có sách, mách có chứng”. Nay HS muốn thuyết phục giám khảo, cần biết cách đưa dẫn chứng vào bài làm môn văn.